Giới thiệu về Lưu Quang Vũ
Tác giả được biết đến là một nhà thơ, nhà viết kịch tài năng của nền văn học Việt Nam. Nghệ thuật trong các tác phẩm của ông luôn gợi mở vấn đề một cách đầy mới mẻ, các tình huống xung đột dữ dội, căng thẳng và đầy sắc sảo. Không chỉ có kịch, tác giả còn là một cây bút tài năng, để lại dấu ấn trong nhiều thể loại như thơ ca, văn xuôi.
Với những ai yêu thích văn học cũng đã biết được Lưu Quang Vũ được mệnh danh là gì bởi những đóng góp to lớn của ông cho nền văn học nước nhà. Theo các chuyên gia nhận định, ông chính là người tiên phong cho văn học đổi mới.
Nhiều vở kịch của ông cho đến nay vẫn còn nguyên tính thời sự và được khán giả đón nhận nồng nhiệt. Tuy chỉ dừng lại ở 40 tuổi đời nhưng ông đã để lại một khối lượng tác phẩm đồ sộ sống mãi với thời gian.
Cuộc đời Lưu Quang Vũ
Nói về tiểu sử Lưu Quang Vũ, có thể thấy ông đã cống hiến toàn bộ cuộc đời cho sự nghiệp văn học, đặc biệt là các tác phẩm kịch.
Ông sinh ngày 17 tháng 4 năm 1948, mất ngày 29 tháng 8 năm 1988, là nhà soạn kịch, nhà thơ và nhà văn hiện đại của Việt Nam. Lưu Quang Vũ sinh ra tại xã Thiệu Cơ, huyện Hạ Hoà, tỉnh Phú Thọ nhưng quê gốc lại ở quận Hải Châu, Đà Nẵng.
Tác giả là con trai nhà viết kịch Lưu Quang Nhuận và bà Vũ Thị Khánh. Thời tuổi thơ ông sống tại Phú Thọ cùng cha mẹ. Đến khi hoà bình lập lại (1954) gia đình ông chuyển lên sống ở Hà Nội. Tài năng nghệ thuật của ông đã sớm được bộc lộ từ nhỏ và vùng trung du Bắc Bộ đã in dấu trong nhiều tác phẩm của ông sau này.
Em gái của ông là Lưu Khánh Thơ, hiện đang công tác tại toà soạn Tạp chí Nghiên cứu Văn học của Viện văn học. Em trai là Lưu Quang Hiệp từng làm hiệu trưởng trường Đại học Thể dục Thể thao 1.
Ông từng trải qua hai cuộc hôn nhân, lần thứ nhất với diễn viên điện ảnh Tố Uyên vào năm 1969. Tố Uyên sinh năm 1948. Hai người ly hôn vào năm 1972 vì ông ngoại tình. Lưu Quang Vũ và Tố Uyên có một cậu con trai tên Lưu Minh Vũ hiện đang là người dẫn chương trình của Đài truyền hình Việt Nam.
Lần thứ hai ông tái hôn với nhà thơ Xuân Quỳnh (1942 - 1988), tên thật là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh. Xuân Quỳnh hơn ông 6 tuổi, đã từng kết hôn và có một con riêng. Tháng 2 năm 1975, họ có với nhau một con trai và đặt tên là Lưu Quỳnh Thơ.
Giữa lúc tài năng đang ở độ nở rộ, tác giả qua đời trong một vụ tai nạn ô tô tại quốc lộ số 5 Hải Dương cùng người bạn đời là Xuân Quỳnh và con trai Lưu Quỳnh Thơ.
Sự nghiệp của tác giả
Để hiểu rõ hơn về Lưu Quang Vũ là ai, các nhà phê bình văn học thường nhắc về thời hoàng kim của sân khấu kịch Việt Nam, bởi giai đoạn đó nhiều tác phẩm của tác giả đã chiếm lĩnh sân khấu cả nước. Có thể tóm tắt ngắn gọn sự nghiệp của ông qua những giai đoạn sau:
- Từ năm 1965 đến 1970, ông nhập ngũ và phục vụ trong Quân chủng Phòng không - Không quân, đây chính là thời kỳ thơ Lưu Quang Vũ bắt đầu nở rộ với nhiều tác phẩm nổi tiếng được ra đời.
