Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm Trương Ba da hàng thịt
Để soạn hồn Trương Ba da hàng thịt theo kiến thức từ sách giáo khoa ngữ văn lớp 12, bạn cần lưu ý các điểm sau:
Tác giả
Tìm hiểu kỹ tác giả và hoàn cảnh sáng tác là bước đầu tiên các bạn học sinh cần thực hiện khi soạn hồn Trương Ba da hàng thịt.
Cuộc đời
- Lưu Quang Vũ sinh năm 1948 tại Phú Thọ, quê gốc ở Đà Nẵng, trong một gia đình trí thức.
- Cha của ông là nhà viết kịch nổi tiếng Lưu Quang Thuận, từ nhỏ ông đã bộc lộ năng khiếu văn học.
- Tham gia bộ đội từ năm 1965 đến 1970, sau đó làm nhiều nghề khác nhau.
- Bắt đầu sáng tác kịch nói từ năm 1978, là biên tập viên tạp chí Sân khấu.
- Ông có nhiều thành tựu trong thơ, truyện ngắn, tranh vẽ, nhưng nổi tiếng nhất là ở mảng kịch.
- Lưu Quang Vũ qua đời đột ngột vào năm 1988 trong một tai nạn giao thông, để lại nhiều tiếc thương cho nền văn học Việt Nam.
- Năm 2000, ông được truy tặng Giải thưởng cao quý Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật.
Phong cách sáng tác
- Lưu Quang Vũ có phong cách sáng tác độc đáo, kết hợp nhiều thể loại và trường phái khác nhau.
- Các tác phẩm của ông thường đề cập đến những vấn đề xã hội, nhân sinh sâu sắc, với cách nhìn đa chiều và táo bạo.
- Ngôn ngữ sử dụng trau chuốt, giàu hình ảnh, giàu sức gợi.
Thành tựu văn học
- Lưu Quang Vũ được đánh giá là một trong những nhà văn, nhà thơ, nhà viết kịch tài năng nhất của Việt Nam hiện đại.
- Những tác phẩm gắn liền tên tuổi nhà văn phải kể đến:
- Thơ: Mây trắng của đời tôi, Hương cây, Bầy ong trong đêm sâu,...
- Kịch: Lời nói dối cuối cùng, Chết cho điều chưa có, Nàng Xi-ta, Nếu anh không đốt lửa, Lời thề thứ 9, Tôi và chúng ta, Khoảnh khắc vô và vô tận,...
Tác phẩm
Bạn cần nắm được những ý chính sau khi đọc và tìm hiểu tác phẩm Hồn Trương Ba da hàng thịt của nhà văn Lưu Quang Vũ.
Xuất xứ
- Hồn Trương Ba da hàng thịt là một vở kịch nổi tiếng của Lưu Quang Vũ, được sáng tác vào năm 1981.
- Tuy nhiên, mãi đến năm 1984 tác phẩm mới được công bố và công diễn lần đầu tiên.
- Vở kịch nhanh chóng gặt hái được thành công vang dội và được đánh giá là một trong những tác phẩm sân khấu xuất sắc nhất của Việt Nam hiện đại.
Hoàn cảnh sáng tác
- Vở kịch được sáng tác trong bối cảnh xã hội Việt Nam sau chiến tranh, khi con người đang dần tìm kiếm những giá trị mới trong cuộc sống.
- Tác giả lấy cảm hứng từ truyện dân gian "Trương Ba, da hàng thịt" để xây dựng một tác phẩm mang tính triết lý sâu sắc.
Bố cục
- Vở kịch gồm 9 cảnh, được chia thành 3 hồi.
- Đoạn trích "Hồn Trương Ba da hàng thịt" trong SGK ngữ văn 12 được trích từ cảnh VII và đoạn kết của vở kịch, được chia thành 3 phần.
- Phần 1: Từ đầu đoạn trích đến “Cái hồn vía ương bướng của tôi ơi, hãy về với tôi này!”: Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác
- Phần 2: Tiếp theo đến “Không cần đến cái đời sống do mày mang lại! Không cần": Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và mọi người trong gia đình.
