Tìm hiểu chung về tác giả và tác phẩm Nói với con
Trước khi tiến hành soạn bài Nói với con, ta cần có cái nhìn tổng quát về tác giả cũng như tác phẩm để hiểu văn bản một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn.
Tác giả
Nói với con được viết bởi tác giả Y Phương. Ông sinh năm 1948, tên thật là Hứa Vĩnh Sước, là người dân tộc Tày, quê ở Trùng Khánh, Cao Bằng.
Sự nghiệp sáng tác:
- Ông nhập ngũ vào năm 1968 và phục vụ trong quân đội cho đến năm 1981, sau đó chuyển về làm việc tại Sở Văn hóa và Thông tin tỉnh Cao Bằng.
- Vào năm 1993, ông đảm nhận vị trí Chủ tịch Hội Văn nghệ Cao Bằng.
- Năm 2007, ông được vinh danh với Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật, một sự công nhận xứng đáng cho những đóng góp quan trọng của ông đối với nền văn học Việt Nam.
- Các tác phẩm nổi bật của ông bao gồm: "Người hoa núi", "Lời chúc" và "Đàn then".
Phong cách sáng tác:
Thơ của ông thể hiện một tâm hồn mạnh mẽ, chân thực và trong sáng với cách tư duy đầy hình ảnh của người dân tộc miền núi, gắn liền với bản sắc vùng cao. Đối với ông, “Văn chương là cách để tri ân những người đã sinh thành và nuôi dưỡng mình”.
Từ năm 1973, ông đã âm thầm sáng tác, không ngừng thử nghiệm và lao động sáng tạo để cống hiến một khối lượng tác phẩm đáng tự hào.
Tên tuổi của ông đặc biệt gắn liền với bài thơ "Mùa hoa" và ông đã đạt được nhiều giải thưởng danh giá, bao gồm: Giải A cuộc thi thơ của Tạp chí Văn nghệ Quân đội vào năm 1984; Giải thưởng loại A của Hội Nhà văn Việt Nam vào năm 1987 với tập thơ "Tiếng hát tháng Giêng"; Giải A của Hội đồng Văn học dân tộc – Hội Nhà văn Việt Nam với tập thơ "Lời chúc"; Giải B của Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam; Giải B của Bộ Quốc phòng với trường ca "Chín tháng" (2001) và hai giải thưởng vào năm 2016 cho hai cuốn sách: "Thơ song ngữ Vũ khúc Tày" (Giải thưởng văn học của Hội Nhà văn Việt Nam) và "Fừn Nèn – Củi Tết" (Giải B của Hội Văn học nghệ thuật Dân tộc thiểu số Việt Nam).
Tác phẩm
Soạn bài Nói với con không thể thiếu phần tác phẩm. Nói với con là một tác phẩm thuộc thể loại thơ tự do được viết vào năm 1980 trong bối cảnh đất nước vừa trải qua thời kỳ hòa bình thống nhất nhưng vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn và thiếu thốn. Phương Y đã sáng tác bài thơ như một lời tâm sự sâu lắng và động viên chính mình, đồng thời gửi gắm những lời nhắc nhở chân thành đến các thế hệ con cháu sau này.
Bài thơ không chỉ phản ánh những cảm xúc chân thật và sâu sắc của tác giả mà còn sử dụng phương thức biểu đạt biểu cảm giúp truyền tải những tâm tư và suy nghĩ của tác giả về tình cảm gia đình, những khó khăn và niềm tin vào tương lai. Từ hiện thực đầy thử thách đó, Nói với con trở thành một tác phẩm không chỉ ghi lại những cảm xúc cá nhân mà còn mang một thông điệp động viên mạnh mẽ về lòng kiên cường và niềm hy vọng vào cuộc sống.
Khi soạn bài Nói với con ngắn nhất, học sinh cần nắm được bố cục của tác phẩm. Tác phẩm có thể chia bố cục thành 2 phần:
- Đoạn 1 (khổ thơ đầu): Con trưởng thành dưới sự yêu thương và sự hỗ trợ tận tâm của cha mẹ, trong bối cảnh cuộc sống lao động vất vả của quê hương.
