Hoàn cảnh sáng tác Chiếc lược ngà đầy đủ và chi tiết nhất

Giới thiệu ngắn gọn về nhà văn Nguyễn Quang Sáng

Trước khi đi vào tìm hiểu hoàn cảnh sáng tác Chiếc lược ngà, chúng ta hãy cùng điểm qua những nét chính về tác giả Nguyễn Quang sáng và tác phẩm nổi tiếng - Chiếc lược ngà.

Tác giả Nguyễn Quang Sáng

• Quê quán và tuổi thơ: Nguyễn Quang Sáng (1932 - 2014) là một nhà văn nổi tiếng, quê ở huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang. Nguyễn Quang Sáng gắn bó sâu sắc với mảnh đất và con người Nam Bộ. Tuổi thơ ông thấm đượm hương vị quê hương, trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho những sáng tác sau này.
• Sự nghiệp văn học:
  • Bắt đầu sự nghiệp: Ông bắt đầu con đường văn chương từ những năm 1950, khi đất nước còn chìm trong chiến tranh.
  • Hoạt động trong kháng chiến: Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, Nguyễn Quang Sáng tích cực tham gia hoạt động văn nghệ, sáng tác nhiều tác phẩm phản ánh cuộc sống và chiến đấu của người dân Nam Bộ (chú ý đây là khoảng thời gian gắn với hoàn cảnh sáng tác Chiếc lược ngà.
  • Sau giải phóng: Sau khi đất nước thống nhất, ông trở về thành phố Hồ Chí Minh và đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng trong Hội Nhà văn Việt Nam.
  • Thành tựu: Ông được Nhà nước trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2001, một trong những giải thưởng cao quý nhất trong lĩnh vực văn học.
  • Tác phẩm tiêu biểu: Ông được biết đến với những tác phẩm như "Người con đi xa", "Người quê hương", "Bông cẩm thạch".
• Phong cách sáng tác: Văn học của Nguyễn Quang Sáng gắn liền với mảnh đất và con người Nam Bộ. Ông đặc biệt thành công trong việc khắc họa chân thực cuộc sống, tâm lý nhân vật, đồng thời thể hiện tình yêu sâu sắc đối với quê hương. Các tác phẩm của ông thường giàu tính hiện thực, giàu chất thơ và mang đậm âm hưởng dân gian.

Tác phẩm Chiếc lược ngà

Tóm tắt tác phẩm:

"Chiếc lược ngà" của Nguyễn Quang Sáng kể về tình cha con sâu nặng giữa ông Sáu và bé Thu trong thời chiến. Sau 8 năm xa nhà, ông Sáu trở về thăm con gái nhưng lại bị bé Thu xa lánh vì vết thẹo trên mặt. Dù đau lòng, ông Sáu vẫn hết lòng yêu thương con. Khi bé Thu nhận ra cha, tình cảm cha con bùng cháy mãnh liệt nhưng cũng là lúc ông Sáu phải trở lại chiến trường. Trước khi hy sinh, ông Sáu dành hết tâm huyết làm một chiếc lược ngà tặng con gái, thể hiện tình yêu sâu sắc và nỗi nhớ da diết.

Ý nghĩa:

• Tình cha con bất diệt: Truyện khẳng định tình cảm gia đình là giá trị thiêng liêng, vượt qua mọi khó khăn, thử thách.
• Ảnh hưởng của chiến tranh: Chiến tranh đã gây ra những đau thương mất mát nhưng cũng làm bùng lên những tình cảm cao đẹp của con người.

Giá trị nghệ thuật:

• Ngôi kể thứ ba: Việc kể chuyện qua góc nhìn của nhân vật bác Ba giúp tăng tính khách quan và chân thực cho câu chuyện.
• Miêu tả tâm lý nhân vật: Tác giả đã khắc họa thành công tâm lý nhân vật, đặc biệt là ông Sáu và bé Thu, qua những suy nghĩ, hành động và lời nói.
• Tình huống truyện độc đáo: Câu chuyện về người cha trở về và không được con nhận ra là một tình huống bất ngờ, gây xúc động mạnh cho người đọc.

