Tìm hiểu chung về văn bản “Người ngồi đợi trước hiên nhà”
Trước khi đi sâu vào soạn bài Người ngồi đợi trước hiên nhà, chúng ta cần tìm hiểu chung những thông tin cơ bản về tác giả và tác phẩm.
Tác giả
Huỳnh Như Phương, sinh năm 1955 tại Quảng Ngãi, là một nhà giáo và là nhà nghiên cứu, phê bình văn học nổi tiếng. Ông chuyên giảng dạy lý thuyết văn học tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia TP.HCM.
Trước năm 1975, khi chưa đầy 20 tuổi, Huỳnh Như Phương đã bắt đầu đăng bài trên các tạp chí có xu hướng thiên tả như Trình Bầy, Đối Diện.
Tác phẩm
Tóm tắt nội dung: Bài tản văn thuật lại cuộc đời bất hạnh của dì Bảy, người có chồng đi tập kết ra Bắc chỉ sau một tháng cưới nhau. Dì vẫn kiên trì chờ đợi suốt 20 năm, ngay cả khi biết chồng mình đã hy sinh nơi chiến trường. Dì Bảy vẫn giữ trọn lòng chung thủy, không hề rung động trước bất kỳ ai khác.
Bố cục:
- Đoạn 1: Từ đầu đến “đôi người đôi ngả” - Nói về sự ly tán của các gia đình có người đi tập kết ra Bắc.
- Đoạn 2: Tiếp theo đến “tìm mộ phần của dượng” - Khắc họa nỗi đau của dì Bảy khi dượng Bảy ra chiến trường.
- Đoạn 3: Phần còn lại - Tấm lòng thủy chung, son sắt của dì Bảy.
Giá trị nội dung:
- Phản ánh sự tàn khốc của chiến tranh, khiến nhiều gia đình rơi vào cảnh chia lìa, tan nát.
- Tôn vinh những người phụ nữ tảo tần, chung thủy, lặng lẽ hi sinh, góp phần lớn vào sự nghiệp giải phóng đất nước.
Giá trị nghệ thuật:
- Ngôn ngữ mang đậm chất thơ, giàu cảm xúc.
- Cách miêu tả nhân vật chân thực và sống động.
Hướng dẫn soạn bài Người ngồi đợi trước hiên nhà
Để nắm bắt và phân tích một cách chính xác các yếu tố trong văn bản “Người ngồi đợi trước hiên nhà”, việc soạn bài chi tiết và có hệ thống là rất quan trọng. Hướng dẫn soạn bài Người ngồi đợi trước hiên nhà dưới đây sẽ giúp bạn trả lời tất cả các câu hỏi có trong sách giáo khoa.
Soạn bài Người ngồi đợi trước hiên nhà theo sách Cánh Diều
- Soạn bài Người ngồi đợi trước hiên nhà phần chuẩn bị
Trước khi soạn bài Người ngồi đợi trước hiên nhà Cánh diều, hãy xem lại khái niệm tản văn ở phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào việc đọc hiểu văn bản này.
- Khi đọc tản văn, các em cần chú ý (trang 58 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):
+ Bài tản văn viết về ai, viết về đề tài gì?
+ Tác giả sử dụng phương thức biểu đạt nào?
+ Vấn đề được tác giả nêu lên có ý nghĩa xã hội như thế nào?
+ Những yếu tố nào bộc lộ trực tiếp tình cảm, ý nghĩ của tác giả?
- Đọc trước văn bản Người ngồi đợi trước hiên nhà, tìm hiểu thêm về tác giả Huỳnh Như Phương.
- Tìm hiểu những hi sinh, mất mát của nhân dân ta trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước.
Gợi ý trả lời:
Để nắm bắt được nội dung tản văn, các em cần lưu ý những điểm sau:
- Tác phẩm viết về dì Bảy (Lê Thị Thỏa) với sự kết hợp của phương thức tự sự và biểu cảm.
- Tác giả đã nêu lên một vấn đề quen thuộc trong xã hội thời chiến: những người phụ nữ phải chịu cảnh xa cách với người chồng thân yêu của mình.
