Tác giả Vũ Trọng Phụng và Số đỏ - Cái nhìn sâu sắc về xã hội phong kiến xưa

Giới thiệu về tác giả Vũ Trọng Phụng

Bạn có tò mò về người đàn ông đã tạo ra những nhân vật hài hước, chua chát như Xuân Tóc Đỏ, bà Phó Đoan hay những câu chuyện trào phúng mà đến tận ngày nay vẫn khiến người đọc bật cười? Đó chính là Vũ Trọng Phụng, một thiên tài hài kịch của văn học Việt Nam.

Tiểu sử Vũ Trọng Phụng 

Vũ Trọng Phụng (1912-1939) sinh ra tại làng Hảo, hiện là thôn Ông Hảo, xã Liêu Xá, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên. Khi ông mới 7 tháng tuổi, cha ông qua đời, từ đó, ông được mẹ là bà Phạm Thị Khách nuôi dưỡng.

Trong hoàn cảnh khó khăn, Vũ Trọng Phụng phải bỏ học từ sớm để tự kiếm sống. Tuy nhiên, ông vẫn tích cực tham gia vào các hoạt động văn hóa. Là một trong những thanh niên Việt Nam đầu tiên được giáo dục bằng tiếng Pháp và chữ Quốc Ngữ, ông có niềm đam mê đặc biệt với văn hóa Pháp, đồng thời nỗ lực truyền bá văn học chữ Quốc Ngữ.

Sau hai năm làm việc tại những nơi như nhà hàng Goda, nhà in IDEO (Viễn Đông), Vũ Trọng Phụng quyết định chuyển hướng sang sự nghiệp viết báo và sáng tác văn học. Ông nhanh chóng nổi tiếng qua những bài báo, phóng sự châm biếm, phê phán hiện thực xã hội như “Cạm bẫy người”, “Cơm thầy cơm cô”.

Ngoài vai trò là một nhà báo xuất sắc, Vũ Trọng Phụng còn là một nhà văn, tiểu thuyết gia có tầm ảnh hưởng lớn. Các tác phẩm của ông như “Số đỏ”, “Giông tố”, “Vỡ đê” đều để lại những dấu ấn sâu sắc trong kho tàng văn học Việt Nam. Tác phẩm của Vũ Trọng Phụng nổi bật không chỉ bởi chất châm biếm, mỉa mai, mà còn bởi khả năng phơi bày chân thực những tệ nạn xã hội thời bấy giờ. Dù vạch trần những góc tối của xã hội, ngòi bút của ông vẫn thể hiện niềm tin mãnh liệt vào con người và một tương lai tươi sáng hơn.

Vũ Trọng Phụng qua đời năm 1939 vì bệnh lao phổi khi ông mới 27 tuổi và đang ở đỉnh cao của sự nghiệp. Sự ra đi của ông là mất mát lớn cho đồng nghiệp cũng như văn học nước nhà.

Sự nghiệp sáng tác của nhà văn Vũ Trọng Phụng

Nhà văn Vũ Trọng Phụng bắt đầu cuộc hành trình kiếm sống từ khi mới 16 tuổi, sau khi tốt nghiệp tiểu học. Ông phải trải qua hai năm làm việc tại các cơ sở tư nhân như nhà hàng Gôđa, nhà in IDEO (Viễn Đông) trước khi chuyển hẳn sang lĩnh vực báo chí và viết văn chuyên nghiệp.

Năm 1930, Vũ Trọng Phụng cho ra mắt truyện ngắn đầu tay “Chống nạng lên đường” trên tờ Ngọ Báo. Tuy nhiên, trong thời gian đầu, ông không nhận được nhiều sự chú ý. Phải đến năm 1931, với vở kịch “Không một tiếng vang”, tên tuổi của ông mới bắt đầu được công chúng quan tâm nhiều hơn.