- Phần 3: Đoạn còn lại: Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và Đế Thích và quyết định cuối cùng của nhân vật Trương Ba.
Tóm tắt nội dung
Tình huống truyện:
- Trương Ba, một người hiền lành, say mê cờ tướng, bị chết oan do nhầm lẫn của Nam Tào.
- Để sửa sai, Đế Thích cho hồn Trương Ba sống lại trong xác anh hàng thịt vừa mới chết.
Diễn biến
- Sống trong xác hàng thịt, Trương Ba gặp nhiều phiền toái: gia đình xa lánh, lí trưởng sách nhiễu, chị hàng thịt đòi chồng,...
- Ông đau khổ vì đánh mất bản thân, nhiễm thói xấu từ xác thịt.
Kết thúc
- Trước nguy cơ tha hóa, Trương Ba quyết định trả lại xác cho anh hàng thịt và chấp nhận cái chết.
Giá trị nội dung và nghệ thuật
Giá trị nội dung
- Vở kịch xoay quanh nhân vật Trương Ba, một lão nông tốt bụng, sau khi chết được Diêm Vương cho sống lại trong cơ thể của một thanh niên tráng sĩ.
- Tuy nhiên, linh hồn của Trương Ba lại ở trong cơ thể của anh hàng thịt hung hãn, dẫn đến nhiều mâu thuẫn và xung đột.
- Qua những tình huống hài hước và bi kịch, vở kịch đã đặt ra nhiều vấn đề triết lý sâu sắc về con người, về cuộc sống và về cái chết.
Giá trị nghệ thuật
- Vở kịch được xây dựng với nhiều tình huống độc đáo, hấp dẫn, tạo nên kịch tính và thu hút người xem.
- Ngôn ngữ sử dụng trau chuốt, giàu hình ảnh, giàu sức gợi.
- Nhân vật được xây dựng đa chiều, sinh động, có tính cách riêng biệt.
Hướng dẫn soạn Hồn Trương Ba da hàng thịt chi tiết nhất
Hồn Trương Ba da hàng thịt là vở kịch hiện đại xuất sắc, mang giá trị nhân văn sâu sắc. Tác phẩm khẳng định giá trị to lớn của cuộc sống, con người cần sống đúng với bản thân, hoàn thiện nhân cách, đồng thời cần cân bằng giữa nhu cầu tinh thần và vật chất. Soạn hồn Trương Ba da hàng thịt sẽ giúp học sinh khai thác tác phẩm tốt nhất.
Soạn hồn Trương Ba da hàng thịt trong SGK
Câu 1 (trang 153 SGK Ngữ văn 12 tập 2)
Phân tích nội dung đoạn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt:
Ý nghĩa ẩn dụ:
- Xác hàng thịt: tượng trưng cho thể xác phàm tục, bản năng.
- Hồn Trương Ba: tượng trưng cho linh hồn thanh cao, đạo đức.
Nội dung chính:
- Bi kịch tâm lý: Hồn Trương Ba chán ghét, đau khổ khi phải sống trong thân xác phàm tục, thấp hèn của anh hàng thịt.
- Mâu thuẫn giữa hồn và xác: Hồn Trương Ba cố gắng giữ gìn phẩm chất tốt đẹp nhưng bị ảnh hưởng bởi bản năng của xác hàng thịt.
- Thông điệp: Con người là một chỉnh thể thống nhất giữa hồn và xác. Khi hai yếu tố này mâu thuẫn, con người sẽ phải đối mặt với bi kịch.
Giá trị nghệ thuật:
- Đoạn đối thoại độc đáo, sáng tạo: Sử dụng phép ẩn dụ, nhân hóa để thể hiện nội dung triết lý sâu sắc.
- Ngôn ngữ tự nhiên, sinh động: Giúp người đọc dễ dàng tiếp nhận và cảm nhận nội dung tác phẩm.
Câu 2 (Trang 154 SGK Ngữ văn 12 Tập 2)
Yêu cầu soạn hồn Trương Ba da hàng thịt phần này là đồng cảm và nêu rõ nỗi đau khổ của Trương Ba:
- Mâu thuẫn nội tâm: Hồn thanh cao trong xác phàm tục khiến Trương Ba luôn đấu tranh với chính bản thân.