- Tác giả Huỳnh Như Phương sinh năm 1955 tại Quảng Ngãi và là một giáo sư chuyên về lý thuyết văn học tại Trường ĐH KHXH&NV – ĐHQG TP.HCM. Ông cũng là một nhà nghiên cứu và phê bình văn học trước năm 1975. Ông từng có bài đăng trên các tạp chí thiên tả như Trình Bầy, Đối Diện khi chưa đến 20 tuổi.
- Chiến tranh thời kỳ chống Mỹ cứu nước đã đẩy nhiều gia đình vào hoàn cảnh chia ly, khi mẹ phải xa con, vợ phải xa chồng, con cái phải rời xa bố. Những người đàn ông, những người lẽ ra là trụ cột của gia đình, đã bị cướp đi bởi bom đạn, để lại gánh nặng trên vai những người phụ nữ.
- Soạn bài Người ngồi đợi trước hiên nhà phần đọc hiểu
Câu 1 (trang 58 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Tranh minh họa và nhan đề văn bản có mối liên hệ gì?
Gợi ý trả lời:
Tranh và nhan đề đều thể hiện chủ đề về người phụ nữ chờ chồng.
Câu 2 (trang 59 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Trình bày hoàn cảnh chia tay của dượng Bảy với dì Bảy.
Gợi ý trả lời:
Dượng Bảy phải ra Bắc sau một tháng kết hôn, khiến hạnh phúc ngắn ngủi của hai vợ chồng bị gián đoạn.
Câu 3 (trang 59 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Văn bản được kể theo ngôi nào?
Gợi ý trả lời:
Văn bản kể theo ngôi thứ 3, tạo cảm giác chân thực, khách quan.
Câu 4 (trang 59 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Vì sao dì Bảy biết dượng Bảy vẫn còn sống?
Gợi ý trả lời:
Dượng Bảy liên lạc qua thư từ và gửi quà về nhà, báo hiệu rằng ông vẫn còn sống.
Câu 5 (trang 60 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Dượng Bảy hi sinh khi nào?
Gợi ý trả lời:
Dượng Bảy hy sinh tại Xuân Lộc, khi đang trên đường tiến vào Sài Gòn.
Câu 6 (trang 60 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Em có cảm nhận gì về giọng kể của tác giả thông qua lời văn.
Gợi ý trả lời:
Giọng kể đầy thương cảm và kính trọng đối với dì Bảy.
Câu 7 (trang 60 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Bạn đã hoàn thành việc soạn bài Người ngồi đợi trước hiên nhà, vậy hãy cho biết tác giả có suy nghĩ gì khi nói đến hoàn cảnh của dì Bảy?
Gợi ý trả lời:
Tác giả xót xa cho dì Bảy, tự hỏi liệu dì có được hạnh phúc hơn nếu quyết định khác.
Câu 8 (trang 61 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Việc nhắc tên thật của dì Bảy ở đây có tác dụng gì?
Gợi ý trả lời:
Việc này nhấn mạnh rằng câu chuyện trong văn bản là hoàn toàn có thật, phản ánh nỗi đau mà chiến tranh để lại.
- Soạn bài Người ngồi đợi trước hiên nhà phần câu hỏi cuối bài
Câu 1 (trang 61 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Bài tản văn Người ngồi đợi trước hiên nhà viết về ai, về sự kiện gì?
Gợi ý trả lời:
Bài tản văn viết về dì Bảy, kể về hoàn cảnh khi chồng bà tham gia chiến tranh và hy sinh nơi chiến trường.
Câu 2 (trang 61 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Sắp xếp các sự kiện chính sau đây theo trật tự như tác giả đã kể trong văn bản:
a. Dượng Bảy ngã xuống trong trận Xuân Lộc.
b. Dì Bảy năm nay vừa tròn 80 tuổi, ngồi một mình đợi Tết
c. Dượng Bảy cùng nhiều người con đất Quảng lên đường ra Bắc tập kết
d. Ngày hòa bình, dì Bảy đã qua tuổi 40 nhưng không tái hôn dù có người để ý.
e. Dượng Bảy vẫn liên lạc thường xuyên với gia đình dù bận chiến đấu từ Nam ra Bắc.
Gợi ý trả lời:
- Dượng Bảy cùng nhiều người Quảng lên đường ra Bắc tập kết.
- Dượng Bảy chiến đấu và vẫn liên lạc với gia đình.