Năm 1934, cuốn tiểu thuyết đầu tay “Dứt tình” được đăng trên tờ Hải Phòng tuần báo, đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong sự nghiệp của tác giả Vũ Trọng Phụng. Đỉnh cao sáng tác của ông đến vào năm 1936. Lúc đó, ông đã cho ra mắt bốn cuốn tiểu thuyết: “Giông tố”, “Số đỏ”, “Vỡ đê”, “Làm đĩ” chỉ trong vòng 1 năm, thu hút sự chú ý mạnh mẽ của công chúng và giới phê bình.

Mặc dù thời gian cầm bút ngắn ngủi, nhưng với một di sản văn học đồ sộ hơn 30 truyện ngắn, 9 tiểu thuyết, 9 phóng sự, 7 vở kịch và một bản dịch kịch từ tiếng Pháp, giá trị văn học ông để lại là vô cùng lớn. Vũ Trọng Phụng còn viết nhiều bài phê bình, tranh luận văn học và hàng trăm bài báo về các vấn đề chính trị, xã hội, văn hóa. Các tác phẩm này thay ông phát ngôn về con người, về xã hội và sau hơn 80 năm, chúng vẫn giữ nguyên giá trị chiến đấu cũng như sự mới mẻ đối với người đọc.

Phong cách sáng tác của tác giả Vũ Trọng Phụng

Vũ Trọng Phụng – nhà văn và nhà báo danh tiếng, đã chiếm trọn trái tim của vô số người yêu văn học qua những tác phẩm hiện thực phê phán xuất sắc. Từng trang sách của Vũ Trọng Phụng đều hướng tới những vấn đề gây nhức nhối trong xã hội đương thời. Trải qua cuộc sống nghèo khó đeo bám suốt cả cuộc đời, Vũ Trọng Phụng sớm bước chân ra xã hội, đối diện với bản chất tha hóa và nhơ nhuốc của con người, thấu hiểu sâu sắc những khó khăn, tủi hờn, mệt nhọc của những người lao động thấp cổ bé họng.

Bằng giọng văn trào phúng, châm biếm độc đáo, nhà văn Vũ Trọng Phụng đã tạo nên phong cách riêng của một nghệ sĩ tài năng. Ngòi bút của ông không ngần ngại lột tả, vạch trần sự thật về những góc tối xã hội, nơi những kẻ độc ác, ích kỷ với các thói hư, tật xấu đáng lên án tồn tại. Đồng thời, ông cũng sẵn sàng đứng lên bênh vực những kiếp người nhỏ bé.

Tuy nhiên, để tránh cho tác phẩm mang không khí nặng nề, nhà văn còn khéo léo pha chút hài hước, nhẹ nhàng bằng những tình huống bất ngờ, tưởng chừng là cảnh hài nhưng thực chất lại ẩn dụ để mỉa mai, phê phán cái tối của xã hội cũ. Sự kết hợp này giúp cho các tác phẩm của Vũ Trọng Phụng không chỉ mang tính phê phán sâu sắc mà còn gần gũi, dễ tiếp cận với người đọc, đồng thời làm nổi bật phong cách sáng tác độc đáo của ông.

Tác phẩm tiêu biểu của Vũ Trọng Phụng - “Số đỏ”

“Số đỏ" là một bức tranh hiện thực sinh động về xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Qua ngòi bút sắc sảo của Vũ Trọng Phụng, tác phẩm phơi bày một cách chân thực, sâu cay bộ mặt xô lệch của xã hội đương thời. Với những tình huống hài hước, những câu thoại dí dỏm, nhà văn lột trần những thói hư tật xấu của tầng lớp thượng lưu.

Hoàn cảnh sáng tác

Tiểu thuyết "Số đỏ" được Vũ Trọng Phụng viết và đăng lần đầu trên Hà Nội báo, bắt đầu từ số 40 ngày 7 tháng 10 năm 1936, sau được in thành sách lần đầu vào năm 1938. Tác phẩm gồm 20 chương, thuộc thể loại truyện dài, phản ánh sâu sắc những vấn đề xã hội đương thời.