- Đoạn 2 (phần còn lại): Tự hào về sức sống bền bỉ và truyền thống cao đẹp của quê hương, đồng thời bày tỏ mong muốn rằng con sẽ tiếp nối và gìn giữ những giá trị quý báu đó trong tương lai.
Tóm tắt nội dung
Bài thơ Nói với con không chỉ là lời tâm sự và động viên bản thân mà còn là lời nhắc nhở đối với con cái về sự yêu thương và niềm tự hào đối với truyền thống của quê hương và dân tộc. Với những từ ngữ chân thành và gần gũi, bài thơ ca ngợi cội nguồn gia đình và quê hương, đồng thời khuyến khích phát huy những phẩm chất cao đẹp của quê hương để vững bước trên con đường đời.
Giá trị nội dung và nghệ thuật
Khi soạn bài Nói với con chuẩn bị cho tiết học trên lớp, học sinh cũng cần nắm chắc được giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm, cụ thể:
Giá trị nội dung:
Bài thơ phản ánh một tình cảm gia đình ấm áp, đồng thời ca ngợi truyền thống và niềm tự hào về quê hương và dân tộc. Tác phẩm không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về sức sống bền bỉ và vẻ đẹp tâm hồn của một dân tộc miền núi mà còn gợi nhắc về tình yêu sâu sắc đối với quê hương và ý chí kiên cường trong cuộc sống.
Giá trị nghệ thuật:
Bài thơ được viết theo thể thơ tự do, tạo nên một không gian biểu đạt cảm xúc đa dạng. Điều này giúp cảm xúc trở nên cụ thể và rõ ràng với giọng điệu thơ vừa trìu mến vừa thiết tha. Ngôn ngữ trong bài thơ vừa cụ thể vừa hàm súc, chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa. Những hình ảnh thơ độc đáo và sinh động không chỉ làm nổi bật bản sắc văn hóa của miền núi mà còn là yếu tố nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm.
Hướng dẫn soạn bài Nói với con - Kết nối tri thức
Để soạn bài Nói với con trở nên đầy đủ và sâu sắc hơn, cần kết hợp việc học theo sách giáo khoa với việc bổ sung các câu hỏi thực hành trong phần luyện tập để đạt hiệu quả tối ưu.
Hướng dẫn soạn bài Nói với con - SGK Ngữ văn
Câu 1 (T66 SGK Ngữ lớp 7 Tập 2 - Kết nối tri thức)
Câu hỏi: Nói với con đã thể hiện tình cảm thắm thiết của người cha đối với con, bên cạnh đó, nhà thơ còn đang hướng tới những đối tượng nào khác?
Gợi ý trả lời:
Thơ không chỉ là phương tiện để bày tỏ tình cảm mà còn là một hình thức giao tiếp nghệ thuật tinh tế. Trong bài thơ Nói với con, chủ thể của lời nói là người cha và đối tượng trực tiếp của tâm tình là đứa con. Tuy nhiên, với tư cách là một tác phẩm nghệ thuật, bài thơ còn mở rộng cuộc trò chuyện đến với độc giả rộng rãi, những người có khả năng đồng cảm sâu sắc với tâm tư của tác giả về những vấn đề được thể hiện.
Câu 2 (T66 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2 - Kết nối tri thức)
Câu hỏi: Qua những lời tâm tình và căn dặn, người cha muốn chia sẻ với con về những điều gì?
Gợi ý trả lời:
Thông qua những lời căn dặn và tâm tình của mình, người cha mong muốn con ghi nhớ:
- Luôn giữ vững lòng biết ơn và trân trọng tình yêu của cha mẹ, gia đình.
- Luôn yêu mến và tự hào về quê hương và xứ sở của mình.
- Luôn ý thức về những phẩm chất cao quý của cộng đồng và những người dân quê hương.
- Sống với phẩm cách đáng trân trọng, xứng đáng với danh hiệu con của quê hương.
Khi soạn bài Nói với con, học sinh sẽ cảm nhận được những lời tâm tình của người cha với con mình trở nên cảm xúc và có chiều sâu hơn.
