Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ phần tác giả
Nhà thơ Thanh Hải (1930-1980) tên thật là Phạm Bá Ngoãn, quê ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế.
Sự nghiệp sáng tác:
- Giai đoạn từ năm 1954 đến năm 1964, ông công tác trong lĩnh vực tuyên huấn.
- Từ năm 1964 đến 1967, ông phụ trách tờ báo Cờ Giải Phóng tại Huế và sau đó trở thành Ủy viên Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam.
- Sau năm 1975, Thanh Hải được bổ nhiệm làm Tổng Thư ký Hội Văn nghệ Bình Trị Thiên, đồng thời là Ủy viên Thường vụ của Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Việt Nam và tiếp tục giữ vai trò Ủy viên Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam.
Phong cách sáng tác:
- Nhà thơ Thanh Hải thường khai thác đề tài thiên nhiên và lòng yêu cuộc sống trong các sáng tác của mình.
- Thơ của ông mang nét bình dị, nhẹ nhàng nhưng sâu sắc với triết lý về cuộc đời, thể hiện một tình yêu tha thiết đối với cuộc sống.
Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ phần tác phẩm
Hoàn cảnh sáng tác:
Bài thơ được viết vào tháng 11 năm 1980 trong bối cảnh đất nước đã thống nhất và đang trong giai đoạn xây dựng cuộc sống mới, dù còn đối mặt với nhiều khó khăn, thử thách. Tác phẩm được sáng tác chưa đầy một tháng trước khi nhà thơ qua đời, như một lời tâm niệm chân thành và sự gửi gắm đầy tha thiết của ông dành cho cuộc đời.
Bố cục:
Bài thơ được chia làm 4 phần chính:
- Khổ 1: Thể hiện cảm xúc của tác giả trước mùa xuân của thiên nhiên và đất nước.
- Khổ 2 và 3: Diễn tả cảm xúc về mùa xuân của đất nước.
- Khổ 4 và 5: Bày tỏ ước nguyện của tác giả.
- Khổ 6: Lời ca ngợi quê hương đất nước qua điệu dân ca xứ Huế.
Giá trị nội dung:
Bài thơ thể hiện cảm xúc của tác giả trước mùa xuân của thiên nhiên và đất nước, cùng với khát vọng cao đẹp muốn trở thành một "mùa xuân nho nhỏ" để cống hiến cho cuộc đời.
Giá trị nghệ thuật:
Bài thơ được viết theo thể thơ năm chữ, mang nhạc điệu trong sáng, thiết tha và gần gũi với dân ca. Bài thơ sử dụng nhiều hình ảnh đẹp, giản dị, gợi cảm, với nhiều hình thức so sánh và ẩn dụ sáng tạo.
Hướng dẫn soạn bài Mùa xuân nho nhỏ trong SGK
Dưới đây là hướng dẫn chi tiết trả lời các câu hỏi soạn bài trong sách giáo khoa:
Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ câu 1 (trang 57 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2)
Bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" được phát triển theo dòng chảy cảm xúc như sau: Khởi đầu từ mùa xuân của thiên nhiên và đất trời, cảm xúc và tư tưởng của tác giả dần chuyển sang mùa xuân của đất nước và cách mạng. Cuối cùng, tác giả bày tỏ mong muốn góp "mùa xuân nho nhỏ" của mỗi người vào mùa xuân vĩ đại của đất nước.
Cụ thể hơn, từ niềm cảm hứng trước mùa xuân thiên nhiên và đất nước trong lao động và chiến đấu, đồng thời với việc suy nghĩ về quãng thời gian gian khó nhưng vẫn tiến lên của đất nước, nhà thơ đã thể hiện ước nguyện trở thành một phần nhỏ bé, dâng hiến cho đời, đóng góp vào mùa xuân chung của dân tộc.
Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ câu 2 (trang 57 SGK Ngữ văn 9, tập 2)
Khổ thơ đầu với sáu dòng đã mở ra một bức tranh mùa xuân thiên nhiên tươi đẹp:
- Hình ảnh: Dòng sông, bông hoa, con chim hót.
=> Thiên nhiên tươi đẹp, trong trẻo khi đất trời chuyển mình vào xuân.
- Màu sắc: Tím, xanh.
=> Gợi lên một không gian thoáng đãng, tinh khôi.
Cảm xúc bồi hồi và rộn ràng của tác giả trước cảnh sắc thiên nhiên xứ Huế:
- Tác giả thể hiện sự trân trọng sự sống (“tôi đưa tay tôi hứng”).
- Sử dụng nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, kết hợp các yếu tố hữu hình, cảm nhận bởi nhiều giác quan.
Khổ thơ thứ hai thể hiện tình yêu của tác giả với mùa xuân đất nước:
- Mùa xuân đất nước được cụ thể hóa qua hình ảnh người cầm súng, người ra đồng.
- Tác giả suy ngẫm và chiêm nghiệm khi nhận thấy "lộc" từ mùa xuân của đất nước.
- Từ láy "hối hả" và "xôn xao" thể hiện nhịp độ phát triển, thời kỳ mới của đất nước.
- So sánh đất nước với vì sao, biểu tượng cho sự trường tồn và bền vững của dân tộc.
=> Hình ảnh mùa xuân tự nhiên và mùa xuân đất nước được đối chiếu qua lăng kính yêu đời và khát khao sống mãnh liệt của tác giả.
Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ câu 3 (trang 57 SGK Ngữ văn 9, tập 2)
Khổ thơ này thể hiện mong ước chân thành của nhà thơ:
- Hình ảnh: Con chim hót, một cành hoa.
=> Biểu tượng cho ước vọng sống có ích và được cống hiến.
- Âm thanh: Nốt trầm.
=> Đại diện cho sự cống hiến âm thầm, là nền tảng nâng đỡ những âm thanh khác.
Biện pháp nghệ thuật:
- Điệp ngữ: "Ta làm" thể hiện khát khao chân thành được hòa nhập vào cuộc sống, đóng góp cho cuộc đời chung và đất nước.
- Ẩn dụ: Con chim, cành hoa, nốt trầm tượng trưng cho những điều đẹp đẽ trong cuộc đời.
=> Khổ thơ bày tỏ ước nguyện chân thành của tác giả muốn cống hiến cho cuộc đời và đất nước.
- Gửi gắm thông điệp về cuộc sống mỗi người: Cần biết cống hiến và cho đi để cuộc sống trở nên ý nghĩa hơn.
Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ câu 4 (trang 57 SGK Ngữ văn 9, tập 2)
- Thể thơ ngũ ngôn: Gần gũi với các làn điệu dân ca, đặc biệt là dân ca miền Trung, mang âm hưởng dịu dàng, nhẹ nhàng và tha thiết. Tác giả Thanh Hải đã khéo léo sử dụng lối gieo vần liền giữa các khổ thơ, tạo nên sự liền mạch cho cảm xúc xuyên suốt bài thơ.
- Hình ảnh: Các hình ảnh đẹp của thiên nhiên, giản dị và giàu ý nghĩa tượng trưng giúp tác giả truyền tải những ước nguyện tha thiết của mình một cách khái quát.
- Giọng điệu: Giọng điệu bài thơ biến hóa phù hợp với từng đoạn: vui tươi và say mê ở phần đầu, trầm lắng và nghiêm trang ở phần giữa, sôi nổi và tha thiết ở phần kết.
=> Nhìn chung, "Mùa xuân nho nhỏ" có cấu trúc chặt chẽ với giọng điệu đáng trân trọng, thể hiện cảm xúc chân thành và tha thiết của tác giả.
Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ câu 5 (trang 57 SGK Ngữ văn 9, tập 2)
Nhan đề của bài thơ độc đáo và mới lạ, kết hợp danh từ "mùa xuân" với tính từ "nho nhỏ".
