Giới thiệu tác giả và tác phẩm Chiếc lược ngà
Để thực hiện các bài phân tích luôn sát với chủ đề tác phẩm, học sinh cần ghi nhớ một số nội dung chính về tác giả, tác phẩm như sau:
Tác giả
Cuộc đời:
- Quê quán: Thị trấn Mỹ Luông, huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang.
- Thời kỳ hoạt động: Sinh năm 1932, mất năm 2014.
- Sự nghiệp văn học:
- Sự nghiệp viết văn bắt đầu từ năm 1954.
- Năm 1955, ông chuyển sang làm cán bộ sáng tác của Hội Văn nghệ Giải phóng.
- Sau giải phóng, ông về thành phố Hồ Chí Minh và đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng trong Hội Nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh.
- Tham gia kháng chiến: Trong những năm chống Mỹ, ông trực tiếp tham gia kháng chiến và sáng tác.
- Phần lớn cuộc đời nhà văn Nguyễn Quang Sáng gắn liền với vùng đất Nam Bộ.
Phong cách sáng tác:
- Chủ đề: Tập trung vào cuộc sống và con người Nam Bộ, đặc biệt là trong hai cuộc kháng chiến và thời kỳ hậu chiến.
- Thể loại: Đa dạng, bao gồm truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch bản phim.
- Ngôn ngữ: Giản dị, mộc mạc, giàu hình ảnh, âm thanh đặc trưng của vùng đất Nam Bộ.
- Cốt truyện: Hấp dẫn, giàu kịch tính, thường xoay quanh những câu chuyện đời thường nhưng mang ý nghĩa sâu sắc.
- Nhân vật: Sống động, chân thật, đại diện cho những con người lao động, có tinh thần yêu nước và nghị lực sống mãnh liệt.
Thành tựu văn học:
- Góp phần quan trọng vào việc xây dựng nền văn học Việt Nam hiện đại, đặc biệt là văn học Nam Bộ.
- Tác phẩm tiêu biểu: "Bông cẩm thạch", "Người quê hương", "Người con đi xa",...
- Nhà nước đã trao tặng ông giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2000.
- Tác phẩm của ông được đông đảo bạn đọc trong và ngoài nước yêu thích.
Tác phẩm
Hoàn cảnh sáng tác:
- Được viết năm 1966, trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ ác liệt.
- Tác giả Nguyễn Quang Sáng sáng tác khi trực tiếp tham gia chiến đấu ở chiến trường Nam Bộ.
Ý nghĩa nhan đề:
- Chiếc lược ngà là biểu tượng của tình cha con sâu nặng và thiêng liêng.
- Là vật kết nối quá khứ và hiện tại, gắn kết các nhân vật.
- Với mỗi nhân vật, chiếc lược ngà mang một ý nghĩa riêng:
- Bé Thu: Khao khát tình cha, nỗi mong chờ đoàn tụ.
- Ông Sáu: Niềm mong chờ sum họp gia đình.
- Ông Ba: Vật ủy thác thiêng liêng, chứng kiến nỗi đau chiến tranh.
Giá trị nội dung - nghệ thuật:
- Nội dung: Ca ngợi tình cha con sâu nặng, cao đẹp trong hoàn cảnh chiến tranh.
- Nghệ thuật:
- Kể chuyện theo ngôi thứ ba, tạo tính khách quan.
- Tạo dựng tình huống bất ngờ, hợp lý.
- Miêu tả tâm lý nhân vật tinh tế và sâu sắc.
Bố cục:
- Phần 1 (từ đầu đoạn trích đến đoạn "chị cũng không muốn bắt nó về"): Ông Sáu về thăm nhà, bé Thu không nhận ra cha.
- Phần 2: Bé Thu nhận ra cha, tình cha con sâu đậm.
- Phần 3: Ông Sáu hi sinh, chiếc lược ngà trở thành kỉ vật.
Tóm tắt tác phẩm:
Truyện kể về ông Sáu, một người lính cách mạng, sau nhiều năm xa cách trở về thăm nhà. Con gái ông, bé Thu, vì không nhận ra cha do vết sẹo trên mặt mà tỏ ra lạnh nhạt. Đến khi nhận ra, tình cha con bùng cháy mãnh liệt thì ông lại phải trở về chiến trường. Ở chiến khu, ông làm một chiếc lược ngà để tặng con gái nhưng chưa kịp trao thì đã hy sinh. Chiếc lược ngà trở thành kỷ vật thiêng liêng, tượng trưng cho tình yêu sâu sắc của người cha dành cho con.
Sơ đồ tư duy Chiếc lược ngà đầy đủ nhất
Thay vì ghi chép dài dòng, sơ đồ tư duy mang đến cho các bạn học sinh một cách học tập hiện đại và hiệu quả. Bạn có thể tự do sáng tạo, kết nối các ý tưởng một cách linh hoạt để tạo ra những sơ đồ độc đáo và mang đậm dấu ấn cá nhân. Qua đó, bạn không chỉ hiểu sâu hơn về tác phẩm mà còn rèn luyện khả năng tư duy, tổng hợp và trình bày thông tin.
