Khái quát tác giả, tác phẩm đoàn thuyền đánh cá
Để có thể soạn bài Đoàn thuyền đánh cá một cách chuẩn nhất theo kiến thức từ sách giáo khoa Ngữ văn 9, bạn cần lưu ý những nội dung sau:
Tác giả
Cuộc đời
- Nhà thơ Huy Cận tên khai sinh là Cù Huy Cận (1919 - 2005).
- Quê hương: làng Ân Phú, huyện Hương Sơn sau đó thuộc huyện Đức Thọ (nay là xã Ân Phú, huyện Vũ Quang), tỉnh Hà Tĩnh.
- Ông là một nhà thơ, nhà văn, nhà chính trị nổi tiếng từng giữ nhiều chức vụ lãnh đạo cao cấp của chính phủ Việt Nam như: Bộ trưởng Bộ canh nông, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Giáo dục, Thứ trưởng Bộ Văn hóa nghệ thuật,…
- Ông còn là một trong những đại diện xuất sắc nhất của phong trào Thơ Mới.
Sự nghiệp văn học
- Huy Cận bắt đầu sáng tác thơ từ rất sớm và có thơ đăng báo từ năm 1936.
- Tập thơ đầu tay của ông là Lửa thiêng (1940) được đánh giá là một trong những tập thơ tiêu biểu nhất của phong trào Thơ Mới.
- Sau Cách mạng tháng Tám, Huy Cận tiếp tục sáng tác và có nhiều tác phẩm giá trị như: Trời mỗi ngày lại sáng (1958), Hai bàn tay em (1967), Chiến trường gần đến chiến trường xa (1973), Ngôi nhà giữa nắng (1978)...
- Ngoài thơ, Huy Cận còn có nhiều tác phẩm văn xuôi, kịch thơ, dịch thuật và công trình nghiên cứu phê bình văn học.
Phong cách nghệ thuật
- Thơ Huy Cận có phong cách trang trọng, cổ điển, thể hiện tâm hồn u buồn, bế tắc trước hiện thực xã hội cũ.
- Sau Cách mạng tháng Tám, thơ Huy Cận trở nên tươi sáng, lạc quan, thể hiện niềm tin vào con người và cuộc sống mới.
- Ngôn ngữ thơ Huy Cận giàu hình ảnh, nhạc điệu, thể hiện rõ tài năng nghệ thuật của ông.
Danh hiệu
- Huy Cận được Nhà nước Việt Nam tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 1996.
- 6/2001, Huy Cận được bầu là viện sĩ Viện Hàn lâm Thơ Thế giới.
- 23/2/005, Nhà nước truy tặng ông Huân chương Sao Vàng.
Tác phẩm
Hoàn cảnh sáng tác
- Giữa năm 1958, tác giả Huy Cận có chuyến đi thực tế dài ngày ở một vùng mỏ Quảng Ninh.
- Chính chuyến đi này đã khơi nguồn cảm hứng cho nhà thơ, giúp ông sáng tác nên những vần thơ ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên và con người lao động.
- Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” được sáng tác trong khoảng thời gian đó và in trong tập thơ "Trời mỗi ngày lại sáng".
Bố cục
- Bài thơ được chia làm 3 phần:
- Phần 1 (2 khổ thơ đầu): Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá.
- Phần 2 (4 khổ thơ tiếp theo): Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.
- Phần 3 (khổ thơ cuối): Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá trở về.
Giá trị nội dung
- Bài thơ là khúc tráng ca ca ngợi cuộc sống lao động tập thể hăng say, nhịp nhàng của người dân chài trong công cuộc xây dựng đất nước.
- Khắc họa hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ, tráng lệ, hòa quyện với hình ảnh con người lao động khỏe khoắn, lạc quan.
- Bộc lộ niềm vui, niềm tự hào của nhà thơ trước vẻ đẹp quê hương đất nước và con người lao động.
Giá trị nghệ thuật
- Sử dụng hình ảnh thơ độc đáo, giàu sức gợi, kết hợp nhuần nhuyễn giữa hiện thực và lãng mạn.
- Ngôn ngữ thơ giàu sức biểu cảm, giọng điệu hào hùng, khỏe khoắn.
- Sử dụng kết hợp nhiều biện pháp tu từ như: so sánh, ẩn dụ, nhân hóa,... tạo nên những vần thơ sinh động và hấp dẫn.