- Mất đi bản sắc: Những thói quen, sở thích trước đây bị thay đổi bởi bản năng của thể xác.
- Cô đơn, xa cách: Mọi người xung quanh không còn nhận ra con người thật của Trương Ba.
- Mất niềm tin vào cuộc sống: Không thể chấp nhận thực trạng trớ trêu, Trương Ba dần tuyệt vọng.
Nguyên nhân:
- Sự sắp xếp sai lầm của Đế Thích: Hồn Trương Ba vào nhầm xác anh hàng thịt.
- Mâu thuẫn giữa hồn và xác: Hồn thanh cao không thể hòa hợp với bản năng thấp hèn của thể xác.
- Ảnh hưởng của môi trường: Xác anh hàng thịt sống trong môi trường thô lỗ, dung tục, ảnh hưởng đến tâm hồn Trương Ba.
Hậu quả:
- Gia đình bất hòa: Mâu thuẫn giữa Trương Ba và con dâu, cháu gái.
- Mất đi hạnh phúc: Vợ Trương Ba dần xa lánh, chán ghét ông.
- Trương Ba đánh mất chính mình: Không còn là người chồng, người cha mẫu mực trước đây.
Câu 3 (trang 154 SGK ngữ văn 12 tập 2)
Soạn hồn Trương Ba da hàng thịt cần nêu rõ mâu thuẫn quan niệm sống giữa Trương Ba và Đế Thích là điểm nhấn trong tác phẩm.
- Đế Thích đề cao sự tồn tại, cho rằng "sống là được", dù không trọn vẹn. Trái lại, Trương Ba trân trọng ý nghĩa cuộc sống, khát khao sống "là chính mình".
- Trương Ba trách Đế Thích "chỉ cho mình sống" mà không quan tâm "sống như thế nào". Bởi sống trong thân xác người khác khiến ông đánh mất bản ngã, chịu nhiều đau khổ.
Màn đối thoại thể hiện:
- Sự sống quý giá nhưng không thể sống bằng mọi giá.
- Con người cần sống hài hòa giữa tâm hồn và thể xác và được là chính mình.
- Sống chắp vá, gượng ép chỉ mang lại đau khổ.
- Đây là bài học sâu sắc về ý nghĩa cuộc sống, giá trị con người.
Câu 4 (trang 154 SGK ngữ văn 12 tập 2)
Trương Ba quyết định trả lại xác hàng thịt, từ chối Đế Thích đề nghị nhập hồn vào cu Tị vì nhận thức sâu sắc về bản thân và những hệ lụy tiềm ẩn. Ông nhận ra sự phiền toái phải giải thích với gia đình và đối diện với sự ngần ngại từ bọn lý trưởng sách nhiễu.
Hơn nữa, ý chí của Trương Ba quyết không chấp nhận sống trong xác người khác, vì ông biết điều này sẽ làm mờ nhạt tâm hồn và khiến cuộc sống trở nên vô nghĩa. Ông muốn kết thúc cuộc đời một cách toàn vẹn, không bị giới hạn bởi thân xác lẫn tuổi tác. Quyết định này của Trương Ba là một phản ánh sâu sắc về sự hiểu biết về bản thân và sự nhân văn, đảm bảo tính hợp lý và tự nhiên của tác phẩm.
Soạn văn Câu 5 (trang 154 SGK Ngữ văn 12 tập 2)
Kết thúc vở kịch "Hồn Trương Ba, da hàng thịt", cái chết đầy tự trọng của hồn Trương Ba - dù oan ức - đã làm bừng sáng nhân cách đầy tự trọng và yêu thương của ông. Đây là kết quả của đấu tranh nội tâm dữ dội, giữa khao khát sống mãnh liệt và ý thức không thể sống giả dối, đánh mất chính mình. Cái chết ấy không chỉ thể hiện quy luật triết học về sự sống và cái chết mà còn là khúc tráng ca về lòng dũng cảm phi thường của con người trước nghịch cảnh.