Câu 3 (T66 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2 - Kết nối tri thức)
Câu hỏi: Người cha đã có những nhìn nhận gì về mối quan hệ giữa “con” với gia đình, quê hương và sứ xở? Những mối quan hệ ấy có ảnh hưởng và ý nghĩa gì đối với sự trưởng thành của “con”?
Gợi ý trả lời:
- Mối quan hệ giữa "con" và gia đình: Đây là một sợi dây tự nhiên và sâu sắc. Con được cha mẹ sinh ra, nuôi dưỡng và bảo bọc. Những bước đi đầu tiên và tiếng nói chập chững của con mang lại cho cha mẹ niềm vui và hạnh phúc vô bờ. Trong từng giai đoạn trưởng thành của con, luôn có sự dõi theo và sự hướng dẫn đầy kỳ vọng từ cha mẹ.
- Mối liên hệ giữa "con" và quê hương: Quê hương không chỉ là nơi con sinh ra và lớn lên mà còn là môi trường đã hình thành và nuôi dưỡng nghị lực sống của con (Đan lờ cài nan hoa / Vách nhà ken câu hát; Rừng cho hoa…: Còn quê hương thì làm phong tục). Đặc biệt, khi nhắc đến quê hương ta không thể không nghĩ đến những con người mà con có thể học hỏi và noi theo như những mẫu hình lý tưởng để trưởng thành.
Câu 4 (Soạn bài Nói với con T66 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2 - Kết nối tri thức)
Câu hỏi: Vẻ đẹp tâm hồn cũng như sức sống mãnh liệt, bền bỉ của “người đồng mình” được thể hiện đặc sắc như thế nào trong bài thơ? Khi nhắc về “người đồng mình”, người cha muốn nhắn gửi cho người con điều gì?
Gợi ý trả lời:
Thông qua những lời tâm sự với con, người cha (chủ thể trữ tình) mong muốn con hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn cùng sức sống bền bỉ của “người đồng mình”. Những phẩm chất đáng quý này được thể hiện qua các khía cạnh sau:
- Con người với nét tài hoa, lãng mạn và đời sống tinh thần phong phú (Người đồng mình yêu lắm con ơi, Đan lờ cài nan hoa hay Vách nhà ken câu hát).
- Con người sở hữu ý chí và nghị lực mạnh mẽ (Người đồng mình thương lắm con ơi / Cao đo nỗi buồn / Xa nuôi chí lớn).
- Con người chân chất, giản dị nhưng có phẩm cách cao quý (Người đồng mình thô sơ da thịt / Chẳng mấy ai nhỏ bé đầu con).
- Con người chăm chỉ, chịu khó, sống gắn bó và hết lòng xây dựng quê hương (Sống trên đá không chê đá gập ghềnh, Sống trong thung không chê thung nghèo đói, Sống như sông như suối, Lên thác xuống ghềnh - Không lo cực nhọc; Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương).
=> Trong những hành trình "lên đường" của con, người cha hy vọng con sẽ hiểu, yêu quý và tự hào về “người đồng mình”, sống với phẩm cách cao đẹp, xứng đáng là con của quê hương và xứ sở.
Câu 5 (Soạn bài Nói với con T66 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2 - Kết nối tri thức)
Câu hỏi: Hãy trình bày cảm nhận của em về nghệ thuật trong bài thơ.
Gợi ý trả lời:
Nói với con soạn bài sẽ thấy được những đặc điểm nghệ thuật độc đáo. Đặc biệt, việc sử dụng thể thơ tự do cho phép các câu thơ dài theo dòng chảy cảm xúc của tác giả. Nhịp điệu của bài thơ chủ yếu sử dụng các cấu trúc như 2/3, 3/2 và 2/3/2, kết hợp với luật bằng trắc ở cuối mỗi câu tạo nên một nhịp điệu êm dịu và nhẹ nhàng, như tiếng thì thầm phản ánh tâm trạng của tác giả.