Hướng dẫn soạn bài Đoàn thuyền đánh cá chi tiết nhất
"Đoàn thuyền đánh cá" là một tác phẩm tiêu biểu của nền thi ca Việt Nam hiện đại với giá trị nghệ thuật và nội dung sâu sắc. Bài thơ là khúc ca, ca ngợi con người lao động, vẻ đẹp thiên nhiên và niềm tin yêu vào cuộc sống mới, đồng thời thể hiện sự đổi mới trong phong cách thơ của Huy Cận sau Cách mạng tháng Tám.
Soạn bài Đoàn thuyền đánh cá chi tiết giúp bạn hiểu tác phẩm và chuẩn bị tốt nội dung tiết học.
Soạn bài Đoàn thuyền đánh cá theo SGK
Soạn bài Câu 1 (SGK Ngữ văn 9 tập 1, trang 142)
Bài thơ được triển khai theo trình tự chuyến ra khơi của đoàn thuyền đánh cá. Dựa vào trình tự ấy, em hãy tìm bố cục của bài thơ, hãy nêu không gian và thời gian được miêu tả trong bài thơ.
Đối với câu hỏi số 1, khi soạn bài đoàn thuyền đánh cá học sinh cần nêu được những ý sau:
Bố cục của bài thơ gồm 3 phần:
- Phần 1 (2 khổ đầu): Cảnh đoàn thuyền đánh cá náo nức ra khơi lúc hoàng hôn buông xuống.
- Phần 2 (4 khổ tiếp theo): Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển trong đêm trăng.
- Phần 3 (khổ cuối): Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá trở về lúc bình minh.
Không gian và thời gian:
- Không gian là biển cả bao la rộng lớn với sự hiện diện của bầu trời, mặt biển, trăng sao, gió, mây...
- Thời gian là nhịp tuần hoàn của vũ trụ từ khi hoàng hôn cho đến lúc màn đêm buông xuống và sau đó là lúc bình minh bắt đầu ngày mới.
Soạn bài Câu 2 (SGK Ngữ văn 9 tập 1, trang 142)
Hình ảnh người lao động và công việc của họ được miêu tả trong không gian nào? Bằng những biện pháp nghệ thuật gì, tác giả đã làm nổi bật vẻ đẹp và sức mạnh của người lao động trước thiên nhiên, vũ trụ?
Bài thơ "Đoàn thuyền đánh cá" của Huy Cận là một bức tranh tráng lệ về thiên nhiên và con người lao động. Hình ảnh những người lao động hăng say được miêu tả trong không gian rộng lớn, bao la của biển cả và vũ trụ thông qua nhiều biện pháp nghệ thuật:
Không gian
Để làm nổi bật tầm vóc và vị thế của con người, tác giả đã đặt hình ảnh đoàn thuyền đánh cá vào không gian bao la rộng lớn của biển trời, trăng sao.
- Biển cả: Khung cảnh chính của bài thơ là biển cả bao la, rộng lớn. Tác giả sử dụng nhiều hình ảnh miêu tả biển cả như: "mặt trời xuống biển", "sóng cài then", "đêm sập cửa", "biển bằng", "dặm xa", "bụng biển".
- Vũ trụ: Từ không gian biển cả, hình ảnh thơ mở ra vũ trụ rộng lớn với "sao lùa", "mây cao", "rạng đông".
Biện pháp nghệ thuật
Thủ pháp phóng đại cùng những liên tưởng táo bạo, bất ngờ được Huy Cận sử dụng khéo léo để làm nổi bật vẻ đẹp và sức mạnh của người lao động trước thiên nhiên, vũ trụ:
- "Câu hát căng buồm cùng gió khơi" - Hình ảnh con thuyền như hòa quyện cùng thiên nhiên, tạo nên sức mạnh to lớn để vượt qua mọi khó khăn.
- "Thuyền ta lái gió với buồm trăng / Lướt giữa mây cao với biển bằng"- Đây là hình ảnh lãng mạn, phi thực tế, thể hiện sức mạnh của con người trong việc chế ngự thiên nhiên.
- "Dàn đan thế trận lưới vây giăng", "Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng" - Hình ảnh thể hiện vẻ đẹp khỏe khoắn, hăng say lao động của con người.
- "Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời" - Hình ảnh ẩn dụ cho khí thế hăng hái, lao động hăng say của những người dân chài.