Hoàn cảnh sáng tác Chiếc lược ngà đầy đủ nhất

Hoàn cảnh sáng tác Chiếc lược ngà gắn với một giai đoạn lịch sử đầy biến động của đất nước trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, như một lời tâm sự, một tiếng nói sẻ chia những nỗi niềm riêng tư của tác giả.

Bối cảnh lịch sử - xã hội

Cuộc kháng chiến chống Mỹ đã để lại những vết thương sâu sắc trong lòng người dân Việt Nam. Chiến tranh đã tàn phá quê hương, chia cắt gia đình và mang đến những mất mát đau thương. Chính trong bối cảnh khắc nghiệt đó, tình cảm gia đình, đặc biệt là tình cha con, càng trở nên thiêng liêng và sâu sắc. Do đó đây cũng có thể được xem là hoàn cảnh sáng tác của Chiếc lược ngà.

Bối cảnh tâm trạng của tác giả

Là một người lính trực tiếp tham gia chiến đấu, Nguyễn Quang Sáng đã chứng kiến những đau khổ, mất mát của đồng bào. Những trải nghiệm thực tế đã khơi dậy trong ông nguồn cảm xúc sâu sắc, thôi thúc ông viết nên những tác phẩm văn học chân thực, phản ánh sinh động cuộc sống của người dân trong thời chiến mà sau này đó chính là hoàn cảnh ra đời Chiếc lược ngà.

Hoàn cảnh sáng tác Chiếc lược ngà cụ thể

Năm sáng tác Chiếc lược ngà là 1966, khi tác giả đang trực tiếp tham gia chiến đấu ở chiến trường Nam Bộ, tác phẩm mang đậm dấu ấn của một thời đại hào hùng nhưng cũng đầy đau thương - đó chính là hoàn cảnh sáng tác Chiếc lược ngà trực tiếp. Cuộc sống chiến tranh khắc nghiệt, với những mất mát, chia ly đã khơi dậy trong lòng tác giả nguồn cảm xúc sâu sắc. Chính những trải nghiệm thực tế đã thôi thúc ông viết nên "Chiếc lược ngà" - một tác phẩm không chỉ là câu chuyện về tình cha con mà còn là bức tranh sinh động về cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ và hy sinh của người dân Việt Nam."

Dàn ý chung phân tích Chiếc lược ngà

Sau khi hiểu rõ hoàn cảnh sáng tác bài Chiếc lược ngà, các bạn học sinh có thể tham khảo những gợi ý chi tiết để làm các bài phân tích truyện ngắn Chiếc lược ngà đạt điểm cao.

Ý nghĩa nhan đề:

Bên cạnh hoàn cảnh sáng tác Chiếc lược ngà, cách đặt nhan đề cũng thể hiện dụng ý nghệ thuật của Nguyễn Quang Sáng.

"Chiếc lược ngà" không chỉ là tên gọi của một vật dụng đơn thuần mà còn là một biểu tượng sâu sắc, xuyên suốt tác phẩm. Chiếc lược ngà chính là hình ảnh thu nhỏ của tình cha con sâu nặng, thiêng liêng. Đối với bé Thu, chiếc lược là kỷ vật quý giá, là sợi dây liên kết giữa con và cha, là hình ảnh tượng trưng cho tình yêu thương vô bờ bến của người cha. Còn với ông Sáu, chiếc lược ngà là tâm huyết, là nỗi nhớ nhung da diết, là lời xin lỗi và cũng là lời trăn trối cuối cùng gửi đến con gái.

Tình huống truyện

• Tính bất ngờ và hợp lý:
  • Sự khác biệt giữa hình ảnh người cha trong trí tưởng tượng của bé Thu và hình dáng thực của ông Sáu sau nhiều năm xa cách.
  • Phản ứng của bé Thu khi gặp lại cha: sự xa lạ, nghi ngờ, không nhận ra.
  • Sự éo le của tình huống: thời gian ông Sáu ở nhà ngắn ngủi, sự cố gắng của ông Sáu để giành lại tình cảm của con.
• Vai trò của tình huống:
  • Tạo ra những nút thắt, đẩy câu chuyện đến cao trào.
  • Thể hiện sự phức tạp của tình cảm con người trong hoàn cảnh đặc biệt.
  • Khơi gợi sự đồng cảm, suy ngẫm của người đọc.

