Tìm hiểu chung về truyện ngắn “Lão Hạc”
Để việc soạn bài Lão Hạc hiệu quả và nhanh chóng hơn, trước tiên chúng ta cần khám phá những thông tin cơ bản về tác giả cũng như nội dung của truyện.
Tác giả
Nam Cao (tên thật là Trần Hữu Tri, sinh ngày 29 tháng 10, năm 1915 hoặc 1917 – mất ngày 30 tháng 11 năm 1951) là một nhà văn, nhà thơ, nhà báo và cũng là một liệt sĩ của Việt Nam.
Ông là một trong những nhà văn hiện thực hàng đầu trước Cách mạng Tháng Tám và là một nhà báo tích cực trong thời kỳ kháng chiến sau Cách mạng. Nam Cao được coi là một trong những tác giả nổi bật nhất của văn học Việt Nam thế kỷ 20.
Tác phẩm
"Lão Hạc" là truyện ngắn được nhà văn Nam Cao sáng tác vào năm 1943. Tác phẩm này được đánh gá là ví dụ tiêu biểu nhất của văn học hiện thực, đồng thời phản ánh phần nào thực trạng xã hội Việt Nam trước thời kỳ Cách mạng Tháng Tám.
Bố cục:
- Phần 1 (Từ đầu đến "cũng xong"): Lão Hạc kể về việc bán chó và gửi gắm ông giáo hai việc quan trọng.
- Phần 2 (Tiếp theo đến "đáng buồn"): Cuộc sống của lão Hạc sau khi bán cậu Vàng.
- Phần 3 (Phần còn lại): Cái chết bi thương của lão Hạc.
Giá trị nội dung: Đoạn trích phản ánh một cách chân thực cuộc sống đau khổ của người nông dân trong xã hội phong kiến xưa, đồng thời tôn vinh những phẩm chất cao đẹp của họ. Tác phẩm cũng thể hiện tình cảm yêu thương và sự trân trọng của Nam Cao dành cho những người nông dân này.
Giá trị nghệ thuật: Tác phẩm khéo léo kết hợp các yếu tố tự sự, miêu tả và biểu cảm để tạo nên một câu chuyện đầy xúc động và chân thực.
Tóm tắt nội dung
Câu chuyện xoay quanh lão Hạc, một nông dân nghèo, sống cô độc cùng con chó tên cậu Vàng. Người con trai duy nhất của lão vì nghèo không đủ tiền cưới vợ nên đã bỏ làng đi làm ở đồn điền cao su. Lão Hạc phải tự xoay xở kiếm sống một mình. Sau khi trải qua trận ốm nặng, nhà lão không còn gì, buộc phải bán cậu Vàng – con chó mà lão coi như con trai. Lão đem toàn bộ số tiền bán chó và tiền tiết kiệm từ việc bán mảnh vườn gửi cho ông Giáo giữ hộ. Những ngày sau đó, lão sống qua ngày, kiếm được gì ăn nấy. Một hôm, lão xin Binh Tư ít bả chó, nói dối là để đánh bả con chó hay qua vườn, nhưng thực chất lão dùng để tự tử. Cái chết của lão Hạc đầy đau đớn, vật vã, không ai hiểu rõ nguyên do ngoại trừ ông Giáo và Binh Tư.
Hướng dẫn chi tiết soạn bài Lão hạc - Sách Cánh diều
Sau đây là hướng dẫn trả lời cho những câu hỏi khi soạn văn 8 bài Lão Hạc theo bộ sách giáo khoa Cánh diều:
Soạn bài Lão Hạc - Chuẩn bị (trang 4 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2)
Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.
- Khi đọc hiểu truyện ngắn, các bạn cần lưu ý:
+ Tóm tắt được nội dung văn bản (cốt truyện).
+ Nhân vật và mối quan hệ giữa các nhân vật trong truyện.
+ Đề tài của truyện, ý nghĩa nhan đề của tác phẩm.
+ Liên hệ với bối cảnh xã hội và những hiểu biết của bản thân để hiểu sâu hơn tác phẩm truyện.