Với sơ đồ tư duy, việc tìm hiểu ý nghĩa nhan đề Chiếc lược ngà hoặc phân tích tác phẩm trở nên thú vị và hiệu quả hơn bao giờ hết. Chúng tôi sẽ cung cấp cho bạn một mẫu sơ đồ tư duy để bạn tham khảo và phát triển ý tưởng.
Sơ đồ tư duy chung tác phẩm Chiếc lược ngà
"Chiếc lược ngà" của Nguyễn Quang Sáng là một tác phẩm cảm động về tình cha con trong bối cảnh chiến tranh khốc liệt. Câu chuyện xoay quanh cuộc gặp gỡ đầy éo le giữa anh Sáu và con gái bé bỏng sau nhiều năm xa cách. Qua những tình huống trớ trêu và những diễn biến tâm lý phức tạp của các nhân vật, tác giả đã khắc họa sâu sắc tình yêu thương mãnh liệt của người cha dành cho con. Chiếc lược ngà, một món quà giản dị nhưng chứa đựng bao nhiêu tình cảm, trở thành biểu tượng cho tình yêu thương ấy.
Bên cạnh đó, truyện ngắn còn thể hiện những mất mát, đau thương mà chiến tranh gây ra, đồng thời ca ngợi phẩm chất cao đẹp của những người chiến sĩ cách mạng. Với giọng văn giản dị, chân thành và những chi tiết miêu tả tinh tế, "Chiếc lược ngà" đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc.
Tham khảo ngay mẫu sơ đồ tư duy Chiếc lược ngà dưới đây để tiết kiệm thời gian ôn tập tác phẩm.
Sơ đồ tư duy Chiếc lược ngà: Nhân vật ông Sáu
Ông Sáu trong truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng là một người cha có tình yêu thương con sâu sắc. Hình ảnh ông hiện lên với những khát khao mãnh liệt được gặp con, được bày tỏ tình cảm với con. Dù trong hoàn cảnh chiến tranh khắc nghiệt, tình yêu của ông dành cho con vẫn luôn cháy bỏng. Sự háo hức khi gặp lại con, nỗi đau khổ khi bị con hắt hủi, sự ân hận khi đánh con và niềm hạnh phúc khi nhận được tiếng gọi “ba” của con đã khắc họa rõ nét một tâm hồn nhạy cảm, yêu thương.
Tình yêu của ông Sáu không chỉ thể hiện qua những lời nói, cử chỉ mà còn qua hành động thiết thực, đó là việc ông làm chiếc lược ngà - một món quà chứa đựng bao nhiêu tình cảm sâu sắc. Chiếc lược ngà không đơn thuần là một vật dụng mà còn là biểu tượng cho tình yêu thương vô bờ bến của người cha dành cho con, là minh chứng cho sự hy sinh cao cả của ông.
Dưới đây là sơ đồ tư duy Chiếc lược ngà khái quát những điểm cần ghi nhớ khi phân tích nhân vật ông Sáu.
Sơ đồ tư duy Chiếc lược ngà: Nhân vật bé Thu
Nhân vật bé Thu đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Ban đầu, do chưa nhận ra người cha thật sự của mình, Thu tỏ ra xa lánh, thậm chí còn có những hành động phản kháng quyết liệt đối với ông Sáu. Những hành động này của cô bé không phải là sự thiếu tình cảm mà xuất phát từ sự ngây thơ, hồn nhiên của trẻ thơ. Tuy nhiên, khi hiểu ra sự thật và nhận ra tình yêu thương sâu sắc mà cha dành cho mình, Thu đã bộc lộ một tình cảm mãnh liệt, một trái tim ấm áp và lòng kính trọng đối với người cha kính yêu.
Hình ảnh cô bé Thu níu kéo cha, không muốn xa rời, đã chạm đến trái tim của biết bao người đọc. Qua nhân vật Thu, tác giả Nguyễn Quang Sáng không chỉ khắc họa thành công tâm lý của một đứa trẻ mà còn thể hiện tình cảm gia đình sâu sắc, tình yêu quê hương đất nước trong hoàn cảnh chiến tranh.
Sơ đồ tư duy Chiếc lược ngà này sẽ giúp chúng ta hình dung rõ ràng về sự phát triển tâm lý của nhân vật bé Thu, từ một cô bé ngờ vực, xa lánh đến một đứa trẻ yêu thương cha tha thiết.
Bài tập liên hệ
Cùng viết về tình cha con nhưng hai tác phẩm Lão Hạc của Nam Cao và Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng lại có những khám phá sáng tạo riêng, độc đáo. Bằng cảm nhận về tình cha con trong hai tác phẩm, em hãy làm sáng tỏ nhận định trên.
(Trích Đề thi học sinh giỏi môn Ngữ văn lớp 9 tỉnh Bắc Ninh năm học 2016 - 2017)
Dàn bài gợi ý:
Mở bài
- Nêu một câu hỏi gợi mở về tình cha con hoặc một câu nói hay về tình phụ tử.