Hình ảnh nhân vật

• Ông Sáu:
  • Người cha yêu thương con hết mực, khao khát được gần gũi con.
  • Tính cách mạnh mẽ, kiên cường, sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc.
  • Nỗi đau khổ, day dứt khi bị con gái ruồng rẫy.
  • Tình yêu thương con được thể hiện qua hành động làm chiếc lược ngà.
• Bé Thu:
  • Đứa trẻ hồn nhiên, trong sáng và rất yêu thương cha.
  • Cá tính mạnh mẽ, không dễ dàng bị tác động.
  • Sự thay đổi tâm lý từ không nhận ra cha đến yêu thương, kính trọng cha.

Tình cha con

• Tình yêu thương sâu sắc:
  • Ông Sáu luôn dành cho con những tình cảm chân thành, ấm áp.
  • Bé Thu dù ban đầu có những hành động không đúng nhưng sâu thẳm trong lòng vẫn yêu thương cha.
• Sự hy sinh:
  • Ông Sáu hy sinh hạnh phúc cá nhân để tham gia kháng chiến.
  • Bé Thu lớn lên, tiếp nối sự nghiệp của cha, trở thành một cô giao liên dũng cảm.
• Sự thử thách:
  • Chiến tranh đã chia cắt gia đình, gây ra những rào cản trong tình cảm cha con.
  • Sự khác biệt về ngoại hình của ông Sáu đã khiến bé Thu không nhận ra cha.

Nghệ thuật của tác phẩm

• Ngôn ngữ:
  • Ngôn ngữ gần gũi, giàu hình ảnh, giàu cảm xúc.
  • Sử dụng nhiều từ ngữ địa phương, làm cho câu chuyện trở nên sinh động, gần gũi.
• Miêu tả tâm lý nhân vật:
  • Tác giả đã miêu tả tinh tế diễn biến tâm lý của các nhân vật, đặc biệt là ông Sáu và bé Thu.
  • Qua đó, người đọc hiểu rõ hơn về tình cảm, suy nghĩ của họ.
• Cốt truyện:
  • Cốt truyện tưởng chừng đơn giản nhưng giàu kịch tính.
  • Tình huống truyện được xây dựng bất ngờ, hấp dẫn.

Ý nghĩa tác phẩm

• Tác phẩm khẳng định tình cha con là tình cảm thiêng liêng, bất diệt.
• Qua hình ảnh ông Sáu tham gia kháng chiến, tác giả đã thể hiện tình yêu quê hương, đất nước của người dân Việt Nam.
• Gợi mở những suy nghĩ về chiến tranh qua hoàn cảnh ra đời của chiếc lược ngà, chiến tranh đã gây ra nhiều đau khổ, mất mát cho con người.
• Tác phẩm nhắc nhở chúng ta luôn trân trọng những người thân yêu trong cuộc sống.

Mẫu đề thi phân tích Chiếc lược ngà hay

Đề bài: Tại Đại hội lần thứ IX Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam ngày 09/01/2016, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu:

“Mỗi tác phẩm văn học, nghệ thuật thực sự có giá trị, phải có sức lay động công chúng, độc giả bằng trách nhiệm, tấm lòng, trái tim của người nghệ sĩ ... Mỗi văn nghệ sĩ cần bám sát hiện thực cuộc sống để sáng tạo, làm sao cho mỗi tác phẩm của mình phản ánh chân thực cuộc sống, làm cho người đọc sau khi gấp sách lại đều cảm thấy mạch đời đập dưới bìa sách đóng như mạch máu đập dưới làn da”.

Em hiểu ý kiến trên như thế nào? Qua việc phân tích tác phẩm Chiếc lược ngà của nhà văn Nguyễn Quang Sáng, em hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.

(trích từ Đề thi học sinh giỏi môn Ngữ văn lớp 9 Sở GD&ĐT Vĩnh Phúc năm học 2015 - 2016)

Dàn bài gợi ý:

Mở đầu: Nêu ngắn gọn về tác giả, hoàn cảnh sáng tác Chiếc lược ngà và ý kiến của Tổng Bí thư để dẫn dắt vào bài.