Khi soạn hồn Trương Ba da hàng thịt, học sinh nên nêu thêm cảm nhận: Cái kết hợp lý, có hậu, mang ý nghĩa thúc đẩy nhận thức về cách sống, tránh tổn thương tâm hồn. Sống là quý giá, nhưng sống trọn vẹn với giá trị bản thân còn quý giá hơn.
Soạn hồn Trương Ba da hàng thịt phần luyện tập
Câu 1 (trang 154 SGK Ngữ văn 12 tập 2)
- Trương Ba: Suy nghĩ chín chắn, già dặn trong hình hài trẻ thơ.
- Khát vọng: Sống trọn vẹn bản thân, dù đắng cay, mất mát.
- Từ chối: Sống "bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo".
- Ý nghĩa: Con người là một thể thống nhất, không thể dung hòa tâm hồn thanh cao và thân xác phàm tục.
Câu 2 (trang 154 SGK Ngữ văn 12 tập 2)
Quan niệm sống:
- Sống thực, sống là chính mình, dù gian khổ.
- Sống nhờ, sống gửi, sống chắp vá là vô nghĩa.
- Tha hóa bởi danh lợi là nguy cơ tiềm ẩn.
- Bi kịch: Sống gửi trong thân xác phàm tục.
- Bản lĩnh: Chấp nhận cái chết hơn sống giả tạo.
- Nhận định: Lưu Quang Vũ thể hiện cái nhìn sâu sắc về hiện tượng sống vội, sống vội vàng, sống quên bản thân.
Bài tập liên hệ
Phân tích tình huống éo le của nhân vật Hồn Trương Ba trong xác anh hàng thịt để làm sáng tỏ lời thoại “Không thể bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”.
Tình huống éo le của Hồn Trương Ba:
- Hồn thanh cao, thể xác phàm tục: Hồn Trương Ba vốn là một lão nông hiền lành, chất phác nhưng sau khi chết lại được Đế Thích cho sống lại trong xác anh hàng thịt thô lỗ, cục cằn. Mâu thuẫn gay gắt giữa tâm hồn và thể xác khiến Trương Ba đau khổ, dằn vặt.
- Sống nhờ, sống gửi, không được là chính mình: Trương Ba không thể làm chủ được hành động, lời nói của mình, dần bị tha hóa bởi những thói hư tật xấu của anh hàng thịt. Ông xa lánh vợ con, làm mất đi hình ảnh đẹp đẽ của bản thân.
- Mâu thuẫn với những người xung quanh: Vợ con, bà con, làng xóm không thể chấp nhận Trương Ba trong hình hài mới. Họ cho rằng ông đã chết và không còn là người chồng, người cha, người ông của họ nữa.
Lời thoại "Không thể bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn được là tôi toàn vẹn" là tiếng lòng của Trương Ba:
- Khát vọng được sống là chính mình: Trương Ba mong muốn được sống một cuộc sống trọn vẹn, dù có khó khăn, gian khổ. Ông không chấp nhận sống giả tạo, sống nhờ, sống gửi.
- Lên án lối sống tha hóa: Lời thoại thể hiện sự phản đối của Trương Ba trước lối sống buông thả, sa đọa, đánh mất bản thân. Ông mong muốn con người sống chân thực, lương thiện.
- Giá trị nhân văn sâu sắc: Lời thoại khẳng định giá trị to lớn của nhân cách con người. Con người cần sống có phẩm giá, đạo đức, không nên đánh đổi bản thân để mưu cầu lợi ích vật chất.
Tình huống éo le của Hồn Trương Ba là bệ đỡ cho lời thoại mang ý nghĩa sâu sắc, thể hiện quan niệm sống của Lưu Quang Vũ về con người và cuộc sống.
Soạn Hồn Trương Ba da hàng thịt giúp học sinh hiểu sâu hơn về một tác phẩm nghệ thuật độc đáo và có giá trị, góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn học Việt Nam. Vở kịch đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc, người xem và đến nay vẫn tiếp tục được công diễn trên sân khấu trong và ngoài nước.