Tóm tắt tác phẩm

Câu chuyện "Số đỏ" xoay quanh nhân vật Xuân tóc đỏ, một đứa trẻ mồ côi lang thang đầu đường xó chợ, sống nhờ nghề trèo me, trèo sấu kiếm ăn qua ngày. Không được nuôi dạy đàng hoàng, Xuân dần bị tha hóa và có những hành động vô giáo dục, dẫn đến việc bị cảnh sát bắt giam.

May mắn thay, Xuân được bà Phó Đoan, một mụ me Tây nổi tiếng dâm đãng, cứu và giới thiệu công việc. Xuân bắt đầu làm phục vụ cho cửa hàng Âu hóa của vợ chồng Văn Minh, nơi bà Phó Đoan thường lui tới. Nhờ sự giới thiệu của bà Phó Đoan, Xuân tóc đỏ dần trở thành một nhân vật có danh tiếng trong xã hội thượng lưu. Hắn được trao danh hiệu “sinh viên trường thuốc” rồi “đốc tờ Xuân”. Từ đó hắn bắt đầu mở rộng mối quan hệ với những người có thế lực, trong đó có cô Tuyết, em gái của Văn Minh và là con cụ cố Hồng, người yêu hắn say đắm.

Xuân ngày càng được nhiều người kính trọng, sợ hãi. Trong một tình huống bất ngờ, hắn gây ra cái chết của cụ cố tổ, nhưng thay vì bị trách móc, gia đình cụ cố lại vô cùng biết ơn Xuân. Gia đình cụ cố Hồng tổ chức đám tang long trọng, thậm chí dự định gả cô Tuyết, người vốn cũng không mấy tốt đẹp cho Xuân.

Văn Minh, người đứng đầu gia đình, đưa Xuân đi đăng ký tranh giải quần vợt nhân dịp vua Xiêm đến Bắc Kì. Với thủ đoạn xảo trá, Xuân đã khiến hai cầu thủ nổi tiếng bị bắt ngay trước trận đấu. Không có cầu thủ chính, Xuân được cơ hội thi đấu với quán quân Xiêm trước sự chứng kiến của vua và các quan chức cùng hàng nghìn khán giả.

Kết thúc trận đấu, Xuân diễn thuyết hùng hồn về “sự hy sinh vì Tổ quốc”, biến mình thành “bậc vĩ nhân” và “anh hùng cứu quốc”. Hắn còn được trao thưởng Bắc Đẩu bội tinh, mời vào Hội Khai trí tiến đức và được nhận làm con rể cụ cố Hồng.

Giá trị nội dung

"Số đỏ" là một tác phẩm mỉa mai, châm biếm sự lố bịch của xã hội thượng lưu thành thị trước Cách mạng tháng Tám năm 1945. Qua đó, Vũ Trọng Phụng phản ánh rõ nét bản chất lố lăng, đồi bại của tầng lớp tư sản thượng lưu Hà Thành, những người chạy theo phong trào Văn minh Âu hóa. Tác phẩm không chỉ phê phán mà còn bày tỏ thái độ căm phẫn đối với sự giả dối, đạo đức giả trong gia đình và xã hội tư sản thành thị thời bấy giờ, báo động về tình trạng suy đồi đạo đức trong xã hội đó.

Giá trị nghệ thuật

"Số đỏ" nổi bật với nghệ thuật trào phúng sắc bén và sâu cay. Nhà văn Vũ Trọng Phụng xây dựng những tình huống, nhân vật cùng mâu thuẫn trào phúng vô cùng độc đáo, sử dụng biện pháp phóng đại, cường điệu để làm nổi bật tính châm biếm. Chính sự kết hợp này đã tạo nên sức hấp dẫn và giá trị nghệ thuật ấn tượng cho tác phẩm, giúp "Số đỏ" trở thành một trong những tác phẩm tiêu biểu của Vũ Trọng Phụng và của văn học Việt Nam.

