Tìm hiểu chung về bài thơ Đồng dao mùa xuân
Trước khi soạn bài Đồng dao mùa xuân chi tiết qua các câu hỏi, học sinh cần nắm được những ý chính về tác giả và tác phẩm.
Tác giả
Nguyễn Khoa Điềm sinh năm 1943, quê ở huyện Phong Điền tỉnh Thừa Thiên Huế. Năm 1964 ông tốt nghiệp khoa văn trường ĐH Sư phạm Hà Nội, thời gian sau đó ông hoạt động trong phong trào học sinh viên Huế cho đến năm 1975. Từ đó đến nay ông đã có nhiều đóng góp cho nền văn học Việt Nam.
Học sinh khi soạn bài Đồng dao mùa xuân sẽ thấy được thơ của ông rất giàu cảm xúc, chất suy tư sâu lắng thể tình yêu quê hương đất nước sâu sắc, tinh thần kiên cường, bất khuất của chiến sĩ Việt Nam.
Một số tác phẩm tiêu biểu của tác giả Nguyễn Khoa Điềm được nhiều độc giả đón đọc như: Đất ngoại ô (1972), Cửa thép (1972), Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), ...
Tác phẩm
Bài thơ Đồng dao mùa xuân được viết vào năm 1994 trích trong tập Thơ Nguyễn Khoa Điềm, tuyển tập 40 năm do tác giả chọn. Bài thơ khắc họa hình ảnh người lính luôn lạc quan, yêu đời đã hy sinh tuổi xuân, xương máu của mình để bảo vệ tổ quốc.
Bố cục: Khi soạn bài Đồng dao mùa xuân, bạn học có thể chia bài thơ thành 2 phần:
- Phần 1: Từ đầu đến “Bạn bè mang theo”: Hình ảnh người lính trong những năm tháng chiến tranh khốc liệt.
- Phần 2: Còn lại: Hình ảnh người lính bảo vệ tổ quốc, mãi ở lại chiến trường Trường Sơn.
Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm
Giá trị nội dung: Bài thơ Đồng dao mùa xuân khắc họa hình ảnh người lính thời chiến tranh máu lửa đã quên mình để chiến đấu bảo vệ tổ quốc. Tuy hòa bình lập lại nhưng người lính ấy vẫn mãi ở lại chiến cũ. Khi soạn bài Đồng dao mùa xuân, bạn học có thể thấy được tình cảm sâu sắc của tác giả đối với những người lính anh hùng Việt Nam.
Giá trị nghệ thuật: Bài thơ sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, cách gieo vần đặc sắc cùng nhịp thơ linh hoạt 2/2, 1/3 tùy theo từng câu. Sự kết hợp độc đáo giữ chính luận và chất trữ tình đã khắc họa rõ nét hình ảnh người lính, đồng thời thể hiện cảm sâu sắc của tác giả.
Tóm tắt nội dung
Đồng dao mùa xuân viết về hình ảnh người lính hồn nhiên, mang trái tim nhiệt huyết của tuổi trẻ cống hiến cho đất nước. Qua một trận bom rơi, đạn nổ các anh đã hy sinh thân mình bảo vệ tổ quốc, linh hồn mãi ở lại với dãy núi Trường Sơn. Đó là nội dung chính mà soạn bài Đồng dao mùa xuân muốn đề cập đến.
Hướng dẫn soạn bài Đồng dao mùa xuân - Kết nối tri thức
Dưới đây là định hướng trả lời soạn bài Đồng dao mùa xuân trong bộ sách Kết nối tri thức đầy đủ từng phần, bạn có thể tham khảo:
Soạn bài Đồng dao mùa xuân: Phần trước khi đọc
Câu 1 (Trang 39 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Khi nghe nói đến cụm từ thơ bốn chữ, ý nghĩ đầu tiên xuất hiện trong tâm trí em là gì? Em biết những bài thơ bốn chữ nào? Hãy chia sẻ cảm xúc của em về một bài thơ bốn chữ.
Gợi ý trả lời:
Khi em nghe nói đến cụm từ thơ bốn chữ, ý nghĩ đầu tiên xuất hiện trong tâm trí em đó chính là bài thơ được chia thành nhiều khổ thơ, mỗi câu thơ gồm có bốn chữ. Tuy ngắn gọn những mỗi câu thơ có chứa nhiều ý nghĩa sâu sắc.
Những bài thơ bốn chữ mà em biết như: Hạt gạo làng ta - Trần Đăng Khoa, Lượm - Tố Hữu, Sắc màu em yêu - Phạm Đình Ân,
Khi soạn bài Đồng dao mùa xuân em lại nhớ đến một bài thơ bốn chữ đã từng học là Hạt gạo làng ta:
Hạt gạo làng ta là một trong những bài thơ để lại nhiều ấn tượng đối với em. Những dòng thơ gần gũi, giản dị nhưng gửi gắm nhiều thông điệp sâu sắc. Hạt gạo không chỉ mang giá trị vật chất mà còn mang đến giá trị tinh thần vô cùng lớn. Qua bài thơ em thấy trân quý những người nông dân đã làm ra hạt gạo để chúng ta có những bữa cơm ngon.