- Từ năm 1970 - 1978, ông xuất ngũ và làm đủ mọi nghề để mưu sinh kiếm sống như làm ở xưởng cao su Đường sắt do Tạ Đình Đề làm giám đốc, làm hợp đồng cho nhà xuất bản Giải phóng, chấm công trong một đội cầu đường, vẽ áp - phích,..
- Từ 1978 đến 1988, tác giả làm biên tập viên Tạp chí Sân khấu và bắt đầu sáng tác kịch nói với vở kịch đầu tay mang tên Sống mãi tuổi 18 viết lại theo kịch bản của Vũ Duy Kỳ.
Những tác phẩm của Lưu Quang Vũ
Trong 10 năm miệt mài sáng tác, tác giả đã cho ra đời gần 50 vở kịch và hầu hết trong số đó đều được các đoàn kịch lớn dụng lại bởi nhiều đạo diễn nổi tiếng. Ngoài ra, ông còn sáng tác nhiều thể loại khác như thơ, phê bình văn học,...Dưới đây là một số tác phẩm nổi bật của ông:
Thơ Lưu Quang Vũ:
- Hương cây (xuất bản năm 1968 - in cùng Bằng Việt trong tập Hương cây - Bếp lửa) gồm 20 bài thơ.
- Mây trắng của đời tôi (xuất bản năm 1989) 30 bài thơ.
- Bầy ong trong đêm sâu (xuất bản 1993) 40 bài thơ.
- Gửi tới các anh (xuất bản 1998).
- Di cảo (xuất bản năm 2008) gồm 29 bài thơ.
- Những bông hoa không chết (xuất bản năm 2008) gồm 35 bài thơ.
- Nhiều bài thơ khác chưa được in thành tập.
Văn:
- Mùa hè đang đến (truyện, xuất bản 1983).
- Người kép đóng hổ (truyện, xuất bản 1984).
- Một vùng mặt trận (truyện vừa).
Lưu Quang Vũ tác phẩm chèo:
- Nàng Sita (xuất bản 1982), tác phẩm vốn được viết bởi nhà soạn kịch Lưu Quang Thuận. Tuy nhiên, ông Lưu Quang Thuận đã mất khi tác phẩm chưa hoàn thành và con trai ông chính là Lưu Quang Vũ đã hoàn thiện nhưng vẫn đề tên tác giả là Lưu Quang Thuận.
Kịch:
- Sống mãi tuổi 17
- Hẹn ngày trở lại
- Nếu anh không đốt lửa
- Hồn Trương Ba da hàng thịt (xuất bản 1981)
- Lời thề thứ 9
- Khoảnh khắc và vô tận
- Bệnh sĩ (xuất bản 1988)
- Chữ cuối
- Tôi và chúng ta (xuất bản 1984)
- Người tốt nhà số 5
- Ngọc Hân công chúa
- Linh hồn của đá
- Ông vua hoá hổ
- Vắng mặt trong hồ sơ
- Chiếc ô công lý
- Ông không phải là bố tôi
- Điều không thể mất
- Ai là thủ phạm
- Chuyện tình bên dòng sông thu
- Tin ở hoa hồng (xuất bản 1986)
- Hoa cúc xanh trên đầm lầy
- Lời nói dối cuối cùng
- Nguồn sáng trong đời
- Mùa hạ cuối cùng
- Người trong cõi nhớ (xuất bản 1982)
- Chim sâm cầm không chết (tác phẩm chưa được hoàn thành thì ông qua đời).
Tiểu luận, phê bình văn học:
- Diễn viên và sân khấu (viết cùng với Vương Trí Nhàn và Xuân Quỳnh, xuất bản năm 1979).
Giải thưởng, vinh danh
Mặc dù đột ngột ra đi khi tuổi đời chỉ mới 40 nhưng tác giả là người trẻ nhất trong hàng ngũ kịch tác giả Việt Nam được trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật lĩnh vực sân khấu đợt 2 vào năm 2000.
Phong cách sáng tác của Lưu Quang Vũ
Khi nhắc đến cái tên Lưu Quang Vũ, người ta lại nhớ đến một nhà soạn kịch tài hoa trong nền văn học hiện đại Việt Nam. Ông là một tài năng trong trong lĩnh vực văn chương nghệ thuật đã để lại một dấu ấn đậm sâu trong lòng người đọc. Sự nghiệp sáng tác của ông vô cùng phong phú ở nhiều thể loại khác nhau như truyện ngắn, thơ, kịch,... Mỗi một thể loại lại có những nét đặc sắc riêng.