Nhan đề thể hiện vẻ đẹp của thiên nhiên khi nói đến mùa xuân:
- Mùa xuân là thời điểm đầu trong năm, biểu thị cho sự khởi đầu và bùng nổ của sự sống khi mọi thứ bắt đầu đâm chồi nảy lộc, đầy sức sống.
- Ngoài ra, mùa xuân còn mang đến biểu tượng của vẻ đẹp và sức sống tươi mới, của những điều tinh khiết nhất trong tự nhiên. Sự kết hợp với từ "nho nhỏ" nhấn mạnh tính giản dị, nhỏ bé và khiêm tốn của mùa xuân.
Nhan đề còn biểu đạt ước nguyện chân thành muốn trở thành một mùa xuân nho nhỏ, đóng góp những nỗ lực nhỏ bé của mình để làm cho mùa xuân của đất nước thêm tươi đẹp của tác giả.
Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ phần luyện tập
Mở đầu bài thơ, tác giả Thanh Hải đã vẽ nên một bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp giữa khung cảnh thiên nhiên và vũ trụ:
“Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi! Con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời…”
Khung cảnh mùa xuân hiện lên với vẻ đẹp giản dị, đơn sơ nhưng vẫn rất thơ mộng và sâu sắc. Mùa xuân của Thanh Hải không lộng lẫy với cành đào Hà Nội hay nụ mai vàng khoe sắc, mà chỉ là một bông hoa tím biếc nở giữa dòng sông xanh ngọc. Bông hoa nghiêng mình trên mặt nước như một chiếc gương, phản chiếu khung trời xanh nhẹ nhàng và hài hòa. Thanh Hải đã tạo nên một bức tranh mùa xuân độc đáo với gam màu tím biếc, tô điểm thêm nét duyên dáng và đáng yêu.
Sự khéo léo trong việc sử dụng màu sắc giúp người đọc dễ dàng tưởng tượng ra bông hoa tím biếc nhỏ nhắn nhưng có khả năng nhuộm tím cả không gian mùa xuân đầy sức sống. Màu tím lan tỏa, chơi vơi và khẽ lay động theo làn gió xuân từ dòng sông xanh mát. Cảnh vật mùa xuân trong bài thơ mang nét bình dị, thâm trầm và tĩnh lặng như chính quê hương miền Trung của tác giả. Xứ Huế nổi tiếng với sông Hương núi Ngự và những điệu hò, dưới ngòi bút của Thanh Hải lại càng thêm xinh đẹp và quyến rũ.
Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ phần bài tập mở rộng
Để hiểu sâu sắc hơn về từng phần trong tác phẩm, việc chuẩn bị trước các câu hỏi mở rộng liên quan đến bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” là rất cần thiết.
Câu 1: Trình bày hoàn cảnh sáng tác của “Mùa xuân nho nhỏ”. Cho biết hoàn cảnh sáng tác có ý nghĩa gì đối với việc nhà thơ bày tỏ cảm xúc?
Trả lời:
Bài thơ được viết vào tháng 11 năm 1980, chỉ vài tuần trước khi nhà thơ qua đời, như một lời thể hiện sâu sắc niềm yêu thương cuộc sống và đất nước của tác giả. Từ tình yêu với sự sống, với vẻ đẹp mùa xuân của thiên nhiên, Thanh Hải mở rộng sang tình yêu với mùa xuân của đất nước và của cách mạng. Những cảm xúc dần trở nên sâu sắc, suy tư và ước nguyện của nhà thơ là được sống trong bản hòa ca lớn của cuộc đời, đóng góp một nốt trầm xao xuyến của riêng mình vào mùa xuân to lớn của đất nước - một "mùa xuân nho nhỏ". Bài thơ khép lại với những cảm xúc thiết tha và sự tự hào về quê hương, đất nước, được thể hiện qua điệu dân ca đặc trưng của xứ Huế.
