Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm Tiếng gà trưa
Để hiểu sâu sắc một tác phẩm văn học, việc tìm hiểu về tác giả và bối cảnh sáng tác là vô cùng quan trọng. Do đó, trước khi soạn bài Tiếng gà trưa, chúng ta hãy cùng điểm qua một số nét cơ bản sau:
Tác giả
Xuân Quỳnh, tên đầy đủ là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, sinh năm 1942, mất năm 1988. Quê bà ở làng An Khê, ven thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Là một trong những nhà thơ nữ xuất sắc của Việt Nam, Xuân Quỳnh đã để lại dấu ấn sâu đậm với những tác phẩm viết về những tình cảm gần gũi, trong sáng, bình dị của đời sống gia đình và cuộc sống thường ngày. Qua ngòi bút của bà, người đọc cảm nhận được những rung cảm và khát vọng của một trái tim phụ nữ chân thành, tha thiết và đằm thắm.
Tác phẩm
Hoàn cảnh sáng tác
Được sáng tác trong giai đoạn đầu tiên của cuộc kháng chiến chống Mỹ, bài thơ "Tiếng gà trưa" của Xuân Quỳnh lần đầu tiên xuất hiện trong tập thơ "Hoa dọc chiến hào" vào năm 1968.
Bố cục
Bài thơ chia làm 3 phần chính:
- Phần 1: Từ đầu đến "Nghe gọi về tuổi thơ": Những cảm xúc ban đầu của người cháu khi nghe tiếng gà trưa vang lên.
- Phần 2: Tiếp nối đến "Đi qua nghe sột soạt": Tiếng gà trưa gợi nhớ về những kỷ niệm tuổi thơ đẹp đẽ.
- Phần 3: Phần còn lại: Những suy tư, cảm xúc của người cháu được khơi gợi từ tiếng gà trưa.
Phương thức biểu đạt
Kết hợp hài hòa giữa tự sự, miêu tả và biểu cảm, bài thơ đã tạo nên một bức tranh sinh động về tình bà cháu và tình yêu quê hương đất nước.
Thể thơ
Với thể thơ ngũ ngôn truyền thống, tác giả đã diễn tả một cách tự nhiên và sâu sắc những cảm xúc, tâm trạng của nhân vật.
Giá trị nội dung
Soạn bài Tiếng gà trưa học sinh không chỉ được gợi nhớ về những kỷ niệm tuổi thơ đẹp đẽ, tình cảm bà cháu sâu nặng mà còn khơi dậy tình yêu quê hương đất nước trong lòng người đọc. Tình cảm gia đình chính là nền tảng vững chắc cho tình yêu nước cao cả.
Giá trị nghệ thuật
- Thể thơ năm chữ: Giúp tác giả diễn đạt tình cảm một cách tự nhiên, gần gũi.
- Các biện pháp tu từ: Ẩn dụ, nhân hóa, điệp ngữ,... đã góp phần làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho bài thơ.
Tóm tắt nội dung
"Tiếng gà trưa" là một âm thanh quen thuộc của làng quê nhưng trong bài thơ của Xuân Quỳnh, nó trở thành một âm thanh thiêng liêng, gợi nhớ về tuổi thơ, về tình bà cháu, về quê hương đất nước. Qua âm thanh ấy, tác giả đã khơi dậy trong lòng người đọc những cảm xúc sâu lắng, góp phần tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt của bài thơ."
Hướng dẫn soạn bài Tiếng gà trưa đầy đủ ý theo sách Cánh Diều
Việc soạn văn 7 Tiếng gà trưa theo đúng hướng dẫn của SGK Cánh Diều không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức mà còn rèn luyện kỹ năng đọc hiểu, phân tích văn bản. Những gợi ý dưới đây sẽ giúp bạn rút ngắn thời gian chuẩn bị bài mà vẫn nắm được những kiến thức trọng tâm.
Soạn bài Tiếng gà trưa phần Chuẩn bị
Yêu cầu (Sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1, trang 49):
- Đọc trước bài thơ Tiếng gà trưa, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Xuân Quỳnh.
Gợi ý trả lời:
Khi Soạn bài Tiếng gà trưa, học sinh có thể tham khảo đoạn giới thiệu về tác giả Xuân Quỳnh và tác phẩm “Tiếng gà trưa” đã được đề cập bên trên.
- Chia sẻ cùng bạn bè về kỉ niệm với những người thân trong gia đình mà em nhớ nhất.