- Thơ của Lưu Quang Vũ không chỉ giàu cảm xúc, chứa đựng nhiều nỗi trăn trở mà còn rất bay bổng. Những tác phẩm của ông bắt đầu nổi lên từ những năm 80, lúc ấy đất nước đang trong giai đoạn chiến tranh. Các tác phẩm của ông đã ghi dấu ấn trong lòng bạn đọc bởi tính chân thật, nhân văn.
- Tuy ra đi ở tuổi đời còn trẻ và sự nghiệp đang ở đỉnh cao nhưng những tác phẩm để lại của ông là một gia tài khổng lồ. Trong đó, vở kịch ‘’Hồn Trương Ba da hàng thịt’’ là một trong những tác phẩm nổi bật trong sự nghiệp cầm bút của ông. Tác phẩm viết về bi kịch cuộc đời của Trương Ba phải sống bên ngoài một nẻo, bên trong một nẻo. Qua đó, bạn đọc có thể nhận ra được thông điệp nếu muốn sống hạnh phúc, chúng ta cần phải biết dung hoà được cả thể xác và tâm hồn. Cảm hứng sáng tác kịch của ông là về con người, cái đẹp, cái thiện. Tác giả say sưa khám phá cuộc sống. Vượt qua cả những đề tài mang tính thời sự, kịch của ông hướng đến những giá trị nhân đạo bền vững, lâu dài. Nhìn chung, các tác phẩm kịch của ông đều thể hiện nhiều cách tân độc đáo, quan tâm thể hiện xung đột trong cách sống và quan niệm sống. Từ đó, bày tỏ khát vọng hoàn thiện nhân cách con người trở nên tốt đẹp và giàu lòng nhân ái hơn.
- Đối với các tác phẩm truyện ngắn của tác giả cũng mang đậm phong cách rất riêng, giàu tính hiện thực và nhân văn, in đậm dấu ấn của từng giai đoạn trong cuộc đời ông.
Nhận định về tác giả
Với số lượng tác phẩm lớn để lại, tên tuổi của tác giả chưa bao giờ giảm sút trong lòng của người hâm mộ. Những vở kịch của ông cho đến nay vẫn được dựng lại và đem đến một cảm xúc mãnh liệt cho khán giả bởi sự chân thực, gần gũi với cuộc sống. Vì thế mà nhiều chuyên gia sau khi thưởng thức các tác phẩm của ông đã để lại những nhận định như sau:
- Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên: ‘’Cảm hứng bi thương về đất nước, nhân dân đã cho Vũ có được nhiều bài thơ hay lay động sâu sắc và để lại một giá trị lâu dài như Đất nước đàn bầu, Việt Nam ơi, Người cùng tôi, Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi, Sông Hồng, Khâm Thiên, Hồ sơ mùa hạ 1972 hay Khâm Thiên,...Mảng thơ này của Vũ biệt ra một cõi, không có ai so sánh được. Đó là một đỉnh cao của thơ Việt Nam thời chiến và đỉnh đó mang tên Lưu Quang Vũ lẻ loi và chất ngất’’.
- Nghệ sĩ Ưu tú Đào Quang: ‘’Tâm nguyện và đích cuối mà Vũ muốn gửi gắm trong các tác phẩm của mình đó là tinh thần công dân trước cuộc sống xã hội, những giá trị đạo đức về hạnh phúc, cách đối nhân xử thế trong cơ chế có đầy biến động. Những điều này mang giá trị vĩnh cửu’’.
- Nhà phê bình văn học Ngô Thảo: ‘’Tính dự báo được cấy sâu trong nhiều kịch bản về các đề tài khác nhau, góp phần giúp cho kịch của Vũ có sức sống bền bỉ. Mỗi lần đọc lại, xem lại, chúng ta đều phát hiện ra những quặng tinh thần mà tác giả đã gửi gắm vào’’.
Có thể thấy, Lưu Quang Vũ là một cây bút tài năng đã để lại nhiều dấu ấn trong thơ ca, văn xuôi và kịch. Các tác phẩm của ông cho đến nay vẫn mang đậm tính thời sự và có giá trị sống mãi với thời gian.