- Đọc trước truyện ngắn Lão Hạc; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Nam Cao và một số bài viết xung quanh tác phẩm Lão Hạc.
Gợi ý trả lời:
- Tóm tắt: Vợ mất, con trai lão Hạc vì nghèo khó mà không cưới được vợ, đã xin đi làm phu đồn điền cao su, để lại lão Hạc sống cô quạnh với cậu Vàng - con chó mà con trai lão từng nuôi. Tình cảnh khó khăn khiến lão buộc phải bán cậu Vàng dù rất đau lòng. Sau khi bán chó, lão gửi tiền và nhờ ông giáo trông coi nhà cửa, chuẩn bị cho tương lai. Những ngày tháng khốn khó càng trở nên nặng nề hơn, lão Hạc dần tách biệt với mọi người, đặc biệt là với ông giáo, khiến họ hiểu lầm lão. Cuối cùng, lão Hạc đã chọn cách tự tử bằng bả chó, khiến mọi người không khỏi bất ngờ và để lại nỗi xót xa, thương cảm cho ông giáo.
- Nhân vật: Lão Hạc và ông giáo (mối quan hệ - hàng xóm).
- Đề tài: Cuộc sống của người nông dân trong xã hội phong kiến.
- Ý nghĩa nhan đề: Khơi gợi sự đồng cảm của độc giả đối với số phận người nông dân và khơi lên sự phẫn nộ đối với sự áp bức của chế độ thực dân – phong kiến.
- Tác giả, tác phẩm: Xem ở phần Tìm hiểu chung
Soạn bài Lão Hạc - Đọc hiểu
Câu 1 (trang 5 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2)
Đoạn văn “Tôi cũng ngồi lặng lẽ […] tôi quý năm quyển sách của tôi…” thuật lại những sự kiện liên quan đến nhân vật nào?
Gợi ý trả lời:
Đoạn văn “Tôi cũng ngồi lặng lẽ (...) tôi quý năm quyển sách của tôi…” liên quan đến nhân vật ông giáo trong truyện.
Câu 2 (trang 6 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2)
Đoạn văn này giúp em hiểu thêm được gì về hoàn cảnh của nhân vật lão Hạc?
Gợi ý trả lời:
Đoạn văn giúp làm rõ thêm về tình cảnh của nhân vật lão Hạc: ông sống trong cảnh nghèo khó, vợ mất sớm, con trai duy nhất bỏ đi làm đồn điền cao su và không thấy trở về. Người bạn duy nhất còn lại của ông chỉ là con chó vàng, kỷ vật của con trai để lại.
Câu 3 (trang 7 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2)
Những lời nói của lão Hạc với “cậu Vàng” thể hiện điều gì?
Gợi ý trả lời:
Câu văn thể hiện nỗi nhớ nhung của lão Hạc đối với người con trai đã ra đi không trở lại, đồng thời cũng bộc lộ tình yêu thương mà ông dành cho cậu Vàng.
Câu 4 (trang 9 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2)
Chú ý cách Nam Cao miêu tả nhân vật Lão Hạc qua ngoại hình, ngôn ngữ, tâm lý.
Gợi ý trả lời:
Ngoại hình: Gương mặt lão bỗng co rúm lại, các nếp nhăn chồng chất, cái đầu nghiêng sang một bên, miệng lão móm mém như trẻ con,…
Ngôn ngữ: Cậu Vàng mất rồi ông giáo ơi!, Khổ quá,… Ông giáo ơi!,…
Tâm lý: Đau buồn, xót xa.
Câu 5 (trang 9 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2)
Câu nói của lão Hạc “chua chát” ở chỗ nào?
Gợi ý trả lời:
Khi soạn bài Lão Hạc, ta hiểu điều chua xót trong câu nói của lão Hạc nằm ở chỗ: lão yêu thương cậu Vàng rất nhiều nhưng do hoàn cảnh ép buộc, lão phải bán nó đi. Để che giấu nỗi đau khi mất đi người bạn trung thành, lão tự an ủi rằng mình đang "hoá kiếp" cho cậu Vàng để nó được làm người.