Soạn bài Câu 3 (trang 142 SGK Ngữ văn 9 tập 1)
Bài thơ có nhiều hình ảnh đẹp tráng lệ, thể hiện sự hài hoà giữa thiên nhiên và con người lao động. Em hãy chọn phân tích một số hình ảnh đặc sắc trong các khổ thơ 1, 3, 4 và 7. Bút pháp xây dựng hình ảnh của tác giả trong bài thơ có đặc điểm gì nổi bật?
Học sinh có thể tham khảo phần gợi ý soạn bài đoàn thuyền đánh cá dưới đây:
Bài thơ "Đoàn thuyền đánh cá" của Huy Cận đã vẽ nên một bức tranh tráng lệ về thiên nhiên và con người lao động. Bút pháp xây dựng của tác giả có điểm nổi bật là sáng tạo hình ảnh thơ với những liên tưởng độc đáo, nhiều so sánh thú vị, thủ pháp phóng đại được sử dụng hợp lí.
- Ngay từ khổ thơ đầu tiên, bức tranh biển khơi hiện lên đầy bí ẩn, mênh mông với hình ảnh "mặt trời xuống biển như hòn lửa" và "sóng đã cài then, đêm sập cửa". Những hình ảnh so sánh độc đáo này đã làm nổi bật sự hùng vĩ, bao la của biển cả.
- Tiếp đến, ở khổ thơ thứ ba, tác giả ví việc đánh cá như "đánh trận", với "dàn đan thế trận lưới vây giăng". Hình ảnh so sánh này thể hiện sự mưu trí của con người trong việc chinh phục thiên nhiên.
- Khổ thơ thứ tư mang đến hình ảnh "đêm thở: sao lùa nước Hạ Long". Hình ảnh nhân hóa độc đáo này đã thổi hồn vào cảnh vật, khiến cho màn đêm trở nên sinh động, huyền ảo. Nó góp phần tô điểm thêm vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình của vịnh Hạ Long.
- Khổ 7 là lời khẳng định về niềm tin vào cuộc sống tương lai tốt đẹp. Hình ảnh "mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi" là một hình ảnh ẩn dụ, thể hiện sự giàu có, trù phú của biển cả. Nó cũng thể hiện niềm tin mãnh liệt vào tương lai tươi sáng của đất nước.
Soạn bài Câu 4 (trang 142 SGK Ngữ văn 9 tập 1)
Bài thơ có nhiều từ hát, cả bài cũng như một khúc ca. Đây là khúc ca gì và tác giả làm thay lời ai? Em có nhận xét gì về âm hưởng, giọng điệu của bài thơ? Các yếu tố: thể thơ, vần, nhịp đã góp phần tạo nên âm hưởng của bài thơ như thế nào?
Gợi ý soạn bài đoàn thuyền đánh cá đối với câu hỏi số 4 như sau:
Từ "hát" được nhắc lại 4 lần trong bài thơ. Cả bài như một khúc ca ngợi ca lao động, với tinh thần làm chủ thiên nhiên cùng niềm vui phơi phới mà tác giả viết thay cho những người dân chài. Điểm nhấn của bài thơ là điệp khúc "Câu hát căng buồm cùng gió khơi" được lặp lại ở khổ đầu và khổ cuối. Cách sử dụng từ lặp lại này tạo nên sự trọn vẹn cho hành trình ra khơi và trở về của đoàn thuyền, đồng thời khẳng định nhịp điệu hối hả, sôi động của công việc đánh cá.
Giọng điệu thơ được tác giả thể hiện sôi nổi, khỏe khoắn, tràn đầy không khí hứng khởi. Giọng điệu như khúc hát mê say, hào hứng, lời thơ dõng dạc. Cách gieo vần thơ linh hoạt cũng tạo nên âm hưởng hào hùng cho toàn bài.
Soạn bài Câu 5 (SGK Ngữ văn 9 tập 1, trang 142)
Qua những bức tranh về thiên nhiên và con người lao động trong bài thơ, em có nhận xét gì về cái nhìn và cảm xúc của tác giả trước thiên nhiên đất nước và con người lao động?
Các bạn học sinh có thể tham khảo phần hướng dẫn soạn bài đoàn thuyền đánh cá dưới đây và chỉnh sửa, bổ sung cho câu trả lời của mình.