Thân bài:

• Giải thích ý kiến của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng:
  • Vẻ đẹp của tác phẩm văn học:
    • Tác phẩm văn học có giá trị khi chạm đến trái tim người đọc, khơi gợi những cảm xúc sâu sắc.
    • Tác phẩm phải phản ánh chân thực cuộc sống, làm cho người đọc cảm nhận được nhịp đập của cuộc đời.
  • Vai trò của người nghệ sĩ:
    • Người nghệ sĩ phải có trách nhiệm, tấm lòng và trái tim với nghề.
    • Người nghệ sĩ phải bám sát hiện thực cuộc sống để sáng tạo.
• Phân tích tác phẩm "Chiếc lược ngà" để làm sáng tỏ ý kiến đã nêu ở đề bài:
  • Tác phẩm "Chiếc lược ngà" có giá trị, có sức lay động trái tim độc giả:
    • Tình cha con sâu nặng:
      • Tình cảm bé Thu dành cho cha.
        • Trước khi nhận ra cha: thái độ lạnh nhạt, xa cách.
        • Sau khi nhận ra cha: tình yêu thương mãnh liệt, sự hối hận.
      • Tình cảm của ông Sáu dành cho người con gái.
        • Trong những ngày nghỉ phép: sự khát khao được gần gũi, yêu thương con.
        • Khi ở chiến trường: nỗi nhớ con da diết, sự ân hận vì đã đánh con, chiếc lược ngà là minh chứng cho tình yêu sâu sắc.
    • Giá trị nhân văn sâu sắc:
      • Tác phẩm khơi gợi những tình cảm cao đẹp: tình cha con, tình yêu quê hương, lòng dũng cảm.
      • Tác phẩm để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả nhiều thế hệ.
  • Tác phẩm "Chiếc lược ngà" mang những giá trị hiện thực:
    • Phản ánh một cách chân thực cuộc sống chiến tranh, nhấn mạnh hoàn cảnh sáng tác Chiếc lược ngà trực tiếp:
      • Cuộc sống đầy khó khăn, gian khổ của người dân (thể hiện rõ qua hoàn cảnh sáng tác Chiếc lược ngà).
      • Tình cảnh éo le của những người lính xa nhà.
      • Tội ác của chiến tranh.

• Hiện thực về vẻ đẹp của con người Việt Nam:
  • Lòng yêu nước, trung thành với cách mạng và sự hy sinh cao cả.
  • Tình cảm gia đình sâu sắc.
  • Nguyễn Quang Sáng - một nghệ sĩ tài năng:
    • Trách nhiệm của nhà văn:
      • Lựa chọn đề tài giàu tính nhân văn.
      • Xây dựng nhân vật trong truyện sinh động, có chiều sâu tâm lý.
      • Ngôn ngữ được sử dụng rất giàu hình ảnh, cảm xúc.
    • Tấm lòng của nhà văn:
      • Yêu thương con người, đặc biệt là các em nhỏ.
      • Căm ghét chiến tranh.
      • Mong muốn góp phần giáo dục cho thế hệ trẻ.
• Đánh giá chung:
  • Tác phẩm "Chiếc lược ngà" là một minh chứng sinh động cho ý kiến của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.
  • Tác phẩm có giá trị văn học, nhân văn sâu sắc, góp phần làm giàu thêm kho tàng văn học Việt Nam.
  • Qua tác phẩm, chúng ta càng thêm yêu quý, trân trọng những người lính đã hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc (ý này gắn với hoàn cảnh sáng tác Chiếc lược ngà).

Kết bài: Khẳng định lại giá trị của tác phẩm và ý nghĩa của việc phân tích tác phẩm.

"Chiếc lược ngà" là một tác phẩm văn học giàu giá trị nhân văn. Qua câu chuyện về tình cha con ông Sáu và bé Thu, tác giả đã khơi gợi trong lòng người đọc những cảm xúc sâu sắc về tình yêu thương, sự hy sinh và lòng yêu nước. Bên cạnh đó, các bạn học sinh cần lưu ý, hoàn cảnh sáng tác Chiếc lược ngà là một trong những yếu tố quan trọng giúp hiểu sâu sắc hơn về ý nghĩa và giá trị của tác phẩm. Việc tìm hiểu về hoàn cảnh sáng tác sẽ giúp chúng ta khám phá những tầng sâu của câu chuyện, từ đó cảm nhận được trọn vẹn tình cảm của người cha dành cho con gái trong thời chiến.