Câu 6 (trang 10 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2)
Chú ý thái độ của ông giáo qua lời nói và hành động.
Gợi ý trả lời:
Thái độ thể hiện sự an ủi, cảm thông và chia sẻ.
Câu 7 (trang 10 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Qua những việc nhờ ông giáo, nhân vật lão Hạc đã thể hiện được đặc điểm nào?
Gợi ý trả lời:
Qua những việc lão Hạc nhờ ông giáo, chúng ta thấy rõ những đặc điểm của nhân vật:
- Lão yêu thương con trai sâu sắc và luôn mong đợi ngày con trở về.
- Lão hết lòng lo lắng, chuẩn bị chu đáo cho con.
- Lão giữ gìn lòng tự trọng, không muốn làm phiền đến người khác.
- Lão là người thường xuyên suy nghĩ và có khả năng nhận thức rõ tình trạng của mình hiện tại.
Câu 8 (trang 11 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Những từ ngữ nào thể hiện sự nhún nhường hết mức của lão Hạc?
Gợi ý trả lời:
Những từ ngữ thể hiện sự nhún nhường của lão Hạc bao gồm: cắn rơm cắn cỏ, lạy, ông giáo có nghĩ tuổi tác và tình cảm của tôi mà thương…
Câu 9 (trang 11 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Chú ý tình cảnh của Lão Hạc.
Gợi ý trả lời:
Tình cảnh của Lão Hạc rất khó khăn, không còn thức ăn đủ, phải sống bằng khoai, củ chuối và rau má,…
Câu 10 (trang 11 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Lời tâm sự của nhân vật ông giáo ở đây là nói với ai?
Gợi ý trả lời:
Lời tâm sự của ông giáo trong đoạn này là dành cho người đọc, đồng thời cũng là một dạng độc thoại nội tâm giúp người đọc hiểu hơn về cuộc sống và tâm tư của ông giáo.
Câu 11 (trang 12 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Điều gì khiến ông giáo thấy “Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn…”?
Gợi ý trả lời:
Ông giáo cảm thấy "Cuộc đời quả thật mỗi ngày càng thêm buồn" vì ông nhận thấy lão Hạc, một người vốn lương thiện, rốt cuộc cũng đã bị xã hội làm cho tha hóa, giống như số phận của Binh Tư.
Câu 12 (trang 12 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Chú ý các chi tiết miêu tả cái chết của Lão Hạc.
Gợi ý trả lời:
Chi tiết miêu tả cái chết của Lão Hạc: Lão Hạc đang quằn quại trên giường,... Cái chết của ông thật sự tàn khốc.
Soạn bài Lão Hạc - Sau khi đọc
Câu 1 (trang 13 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2)
Sau khi soạn bài Lão Hạc, hãy tóm tắt truyện Lão Hạc trong khoảng 10 – 15 dòng.
Học sinh có thể tham khảo các mẫu tóm tắt truyện ngắn “Lão Hạc” sau đây: Tham khảo
Câu 2 (trang 13 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Sau khi soạn bài Lão Hạc, hãy cho biết truyện có những nhân vật nào đáng chú ý? Phần (1) và (2) (in chữ nhỏ) mở đầu văn bản có vai trò như thế nào đối với phần sau của truyện?
Gợi ý trả lời:
Qua việc soạn bài Lão Hạc, ta thấy truyện nổi bật với các nhân vật chính là Lão Hạc, ông giáo và cậu Vàng.
Các phần (1) và (2) của văn bản đảm nhận vai trò trình bày hoàn cảnh khó khăn của lão Hạc, từ đó làm nổi bật các sự kiện bi kịch mà lão gặp phải trong phần (3). Những phần mở đầu này cũng giúp giải thích nguyên nhân dẫn đến quyết định bi thảm của lão Hạc ở cuối câu chuyện.