Dưới ngòi bút tài hoa của tác giả, thiên nhiên hiện lên với vẻ đẹp vừa hùng vĩ, bao la, vừa thơ mộng, trữ tình. Con người trong bài thơ hiện lên với hình ảnh khỏe khoắn, tràn đầy sức sống, hăng hái lao động chinh phục thiên nhiên. Qua những bức tranh thiên nhiên và con người lao động, tác giả đã thể hiện tình yêu say đắm và mãnh liệt khi đứng trước biển khơi bao la hùng vĩ, giàu có vô tận. Biển cả không chỉ là nguồn cung cấp tài nguyên mà còn là nơi chắp cánh cho ước mơ, khát vọng của con người. Tác giả cũng gửi gắm niềm tin vào một cuộc sống mới tươi sáng, đầy hứa hẹn cho con người lao động.
Soạn bài Đoàn thuyền đánh cá cho phần luyện tập
Viết một đoạn phân tích khổ thơ đầu hoặc khổ thơ cuối của bài thơ.
Dưới đây là phần soạn bài đoàn thuyền đánh cá gợi ý phân tích khổ thơ đầu:
Mở đầu bài thơ "Đoàn thuyền đánh cá", Huy Cận đã vẽ nên bức tranh hoàng hôn rực rỡ và hình ảnh đoàn thuyền ra khơi đầy khí thế:
"Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi"
Bằng những hình ảnh thơ độc đáo và giàu sức gợi, tác giả đã khắc họa thành công khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ và tráng lệ. Mặt trời được ví như "hòn lửa" rực rỡ, đang từ từ hạ xuống lòng biển, nhường chỗ cho màn đêm bao trùm. Hình ảnh "sóng đã cài then, đêm sập cửa" sử dụng phép nhân hóa, tạo cảm giác như thiên nhiên cũng đang hòa mình vào giấc ngủ. Tuy nhiên, không khí u tịch ấy chỉ kéo dài trong chốc lát, bởi ngay sau đó, đoàn thuyền đánh cá đã lại ra khơi với khí thế hừng hực. Câu hát của những người ngư dân vang lên như hòa cùng tiếng gió, tạo nên âm thanh náo nhiệt, sôi động trên biển cả.
Khổ thơ đầu tiên đã sử dụng thành công các biện pháp tu từ như ẩn dụ, nhân hóa, so sánh,... góp phần tô điểm cho bức tranh thiên nhiên thêm sinh động và hùng tráng. Đồng thời, qua đó, tác giả cũng thể hiện niềm tự hào về vẻ đẹp quê hương đất nước và ca ngợi tinh thần lao động hăng say, miệt mài của những người ngư dân.
Phân tích khổ thơ cuối:
Nếu khổ thơ đầu tiên là hình ảnh đoàn thuyền đánh cá căng buồm ra khơi thì khổ thơ cuối khắc họa hình ảnh đoàn thuyền đánh cá trở về trong buổi bình minh rạng rỡ. Hình ảnh "Câu hát căng buồm với gió khơi" được lặp lại thể hiện sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên. Tiếng hát của người dân chài như hòa cùng gió biển, tạo nên sức mạnh giúp căng buồm, đẩy con thuyền ra khơi. Câu thơ tiếp theo "Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời" đã vẽ nên một cuộc đua ngoạn mục giữa con người và thiên nhiên. Hình ảnh "chạy đua" thể hiện khí thế hăng hái, quyết tâm của người dân chài trong công việc lao động. Họ không ngại gian khổ, vất vả, mà luôn nỗ lực để giành chiến thắng trước thiên nhiên. Câu thơ "Mặt trời đội biển nhô màu mới" miêu tả khoảnh khắc bình minh rực rỡ trên biển khơi, báo hiệu một ngày mới bắt đầu, hứa hẹn nhiều điều tốt đẹp. Câu thơ cuối "Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi" sử dụng hình ảnh ẩn dụ và phóng đại để miêu tả sự giàu có của biển cả. Hình ảnh này thể hiện niềm vui sướng, hân hoan của người dân chài khi được đánh bắt được nhiều cá, đồng thời cũng thể hiện niềm tự hào về sự giàu có của quê hương đất nước.
Hy vọng với những hướng dẫn soạn bài Đoàn thuyền đánh cá chi tiết và đầy đủ này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tác phẩm, nắm vững các kiến thức quan trọng của bài học. Qua đó chuẩn bị tốt nhất cho phần học bài trên lớp và đạt được điểm cao trong các kỳ thi.