- Dượng Bảy ngã xuống trong trận Xuân Lộc.
- Ngày hòa bình, dì Bảy đã qua tuổi 40 nhưng không tái hôn.
- Dì Bảy, nay 80 tuổi, ngồi một mình đợi Tết.
Câu 3 (trang 61 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Trong bài tản văn Người ngồi đợi trước hiên nhà, tác giả đã kết hợp phương thức tự sự với phương thức nào? Hãy chỉ ra tác dụng của việc kết hợp đó khi soạn bài Người ngồi đợi trước hiên nhà.
Gợi ý trả lời:
Tác giả kết hợp tự sự với biểu cảm, giúp bộc lộ rõ tình cảm và suy nghĩ cá nhân về câu chuyện.
Câu 4 (trang 61 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Tìm và phân tích một số câu hoặc đoạn văn trực tiếp bộc lộ tình cảm, suy nghĩ của tác giả thông qua việc soạn bài Người ngồi đợi trước hiên nhà.
Gợi ý trả lời:
- “Nếu ngày đó dì đi bước nữa thì liệu bây giờ dì có được hưởng hạnh phúc không?”
- “Dì tôi, bà Lê Thị Thỏa, năm nay 80 tuổi, ngồi một mình đợi Tết…”
→ Những câu văn này thể hiện sự xót xa, thương cảm của nhân vật "tôi" đối với cuộc sống cô đơn của dì Bảy, người phụ nữ cả đời sống trong chờ đợi và hy vọng.
Câu 5 (trang 61 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Sau khi soạn Người ngồi đợi trước hiên nhà, chúng ta thấy được sự hy sinh thầm lặng mà lớn lao của những người phụ nữ trong cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc. Là một người được sống trong hòa bình, em có suy nghĩ gì về vấn đề ấy?
Gợi ý trả lời:
Bài tản văn nhắc nhở chúng ta về sự hy sinh thầm lặng của những người phụ nữ trong chiến tranh, những người góp phần lớn vào sự độc lập của dân tộc. Chúng ta, thế hệ được sinh ra trong hòa bình, phải biết ơn và cố gắng học tập, rèn luyện để xây dựng đất nước, xứng đáng với những hy sinh của các thế hệ cha ông đi trước.
Câu 6 (trang 61 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Có người nói: Dì Bảy trong bài tản văn giống như hình tượng hòn Vọng Phu ở các câu chuyện cổ. Ý kiến của em như thế nào?
Gợi ý trả lời:
Dì Bảy giống hòn Vọng Phu vì bà là hiện thân cho sự hi sinh và chờ đợi đầy thương yêu dành cho người chồng ở chiến trận. Dù biết chồng đã hi sinh, bà vẫn giữ trọn tình cảm, giống như những người phụ nữ Việt Nam khác trong chiến tranh.
Soạn bài Người ngồi đợi trước hiên nhà theo sách Chân trời sáng tạo
- Soạn bài Người ngồi đợi trước hiên nhà phần sau khi đọc
Câu 1 (trang 70 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Bạn có suy nghĩ gì về hình ảnh người vợ trong văn bản?
Gợi ý trả lời:
Người vợ trong văn bản khiến em cảm phục vì sự thủy chung, son sắt của bà. Suốt hơn 20 năm chờ đợi, bà luôn yêu thương, lo lắng cho chồng con, dù hạnh phúc không được trọn vẹn.
Câu 2 (trang 70 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Niềm khao khát đoàn tụ được thể hiện trong văn bản như thế nào? Hãy nêu một số chi tiết tiêu biểu thể hiện điều này.
Gợi ý trả lời:
- Niềm khao khát đoàn tụ được thể hiện qua việc ngóng trông người chồng trở về.
- Một số chi tiết tiêu biểu:
- “Mỗi ngày, sau khi làm đồng về, dì thường ngồi ngoài hiên nhìn ra con ngõ, nơi dượng và đồng đội từng trú quân.”
- “Hai mươi năm, dượng không quên người xưa nhưng đã quên cảnh cũ... báo tin cho gia đình.”
- “Những ngày sau đó, gia đình tôi hân hoan chờ đợi.”