Câu 2: Hãy liệt kê những hình ảnh mùa xuân xuất hiện trong bài thơ. Từ đó nêu mối quan hệ giữa các mùa xuân ấy với nhau.
Trả lời:
Trong bài thơ, có ba mùa xuân được tác giả nhắc đến: mùa xuân của thiên nhiên, của đất nước và của tác giả.
- Mùa xuân của thiên nhiên được Thanh Hải tái hiện qua những hình ảnh đặc trưng của thiên nhiên xứ Huế, với những cảnh quan mà tác giả tưởng tượng ra.
- Mùa xuân của đất nước được biểu đạt qua hình ảnh sức sống của dân tộc, như người ra đồng và người cầm súng, trong không khí sôi động và hối hả của những ngày mới thống nhất. Những âm thanh liên tiếp vọng về, hòa lẫn với nhau, thể hiện sự sôi động của mùa xuân đất nước.
- Mùa xuân của tác giả được thể hiện qua sự tương tác giữa các hình ảnh và cảm xúc, góp phần làm nên bức tranh tươi sáng của cuộc sống và mong muốn được cống hiến cho mùa xuân lớn hơn của đất nước.
Câu 3
“Đất nước
Bốn ngàn năm không nghỉ”
Câu thơ trên gợi liên tưởng đến khổ thơ nào trong bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" của Thanh Hải?
Trả lời:
Những dòng thơ này gợi nhắc đến:
"Đất nước bao năm tháng
Vẫn vững và bền lâu
Như ngôi sao sáng ngời
Luôn hướng về phía trước"
Nhà thơ tỏ lòng tin và sự tự hào về tương lai của đất nước, dù bao năm qua đã gian lao và vất vả. Đất nước được so sánh như một ngôi sao tỏa sáng, luôn dẫn đầu và tiến lên phía trước.
Câu 4: Từ “lộc” trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” được tác giả sử dụng với nghĩa chuyển hay nghĩa gốc? Giải thích vì sao tác giả lại miêu tả người lính với hình ảnh “lộc dắt đầy trên lưng”?
Trả lời:
"Lộc" là một khái niệm sáng tạo độc đáo mà tác giả sử dụng:
- "Lộc" của người ra đồng: Mô tả những người lao động, những người trồng trọt và nuôi dưỡng sự sống trên những cánh đồng quê hương. Từ "lộc" gợi nhớ đến những cánh đồng rộng lớn, với những mầm non xanh tươi nảy nở từ những hạt giống mùa xuân. Nó còn mang trong mình sức sống và năng lượng của con người, những người làm nên mùa xuân thiên nhiên của đất nước.
- "Mùa xuân của người cầm súng, lộc tràn lên": Liên tưởng đến những người chiến sĩ, những người mang vũ khí ra chiến trường, với những cành lá ngụy trang trên vai. Những cành lá này mang lộc biếc, những mầm non, đồng thời mang theo cả sự sống của mùa xuân từ thiên nhiên, cây cỏ. Khái niệm "lộc" làm cho người ta cảm nhận được sự tràn đầy niềm tin và hy vọng, là nguồn động lực để họ vươn lên bảo vệ đất nước.
Nhân vật chính là người quyết định thúc đẩy sự phát triển của xã hội và đất nước. Hình ảnh "lộc" tràn ngập theo người ra đồng là một hình tượng thơ đẹp trong cuộc sống lao động và chiến đấu. Xây dựng và bảo vệ - đây là hai nhiệm vụ này không thể tách rời nhau.
Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về những cảm xúc, suy tư và ước nguyện của tác giả Thanh Hải, ngoài ra còn dấy lên trong lòng người đọc tấm lòng trân trọng vẻ đẹp của thiên nhiên và mùa xuân đất nước. "Mùa xuân nho nhỏ" không chỉ là một bài thơ mà còn là một lời nhắc nhở về trách nhiệm và tình yêu đối với quê hương.