Câu 3 (trang 13 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Phân tích nhân vật lão Hạc khi soạn bài Lão Hạc:
a. Hoàn cảnh lão Hạc trong truyện có gì đặc biệt? Người đọc biết được hoàn cảnh ấy qua lời kể của ai?
b. Phân tích diễn biến hành động, tâm trạng của lão Hạc sau khi bán con chó Vàng. Theo em, nguyên nhân nào khiến lão Hạc có hành động và tâm trạng như vậy?
c. Trước khi chết, lão Hạc đã chuẩn bị những gì? Tìm các chi tiết miêu tả cái chết của lão Hạc. Từ các chi tiết đó, em nhận xét gì về nhân vật này?
Gợi ý trả lời:
a. Lão Hạc có hoàn cảnh đặc biệt: Là một người nông dân nghèo khó, sống trong sự thiếu thốn trầm trọng, không còn người thân gần gũi ngoài cậu Vàng, con chó mà lão hết mực yêu quý. Vợ lão mất sớm, con trai lão đã bỏ đi làm phu đồn điền và không có tin tức gì về lão. Hoàn cảnh này được người đọc biết đến qua lời kể của ông giáo, người bạn và là người chứng kiến nhiều tình cảnh éo le của lão Hạc.
b. Sau khi bán cậu Vàng, lão Hạc rơi vào trạng thái suy sụp, đau khổ. Lão cảm thấy mất mát, buồn bã vì đã phải xa rời người bạn trung thành. Tâm trạng của lão trở nên tuyệt vọng, sự kiên cường của lão cũng bị thử thách mạnh mẽ. Nguyên nhân chính dẫn đến tâm trạng và hành động này là do lão Hạc không còn sự lựa chọn nào khác trong hoàn cảnh khốn cùng, khi sức khỏe suy yếu và tài chính kiệt quệ. Việc bán cậu Vàng là một quyết định đau lòng nhưng cần thiết để lão duy trì mảnh vườn cho con trai, đồng thời giải quyết phần nào khó khăn.
c. Trước khi qua đời, lão Hạc đã chuẩn bị kỹ lưỡng: lão bán cậu Vàng, gửi tiền và mảnh vườn cho ông giáo, xin Binh Tư một ít bả chó. Cái chết của lão Hạc được miêu tả là đau đớn, tàn khốc: lão tự kết thúc cuộc đời mình bằng cách sử dụng bả chó, một hành động cho thấy sự quyết tâm và tuyệt vọng của lão. Các chi tiết miêu tả cái chết cho thấy lão Hạc là một nhân vật kiên cường, có lòng tự trọng, sẵn sàng chấp nhận kết cục đau thương để bảo toàn phẩm giá chứ không làm phiền đến người khác.
Câu 4 (trang 13 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Em có nhận xét gì về nhân vật ông giáo (hoàn cảnh, suy nghĩ, thái độ, tình cảm dành cho lão Hạc…)? Khi soạn bài Lão Hạc, hãy chỉ ra vai trò của nhân vật này trong văn bản.
Gợi ý trả lời:
Nhận xét về nhân vật ông giáo:
- Hoàn cảnh: Ông giáo có một cuộc sống tương đối ổn định, không phải đối mặt với những khó khăn khắc nghiệt như lão Hạc.
- Suy nghĩ: Ông giáo thường suy nghĩ về tình cảnh của lão Hạc với sự đồng cảm sâu sắc, đồng thời luôn cố gắng giúp đỡ lão trong khả năng của mình.
- Thái độ: Ông giáo thể hiện thái độ ân cần, thông cảm và quan tâm đến lão Hạc, thường xuyên lắng nghe, chia sẻ với lão về những nỗi đau và khó khăn.
- Tình cảm: Ông giáo dành cho lão Hạc tình cảm chân thành, sâu sắc. Ông hiểu và cảm thông với sự đau đớn, tuyệt vọng của lão, coi lão như một người bạn thân thiết cần được chia sẻ, giúp đỡ.