Câu 2 (Trang 40 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Chia sẻ cảm nhận của em về một anh bộ đội mà em đã từng gặp ngoài đời hoặc qua những trang sách.
Gợi ý trả lời:
Chia sẻ cảm nhận của em về một anh bộ đội mà em đã từng gặp qua trang sách:
Qua các tác phẩm em từng học và từng đọc, người lính luôn là những người vĩ đại, cống hiến hết mình vì non sông đất nước. Dù có bao nhiêu nguy hiểm, bom rơi, đạn nổ, họ vẫn kiên cường, bất khuất đấu tranh bảo vệ tổ quốc.
Soạn bài Đồng dao mùa xuân: Phần đọc văn bản
Câu 1 (Trang 40 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Theo dõi số tiếng trong mỗi dòng thơ, vần thơ, nhịp thơ.
Gợi ý trả lời:
Trong quá trình soạn bài Đồng dao mùa xuân, e thấy mỗi dòng thơ có bốn chữ, sử dụng gieo vần cách, với nhịp thơ linh hoạt theo nhịp 2/2 hoặc 3/1.
Câu 2 (Trang 40 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Hình dung hình ảnh người lính trong "những năm máu lửa".
Gợi ý trả lời:
Hình ảnh những người lính trong những năm tháng máu lửa là những người trẻ tuổi, vẫn còn sự hồn nhiên, chưa từng yêu đương, chưa uống cafe vì đắng, vẫn còn thích chơi thả diều. Nhưng họ luôn sẵn sàng hy sinh tuổi xuân để bảo vệ tổ quốc bình yên.
Câu 3 (Trang 40 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Hình dung hình ảnh người lính ở lại nơi chiến trường xưa trong tưởng tượng của tác giả.
Gợi ý trả lời:
Hình ảnh người lính ở lại nơi chiến trường xưa hóa thành "ngọn lửa" thắp sáng núi rừng hoang sơ. Ba lô con cóc, tấm áo xanh, anh ngồi đó cười hiền lành một mình, gửi tuổi xuân dưới cội mai vàng.
Soạn bài Đồng dao mùa xuân: Phần sau khi đọc
Câu 1 (Trang 41 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Cách chia khổ của bài thơ có gì đặc biệt? Hãy nêu tác dụng của cách chia đó?
Gợi ý trả lời:
Khi soạn bài Đồng dao mùa xuân, em thấy cách chia khổ thơ của bài thơ có sự đặc biệt. Khổ thơ thứ nhất chỉ có bốn dòng, khổ thứ hai chỉ có hai dòng.
Cách chia khổ thơ phù hợp với ý nghĩa và nội dung mà bài thơ muốn truyền đạt. Khổ đầu tiên giới thiệu ngắn gọn về người lính, đặc biệt khổ thơ thứ hai chỉ có hai dòng tạo sự đột ngột, hụt hẫng nuối tiếc về sự ra đi đột ngột của người lính trong những năm tháng khói lửa.
Câu 2 (Trang 41 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Nêu nhận xét của em về số tiếng trong mỗi dòng và cách gieo vần, ngắt nhịp của bài thơ.
Gợi ý trả lời:
- Mỗi dòng thơ gồm có bốn tiếng.
- Bài thơ sử dụng vần chân - gieo vần cách. Gieo vần chân ở các câu thơ cách nhau.
- Nhịp thơ khá linh hoạt 2/2 hoặc 3/1 nhưng chủ yếu nhất trong bài thơ vẫn là nhịp 2/2.
Câu 3 (Trang 41 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Đọc bài thơ, ta như được nghe một câu chuyện về cuộc đời người lính. Em hình dung câu chuyện đó như thế nào?
Gợi ý trả lời:
Sau khi đọc xong bài thơ em hình dung câu chuyện về một cuộc đời người lính như sau:
Người lính là một người trẻ chân chất, hồn nhiên, trong sáng. Khi khoác lên mình bộ áo màu xanh, trong những năm tháng khói lửa anh đã chiến đấu hết mình để bảo vệ tổ quốc và hy sinh trong một trận đánh. Hòa bình trở lại nhưng anh vẫn mãi ở lại chiến trường xưa, sống mãi trong trái tim của người dân Việt Nam.
Câu 4 (Trang 41 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Hãy tìm những chi tiết khắc họa hình ảnh người lính. Qua các chi tiết đó, hình ảnh người lính hiện lên với những đặc điểm gì?
Gợi ý trả lời:
Những chi tiết khắc họa hình ảnh của người lính:
- Hình ảnh người lính trong những năm tháng máu lửa: "Chưa một lần yêu, cà phê chưa uống, còn mê thả diều"
- Hình ảnh người lính ở lại chiến trường xưa: "anh thành ngọn lửa, bạn bè mang theo, anh vẫn một mình, ba lo con cóc, tấm áo màu xanh, làn da sốt rét, cái cười hiền lành, anh ngồi lặng lẽ, anh ngồi rực rỡ."