Câu 3 (trang 70 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Bạn đã từng nghe câu chuyện nào khác về sự chia ly và khát vọng đoàn tụ trong cuộc sống hay chưa? Hãy chia sẻ câu chuyện đó bằng cách kể hoặc viết lại.
Gợi ý trả lời:
Câu chuyện về cuộc đoàn tụ của hai cha con Nguyễn Văn Chi và Nguyễn Thị Ni sau 14 năm chia cắt trong chương trình "Như chưa hề có cuộc chia ly" đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng em. Theo thông tin từ chương trình, ông Nguyễn Văn Chi, gốc Hải Phòng, sau khi trở về từ quân ngũ đã kết hôn với người bạn gái từ thuở nhỏ. Họ có hai con, một trai một gái tên là Sinh và Ly (tên gọi khác là Ni). Những tưởng gia đình nhỏ sẽ có cuộc sống yên bình nhưng số phận lại đầy thử thách. Khi Ly được 5 tuổi và Sinh mới 10 tháng, vợ ông Chi là bà Tập qua đời vì bạo bệnh.
Ba ngày sau khi lo hậu sự cho vợ, gia đình ông Chi gặp biến cố lớn, mất sạch tài sản, chỉ giữ lại được chứng minh nhân dân của người vợ quá cố. Cùng với hai đứa con nhỏ, ông Chi quyết định rời quê vào Hố Nai, Biên Hòa, Đồng Nai tìm kế sinh nhai.
Ông bắt đầu cuộc sống mới tại nhà người thân, làm việc quần quật từ 9 giờ tối đến 8 giờ sáng. Cậu bé Sinh nhỏ tuổi không rời xa bố, thường nằm co dưới chân ông ngủ. Sau một năm lao động cật lực, ông mua được một chiếc xích lô và sau hai năm, ông dành dụm mua được một chiếc xe ba gác, dần dần thực hiện ước mơ có mái nhà riêng cho ba cha con.
Biến cố lại xảy ra vào khoảng năm 1995-1996 khi Ly, con gái lớn của ông Chi, bị lạc mất. Ông Chi gần như gục ngã khi mất liên lạc với con. Ly vốn có trí nhớ kém, do công việc bận rộn, ông gửi cô bé cho dì ruột là sơ Hải chăm sóc.
Một buổi sáng, Ly đi ra chợ Khiết Tâm và bị lạc, rồi được đưa vào trại trẻ mồ côi. Cô bé nhớ tên mình nhưng nói ngọng nên mọi người nhầm cô tên Ni, cái tên gắn bó với cô từ đó. Sau ba năm ở mái ấm, Ly được cô Trần Thị Kim Tuyến, một giáo viên tiếng Anh ở Thủ Đức, nhận làm con nuôi. Cô Tuyến, người không có gia đình riêng, đã chăm sóc Ly tận tình nhưng cô bé vẫn không nguôi nhớ về gia đình ruột thịt.
Cảm thấy sự day dứt của Ly, cô Tuyến quyết định đăng ký với chương trình "Như chưa hề có cuộc chia ly" để tìm lại cha ruột cho con gái nuôi. Với sự nỗ lực không ngừng, sau 14 năm xa cách, Ly cuối cùng đã đoàn tụ với gia đình, gặp lại cha, em trai và bà nội.
Bà nội của Ly xúc động không thể đứng vững khi gặp lại cháu gái mà bà từng nghĩ sẽ không bao giờ tìm lại được. Đối với ông Chi, sau khi mất liên lạc với con gái, niềm hy vọng duy nhất giúp ông tiếp tục sống là chăm sóc cho Sinh.
Sau 10 năm vất vả, ông đã có một ngôi nhà nhỏ, ông cảm kích sâu sắc trước lòng tốt của cô Tuyến, người không chỉ giúp gia đình ông đoàn tụ mà còn nuôi dạy Ly với tình yêu thương suốt những năm tháng qua.
Việc soạn bài Người ngồi đợi trước hiên nhà không chỉ dừng lại ở việc trả lời các câu hỏi trong sách giáo khoa mà còn giúp học sinh đi sâu vào thế giới nội tâm của nhân vật, cảm nhận nỗi đau mất mát và hy vọng mãnh liệt. Qua đó, hiểu rõ hơn về vẻ đẹp của tình yêu gia đình và sự tàn khốc của chiến tranh.