Vai trò trong văn bản:
Ông giáo không chỉ là nhân chứng trong cuộc sống lão Hạc mà còn là cầu nối giữa lão với xã hội. Ông giáo giúp người đọc hiểu rõ hơn về hoàn cảnh, tâm trạng của lão Hạc thông qua các tương tác và cuộc trò chuyện giữa hai nhân vật. Vai trò của ông giáo là rất quan trọng trong việc làm nổi bật sự bi thảm của số phận lão Hạc, đồng thời thể hiện lòng nhân ái trong cuộc sống.
Câu 5 (trang 13 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Theo em, với truyện ngắn Lão Hạc, Nam Cao đã gửi gắm những điều gì khi viết về người nông dân nghèo trước Cách mạng tháng Tám 1945?
Gợi ý trả lời:
Soạn bài Lão Hạc cho biết khi viết về người nông dân nghèo trước Cách mạng tháng Tám 1945 trong truyện ngắn Lão Hạc, Nam Cao đã gửi gắm những điều sau:
- Nhà văn bày tỏ sự xót xa, đau đớn trước số phận bi thảm của người nông dân trong xã hội cũ.
- Nhà văn trân trọng và ca ngợi vẻ đẹp tiềm ẩn của người nông dân, dù trong hoàn cảnh khốn cùng vẫn giữ được lòng tự trọng.
- Nhà văn thể hiện sự chia sẻ, cảm thông sâu sắc với những khát vọng và ước mơ chính đáng của họ.
Câu 6 (trang 13 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Chỉ ra những yếu tố nghệ thuật đặc sắc của truyện ngắn Lão Hạc. Trong đó, em ấn tượng nhất với yếu tố nào? Vì sao?
Gợi ý trả lời:
Thông qua soạn bài Lão Hạc, người đọc nắm bắt được những yếu tố nghệ thuật đặc sắc của truyện ngắn Lão Hạc bao gồm:
- Sự xây dựng nhân vật sinh động, khắc họa tâm lý tinh tế.
- Việc trần thuật từ ngôi thứ nhất, tăng tính chân thực, khách quan cho câu chuyện.
- Sự kết hợp linh hoạt giữa tự sự với các phương thức biểu đạt khác.
Yếu tố nghệ thuật mà em ấn tượng nhất là cách xây dựng nhân vật. Mỗi nhân vật trong tác phẩm đều đại diện cho một tầng lớp trong xã hội cũ, phản ánh đời sống nghèo khổ, bế tắc của họ. Cách xây dựng này giúp người đọc hiểu sâu sắc hơn về hoàn cảnh xã hội và số phận của những người lao động thời kỳ đó.
Câu 7 (trang 13 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 2):
Trong truyện có nhiều đoạn văn mang tính triết lí về cuộc sống, con người. Em thích nhất đoạn văn nào? Vì sao?
Gợi ý trả lời:
Đoạn văn em thích nhất là: “Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta… không bao giờ ta thương....” Vì đoạn văn này thể hiện sự cảm thông sâu sắc của tác giả đối với những người lao động trong xã hội cũ, những người đã phải chịu đựng quá nhiều đau khổ, khó khăn đến mức không còn khả năng quan tâm hay thương xót đến người khác.
Bài tập liên hệ
Giới thiệu sơ lược về nhà văn Nam Cao và phong cách sáng tác của ông. Từ đó liên hệ đến tác phẩm “Lão Hạc”.
Học sinh có thể tham khảo các thông tin về nhà văn Nam Cao trong bài viết dưới đây: Tham khảo
Như vậy, việc soạn bài Lão Hạc lớp 8 chi tiết không chỉ giúp học sinh nắm bắt được các khía cạnh quan trọng của tác phẩm mà còn phát triển khả năng phân tích và cảm nhận văn học sâu sắc. Qua bài soạn văn 8 Lão Hạc được hướng dẫn chi tiết này, người học sẽ có cái nhìn toàn diện về nhân vật lão Hạc, hoàn cảnh xã hội và thông điệp mà Nam Cao muốn truyền tải. Hiểu rõ các yếu tố nghệ thuật và tâm lý nhân vật sẽ giúp học sinh viết bài phân tích một cách thuyết phục, sâu sắc hơn.