Qua các chi tiết đó hình ảnh người lính hiện lên với những đặc điểm: Hồn nhiên, trong sáng vì chưa biết yêu đương, chưa uống cafe, đam mê thả diều. Bên cạnh đó, người lính với tính cách hiền lành, nhân hậu thể hiện qua chi tiết "cái cười hiền lành". Người lính anh hùng, có lý tưởng sống, quyết tâm chiến đấu vì tổ qua thân yêu.
Câu 5 (Trang 41 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Nêu cảm nhận của em về tình cảm của đồng đội và nhân dân dành cho những người lính đã hi sinh được thể hiện trong bài thơ.
Gợi ý trả lời:
Trong bài thơ Đồng dao mùa xuân, tác giả đã khắc họa rõ nét hình ảnh người lính anh dũng, kiên cường, bất khuất. Họ đã dành tuổi xuân, ước mơ và tương lại để bảo vệ độc lập dân tộc.
Qua câu thơ "Anh thành ngọn lửa, Bạn bè mang theo" em cảm nhận được tình đồng đội sâu sắc trong thời chiến. Dù đã mất nhưng anh vẫn mãi là ngọn lửa rực cháy đi theo đồng đội cùng nhau chiến đấu. Những dòng thơ đầy cảm xúc cũng gián tiếp thể hiện tình yêu, sự kính trọng của tác giả và nhân dân dành cho người lính anh dũng ấy.
Câu 6 (Trang 41 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Theo em, tên bài thơ Đồng dao mùa xuân có ý nghĩa như thế nào?
Gợi ý trả lời:
Theo em nhan đề "Đồng dao mùa xuân" có ý nghĩa rất đặc biệt. Bởi mùa xuân là mùa đầu tiên trong năm, hoa lá đâm chồi nảy lộc, sức sống mãnh liệt gợi lên những cảm nhận tươi đẹp. Nhan đề như một bài ca về mùa xuân chỉ sự khởi đầu của một thời đại mới, nền độc lập dân tộc tự do. Đồng thời bài thơ ca ngợi những người lính trẻ đã hy sinh tuổi xuân của mình để tạo nên một mùa xuân yên bình cho đất nước.
Soạn bài Đồng dao mùa xuân: Phần viết kết nối với đọc
Câu hỏi: Viết đoạn văn (khoảng 5 -7 câu) nêu cảm nghĩ của em về hình ảnh người lính trong bài thơ.
Gợi ý trả lời:
Mẫu 1:
Hình tượng người lính thời chiến tranh đã trở thành nguồn cảm hứng vô tận cho các nhà văn, nhà thơ tạo ra những tác phẩm xuất sắc. Trong bài thơ Đồng dao mùa xuân của tác giả Nguyễn Khoa Điềm, hình ảnh người lính với vẻ hồn nhiên chất phác được khắc họa rõ nét. Họ sẵn sàng hy sinh tuổi xuân, tương lai, tính mạng để bảo vệ độc lập dân tộc. Những người lính đã mãi ở lại trên chiến trường khốc liệt nhưng vẫn sống mãi trong tim của mỗi người dân Việt Nam.
Bên cạnh hướng dẫn trên, học sinh có thể sáng tạo, viết cảm nghĩ của bản thân khi soạn bài Đồng dao mùa xuân ở câu hỏi này.
Mẫu 2:
Bài thơ "Đồng Dao mùa xuân" của Nguyễn Khoa Điềm là một trong những bài thơ để lại cho em nhiều cảm xúc, ấn tượng sâu sắc. Trong bài nhà thơ đã sử dụng ngôn ngữ ngắn gọn nhưng đã phác họa thành công hình ảnh người lính anh dũng thời chiến. Họ là những con người trẻ tuổi, hồn nhiên, chất phác, vẫn còn "mê thả diều". Nhưng khi tổ quốc cần, họ sẵn sàng hy sinh sức trẻ, tuổi xuân để bảo vệ độc lập dân tộc. Chiến tranh tàn khốc đã cướp đi máu xương của bao nhiêu người lính, nhưng trong lòng nhân dân họ vẫn còn sống mãi. Sau khi đọc bài thơ em càng cảm thấy tự hào và biết ơn những anh hùng dân tộc đã không tiếc tuổi xuân để bảo vệ nền độc lập dân tộc.
Bài tập liên hệ
Sau khi soạn bài Đồng dao mùa xuân, bạn học có thể làm thêm những bài tập liên hệ dưới đây để củng cố thêm kiến thức.
Câu hỏi: Bằng kiến thức của mình, em hãy vẽ sơ đồ tư duy bài Đồng dao mùa xuân để tổng hợp kiến thức một cách ngắn gọn.
Bài thơ Đồng dao mùa xuân đã khắc họa rõ nét hình ảnh người lính trong cuộc chiến tranh khốc liệt. Bên cạnh đó, bài thơ còn thể hiện sự tự hào, cảm xúc chân thực của tác giả đối với những người anh hùng dân tộc. Hy vọng quá trình soạn bài Đồng dao mùa xuân đầy đủ sẽ giúp bạn có những kiến thức cơ bản để học tốt môn ngữ văn trên lớp.