- Giới thiệu vấn đề: Nêu rõ hai tác phẩm "Lão Hạc" và "Chiếc lược ngà", khẳng định cả hai đều viết về tình cha con nhưng có những khám phá riêng.
- Đưa ra luận điểm chính ở đề bài
Giới thiệu khái quát về tình cha con trong hai tác phẩm
- Tình cha con trong truyện ngắn "Lão Hạc" của Nam Cao
- Lão Hạc, một người nông dân nghèo khổ, đã dành trọn tình yêu thương cho đứa con trai duy nhất.
- Tình yêu ấy được thể hiện qua những hành động giản dị nhưng chứa chan tình cảm: lão không muốn bán mảnh vườn của con, lão dành dụm từng đồng để lo cho con cưới vợ, lão sẵn sàng hy sinh bản thân để con có cuộc sống tốt đẹp hơn.
- Khi không còn cách nào khác, lão đã chọn cái chết đau khổ để bảo vệ số tiền dành dụm cho con. Hình ảnh lão Hạc tự vẫn để lại trong lòng người đọc nỗi xót xa, đồng thời khâm phục tấm lòng cao cả của người cha.
- Tình cha con trong truyện ngắn "Chiếc lược ngà" của Nguyễn Quang Sáng
- Khác với Lão Hạc, ông Sáu trong "Chiếc lược ngà" là một người lính cách mạng. Cuộc chiến tranh đã khiến ông xa cách con gái bé bỏng. Tuy nhiên, tình yêu của ông dành cho con vẫn vẹn nguyên.
- Ông luôn mong nhớ con, khắc khoải muốn được gặp con. Khi gặp lại con, ông đã trải qua những cung bậc cảm xúc phức tạp: vừa mừng rỡ, vừa lo lắng, vừa xót xa. Tình yêu của ông Sáu dành cho con được thể hiện rõ nét qua việc ông làm chiếc lược ngà tặng con.
- Chiếc lược ngà không chỉ là một món quà vật chất mà còn là biểu tượng cho tình yêu thương vô bờ bến của người cha dành cho con gái.
So sánh và phân tích sự khác biệt trong cách thể hiện tình cha con
- Hoàn cảnh sống và bối cảnh lịch sử:
- Lão Hạc sống trong xã hội cũ, đầy bất công, còn ông Sáu sống trong thời chiến tranh.
- Hoàn cảnh sống khác nhau đã tạo ra những biểu hiện khác nhau của tình cha con.
- Cách thể hiện tình cảm:
- Lão Hạc thể hiện tình cảm một cách âm thầm, sâu kín, còn ông Sáu thể hiện tình cảm một cách trực tiếp, mãnh liệt.
- Kết quả của tình yêu cha con:
- Ở "Lão Hạc", tình yêu cha con dẫn đến một cái kết bi kịch, còn ở "Chiếc lược ngà", tình yêu cha con là một câu chuyện đầy cảm động.
Những khám phá sáng tạo của các tác giả
- Nam Cao:
- Khám phá vẻ đẹp tâm hồn của người nông dân Việt Nam trước cách mạng.
- Sử dụng nghệ thuật miêu tả nội tâm, diễn biến tâm lý nhân vật tinh tế.
- Tạo ra một kết thúc mở, để lại nhiều dư âm trong lòng người đọc.
- Nguyễn Quang Sáng:
- Khám phá tình cha con trong hoàn cảnh chiến tranh khốc liệt.
- Sử dụng ngôn ngữ giàu sức gợi.
- Tạo ra những tình huống truyện độc đáo, gây xúc động mạnh.
Ý nghĩa của những khám phá sáng tạo
- Đời sống nội tâm của con người: Cả hai tác phẩm đều đi sâu vào thế giới nội tâm của nhân vật, giúp người đọc hiểu rõ hơn về tâm lý con người.
- Giá trị nhân văn: Tình cha con là một giá trị nhân văn cao quý, vượt qua mọi thời gian, không gian.
- Ý nghĩa xã hội: Các tác phẩm phản ánh những vấn đề xã hội bức thiết, góp phần thức tỉnh lương tâm của con người.
Kết bài
- Khẳng định lại luận điểm: Cả hai tác phẩm đều thành công trong việc khám phá và thể hiện tình cha con một cách sâu sắc, độc đáo.
- Tổng kết: Nhấn mạnh ý nghĩa của việc so sánh hai tác phẩm này.
- Liên hệ với thực tế cuộc sống, gợi mở cho người đọc suy nghĩ về tình cảm gia đình.
Sơ đồ tư duy Chiếc lược ngà không chỉ là một công cụ học tập hiệu quả mà còn là một phương pháp tư duy sáng tạo. Với những gợi ý trên, hy vọng bạn đã có thêm nhiều ý tưởng để xây dựng cho mình những sơ đồ tư duy độc đáo và phù hợp với từng bài học.