Gợi ý trả lời:
Kỷ niệm của mỗi người về người thân và gia đình sẽ khác nhau. Do đó, câu hỏi Soạn bài Tiếng gà trưa này khuyến khích học sinh tự do chia sẻ theo cảm xúc của mình. Dưới đây là một đoạn mẫu tham khảo:
Mỗi khi ngửi thấy mùi bánh mì khúc, em lại nhớ đến bà ngoại. Hồi nhỏ, bà thường làm bánh khúc xôi cho em ăn vào những buổi sáng mùa đông. Hương thơm ấy đã trở thành một phần ký ức tuổi thơ của em. Mỗi lần ngửi thấy mùi bánh khúc, em lại cảm thấy ấm áp và bình yên như được trở về bên bà.
Soạn bài Tiếng gà trưa phần Đọc hiểu
Phần này yêu cầu học sinh Soạn bài Tiếng gà trưa thông qua việc trả lời các câu hỏi xuất hiện ở giữa bài đọc.
Câu 1 (sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1, trang 50): Đọc lướt bài thơ, chỉ ra dòng nào không đủ năm tiếng. Số dòng trong mỗi khổ có giống nhau không?
Gợi ý trả lời:
Cấu trúc của bài thơ không tuân theo một khuôn mẫu cố định. Bằng chứng là dòng “Tiếng gà trưa” xuất hiện ở đầu khổ 2, 3 và 5 và số dòng trong mỗi khổ cũng khác nhau (khổ 1: 7 dòng, khổ 2: 6 dòng, khổ 3: 4 dòng).
Câu 2 (sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1, trang 50): Xác định vần và nhịp của bài thơ.
Gợi ý trả lời:
Khi soạn bài Tiếng gà trưa, học sinh cần nhận biết sự kết hợp linh hoạt giữa các cặp vần: xa - ta, trắng - nắng, tới - mới, quốc - thuộc cùng với nhịp thơ chủ yếu 2/3 hoặc 3/2 tạo nên nét đặc trưng của bài thơ.
Câu 3 (sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1, trang 50): Chú ý những hình ảnh và kỉ niệm được gợi lại từ tiếng gà trưa.
Gợi ý trả lời:
Hình ảnh:
Con gà mái mơ với bộ lông hoa đốm trắng nổi bật, còn gà mái vàng lại óng ánh như màu nắng. Hình ảnh bà khum lưng soi trứng, nâng niu từng quả trứng như nâng niu cả tương lai của cháu, thật ấm áp và gần gũi. Mùa đông đến, cái lạnh buốt giá khiến bà không khỏi lo lắng cho đàn gà, sợ chúng không qua khỏi.
Kỉ niệm:
- Lần đầu tiên chứng kiến gà mẹ đẻ trứng, đứa cháu tò mò đến mức bị bà mắng yêu: “Gà đẻ mà mày nhìn/Rồi sau này lang mặt”. Câu nói nửa đùa nửa thật ấy đã để lại trong lòng cháu một ấn tượng sâu sắc, khiến cháu vừa lo lắng lại vừa tò mò.
- Kỉ niệm về những chiếc quần chéo go ống rộng, cái áo trúc bâu mà bà mua bằng số tiền bán trứng cũng theo đó mà trở nên đáng quý hơn bao giờ hết.
Câu 4 (sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1, trang 51): Chú ý các từ diễn tả cảm xúc của người cháu.
Gợi ý trả lời:
Cảm xúc của người cháu được thể hiện rõ nét qua hai từ: "hạnh phúc" và "yêu".
Câu 5 (sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1, trang 51): Chú ý những dòng thơ có cấu trúc giống nhau trong khổ thơ cuối.
Gợi ý trả lời:
Đối với câu hỏi số 5, khi soạn bài Tiếng gà trưa, học sinh liệt kê những dòng thơ có cấu trúc giống nhau: Vì +…..
+ Vì lòng yêu Tổ Quốc
+ Vì xóm làng thân thuộc
+ …. vì bà
+ Vì tiếng gà cục tác
=> Cấu trúc thơ điệp ngữ “Vì…” được lặp lại ba lần trong đoạn thơ trên, tạo nên một âm hưởng nhấn mạnh, khắc sâu tình cảm của nhân vật. Cách lặp lại này không chỉ tạo nên sự nhịp nhàng về âm thanh mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của những lý do khiến nhân vật chiến đấu.
Soạn bài Tiếng gà trưa phần Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu 1 (sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1, trang 51): Cảm xúc nào xuyên suốt bài thơ Tiếng gà trưa? Em hiểu người xưng “cháu” trong bài thơ là ai?
Gợi ý trả lời:
- Cảm xúc chủ đạo xuyên suốt bài thơ là tình yêu thương sâu sắc mà người cháu dành cho bà và hình ảnh trìu mến về ổ trứng hồng.
- Tiếng gà trưa vang vọng trên đường hành quân đã trở thành chất xúc tác, gợi nhắc người cháu về những kỷ niệm tuổi thơ bên bà.