Hình thức nghệ thuật của bài thơ không chỉ phản ánh chính xác nội dung mà còn góp phần tạo ra một không khí đặc trưng của miền quê. Nhà thơ đã khéo léo sử dụng các từ ngữ địa phương, thể hiện sự am hiểu sâu sắc về văn hóa và làm nổi bật không khí của vùng quê trong tác phẩm.
Soạn bài Nói với con phần luyện tập thêm
Sơ đồ tư duy soạn bài Nói với con có thể được lập như sau:
Tính hiệu quả của kết cấu nghệ thuật trong Nói với con thể hiện rõ như một ví dụ tiêu biểu của văn chương luận giả. Các yếu tố được tổ chức một cách logic và chặt chẽ, xây dựng nền tảng vững chắc cho các luận điểm. Những ý chính được triển khai một cách chi tiết và tập trung, tạo điều kiện cho việc phát triển các ý phụ một cách rõ ràng hơn. Qua sơ đồ tư duy của bài thơ Nói với con, chúng ta có thể đào sâu vào các chủ đề về tình cảm gia đình, tình yêu thương và niềm tự hào đối với truyền thống quê hương.
Bài tập liên hệ
Việc soạn bài Nói với con thôi là chưa đủ, để vận dụng hiệu quả kiến thức và giá trị của tác phẩm, bạn nên bổ sung thêm phần bài tập liên hệ. Dưới đây là 2 câu hỏi thường xuất hiện trong soạn văn 7 Nói với con.
Câu 1: Hãy làm rõ những nét đặc sắc của bài thơ, đặc biệt là lối tư duy và cách diễn đạt phong phú hình ảnh, mang đậm bản sắc của dân tộc miền núi
Đặc điểm nổi bật của bài thơ chính là lối tư duy và cách diễn đạt phong phú hình ảnh, mang đậm bản sắc dân tộc miền núi. Tác giả thể hiện lối suy nghĩ của người miền núi một cách thẳng thắn, mạnh mẽ và chân thành.
- Ông nhấn mạnh rằng gia đình luôn đồng hành, nâng đỡ và bảo vệ con cái.
- Ông làm nổi bật vẻ đẹp của quê hương và niềm vui từ lao động để con cái cảm nhận được sự may mắn khi được sinh ra ở đây.
- Tác giả cũng phản ánh những khó khăn và thiếu thốn của cuộc sống miền núi, nhấn mạnh rằng giá trị quý báu nhất của người miền núi là sức mạnh tinh thần dù cơ thể có vẻ thô sơ nhưng luôn nuôi dưỡng những chí hướng lớn.
- Những phẩm chất quý báu của người đồng mình như tình cảm với thiên nhiên, tình yêu quê hương và niềm tin vào lao động, là những giá trị mà con cái cần kế thừa và gìn giữ.
Câu 2: Theo bạn, khái niệm “người đồng mình” là gì? Cách gọi “người đồng mình” trong tác phẩm có điểm gì đặc biệt?
"Người đồng mình" là cách gọi thể hiện sự thân thương, chân thành và giản dị của tác giả đối với những người cùng quê, cùng bản. Khái niệm này không chỉ đơn thuần là một cách phân loại địa lý mà còn mang trong mình một tầng ý nghĩa sâu sắc hơn về mối liên kết và sự đồng cảm giữa những người có chung nguồn gốc và hoàn cảnh sống.
Cách gọi này thể hiện sự gần gũi và sự gắn bó đặc biệt, như một cách để nhấn mạnh mối quan hệ mật thiết giữa tác giả và cộng đồng của mình. Khi sử dụng thuật ngữ "người đồng mình", tác giả không chỉ muốn bày tỏ sự yêu mến mà còn tôn vinh những phẩm chất cao đẹp và những giá trị văn hóa đặc trưng của cộng đồng mình.
Việc soạn bài Nói với con trước khi học là rất quan trọng. Khi nắm vững các kiến thức nền tảng, học sinh sẽ tiếp thu bài học trên lớp một cách hiệu quả hơn. Sự chuẩn bị này không chỉ giúp học sinh hiểu sâu về tác phẩm văn học mà còn cung cấp các thông tin cần thiết để tối ưu hóa quá trình học tập và tiếp thu kiến thức.