Một số tác phẩm nổi bật khác của Vũ Trọng Phụng

Ngoài "Số đổ", nhà văn Vũ Trọng Phụng còn để lại không ít các tác phẩm gây tiếng vai thuộc nhiều thể loại khác nhau, có thể kể đến như:

Nhận định, đánh giá về tác giả Vũ Trọng Phụng

Khi nói về nhà văn Vũ Trọng Phụng, Lưu Trọng Lư từng nhận xét rằng: “Trên trang viết Vũ Trọng Phụng sắc sảo bao nhiêu thì trong cuộc đời Vũ Trọng Phụng càng chân thành bấy nhiêu. Con người ấy không giết quá một con muỗi. Nhưng thật kì diệu, văn chương của con người ấy làm cho kẻ trọc phú phải giật mình, kẻ trưởng giả phải cáu kỉnh”.

Nhà phê bình văn học Vũ Tuấn Anh từng khẳng định Vũ Trọng Phụng là một hiện tượng văn chương đặc biệt, không thể bị nhầm lẫn với bất kỳ ai khác. Cụ thể ông nói: “Ông là một hiện tượng văn chương đặc biệt. Đặc biệt trong tính độc sáng của nó, đặc biệt trong sự không thể trộn lẫn với ai trong cả cuộc đời và văn nghiệp. Ông là một hiện tượng đặc biệt tùng lai chưa từng thấy. Những năm 30, cụ thể hơn là giai đoạn 1932-1939 có thể coi là một thời kỳ ngắn, đặc biệt là sự chín muồi và hoàn thiện đồng loạt các thể loại văn học hiện đại, với những tác phẩm đỉnh cao và những tên tuổi lớn trong làng văn. Khởi đầu và kết thúc sự nghiệp văn học ngắn ngủi của Vũ Trọng Phụng gần như nằm trọn trong khoảng thời gian này”.

Nhà văn Nam Cao cũng từng nhận xét rằng văn chương của Vũ Trọng Phụng “như một loại thuốc độc, nhưng lại là loại thuốc độc cần thiết cho xã hội”. Đây không chỉ là một lời khen ngợi mà còn là sự thừa nhận giá trị trong các tác phẩm của ông. Hay khi nhà văn Ngô Tất Tố viết về Vũ Trọng Phụng trong ấn phẩm đặc biệt của tạp chí Tao Đàn năm 1939, cũng có những lời khen có cánh: “Ông Phụng tuy chết, mười mấy tác phẩm của ông vẫn còn sống với mai sau. Thế cũng là thọ.”

Chính Vũ Trọng Phụng cũng tự nhận định về phong cách viết của mình, nhấn mạnh rằng các nhà văn hiện thực phải tránh xa những câu chuyện thần kỳ, phi thường. Mục đích viết văn thật sự không phải để giải trí mà là để ép người đọc phải suy nghĩ, suy ngẫm và nhận ra những tinh hoa ẩn chứa trong các tác phẩm hiện thực.

“Còn người viết chuyện của phái tả chân thì khác. Trái lại, họ phải tránh những chuyện gọi được là thần kì. Mục đích của họ chẳng phải là cốt kể cho ta một câu chuyện phi thường để ta cảm phục và được giải trí, nhưng là ép ta phải nghĩ ngợi, nghĩ ngợi rồi xét đoán cho ra những cái tinh hoa lẩn trong nét mực tả chân.”

Những nhận định này cho thấy rõ sự đặc biệt của Vũ Trọng Phụng trong cách viết và cảm nhận văn chương, qua đó khẳng định vị trí, tầm ảnh hưởng lớn của ông đối với thế hệ văn học sau này.

Với ngòi bút sắc sảo và tinh thần hiện thực phê phán, Vũ Trọng Phụng đã để lại một dấu ấn đậm nét trong nền văn học Việt Nam. Các tác phẩm của ông, đặc biệt là "Số đỏ", đã trở thành những tác phẩm kinh điển, phản ánh sinh động bộ mặt xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Qua những trang viết của Vũ Trọng Phụng, chúng ta không chỉ được cười mà còn được suy ngẫm về những vấn đề xã hội sâu sắc.