- Hình ảnh người cháu trong bài thơ, chính là nhà thơ Xuân Quỳnh, đã khắc họa một tâm hồn tràn đầy tình cảm gia đình khi nhớ về bà giữa không khí hào hùng của chiến trường.
Câu 2 (sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1, trang 51): Dòng thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại mấy lần trong bài thơ? “Tiếng gà trưa” đã khơi gợi ở người cháu những hình ảnh và kỉ niệm gì của tuổi thơ? Em ấn tượng với hình ảnh hoặc kỷ niệm nào nhất? Vì sao?
Gợi ý trả lời:
Dòng thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại ba lần trong bài thơ, góp phần tạo nên một không gian ấm áp, gần gũi. Tiếng gà ấy đã khơi gợi trong lòng người cháu những hình ảnh quen thuộc của tuổi thơ: đàn gà mái mơ mái vàng, hình ảnh bà khum lưng soi trứng... và những kỉ niệm đẹp đẽ mà người cháu không thể nào quên.
Trong vô vàn những hình ảnh ấy, hình ảnh bà khum lưng soi trứng để dành dụm mua quần áo mới cho cháu đã để lại ấn tượng sâu sắc nhất trong lòng tôi. Hành động giản dị ấy đã thể hiện tấm lòng yêu thương bao la và sự hy sinh thầm lặng của người bà.
Ngoài ra, khi soạn bài Tiếng gà trưa đối với câu hỏi này, học sinh có thể tùy chọn nêu ra một hình ảnh mà mình thích nhất trong bài thơ và giải thích lý do.
Câu 3 (sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1, trang 51): Người bà hiện lên qua những hình ảnh, chi tiết nào? Qua đó, em có cảm nhận như thế nào về người bà và những tình cảm người cháu dành cho bà?
Gợi ý trả lời:
Những hình ảnh, chi tiết như "tay bà khum soi trứng", "bà lo lắng khi mùa đông đến đàn gà toi" đã vẽ nên chân dung một người bà tần tảo, chịu thương chịu khó. Bà luôn trân trọng từng niềm vui nhỏ bé, dù cuộc sống có nhiều khó khăn.
Qua những chi tiết này, phần soạn bài Tiếng gà trưa của học sinh cần nêu được, tình cảm của người cháu dành cho bà thật sâu nặng, thắm thiết. Cháu yêu thương, quý trọng và vô cùng biết ơn bà.
Câu 4 (sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1, trang 51): Theo em, vì sao chúng ta luôn nghĩ về những người thân yêu trong gia đình mỗi khi xa nhà hoặc gặp khó khăn?
Gợi ý trả lời:
Chúng ta thường hay nghĩ về những người thân yêu trong gia đình mỗi khi xa nhà hoặc gặp khó khăn bởi đây chính là điểm tựa vững chắc nhất mà mỗi người có được, Gia đình là những người gắn bó nhất, luôn yêu thương và chia sẻ trong mọi hoàn cảnh. Tình cảm gia đình, đặc biệt là sự yêu thương của những người thân, là nguồn động viên lớn lao cho chúng ta.
Bài tập liên hệ
Cảm hứng của tác giả trong bài thơ “Tiếng gà trưa” được khơi gợi từ sự việc gì? Mạch cảm xúc trong bài thơ được diễn biến như thế nào?
Gợi ý trả lời:
Cảm hứng sáng tác của bài thơ được khơi nguồn từ một sự kiện bình dị: tiếng gà trưa vang lên giữa không gian yên tĩnh của làng quê. Âm thanh ấy như một sợi dây vô hình kéo người chiến sĩ trở về với những kỉ niệm tuổi thơ đẹp đẽ bên bà.
Mạch cảm xúc trong bài thơ diễn ra theo trình tự: hiện tại - quá khứ - hiện tại. Tiếng gà trưa vang lên trong thực tại đã khơi gợi những hồi ức sâu sắc về quá khứ và cuối cùng lại đưa người đọc trở về với hiện thực cuộc chiến, nơi tình yêu quê hương đất nước trở thành động lực mạnh mẽ.
Phần gợi ý soạn bài Tiếng gà trưa đã đưa ra những hướng khai thác sâu sắc và đa chiều về tác phẩm. Qua đó, ta nhận thấy bài thơ không chỉ là một bức tranh sinh động về làng quê Việt Nam mà còn là một khúc ca về tình bà cháu sâu nặng. Hy vọng rằng, nhờ những gợi ý này, việc soạn văn lớp 7 Tiếng gà trưa và cảm nhận bài thơ sẽ trở nên thú vị và trọn vẹn hơn.
