Tìm hiểu chung về tác phẩm Người mẹ vườn cau
Việc hiểu rõ về tác giả và tác phẩm khi soạn bài Người mẹ vườn cau giúp học sinh có được cái nhìn tổng quát về câu chuyện, từ đó khám phá và thấu hiểu những giá trị sâu sắc cũng như ý nghĩa mà văn bản truyền tải.
Tác giả
Nguyễn Ngọc Tư sinh năm 1976 tại Cà Mau, là một tác giả thành công trong nhiều thể loại như truyện ngắn, tản văn và tiểu thuyết. Văn phong của bà trong sáng, mộc mạc, phản ánh một tâm hồn nhạy cảm, tinh tế và tràn đầy yêu thương. Một số tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Ngọc Tư bao gồm: "Cánh đồng bất tận”, "Truyện ngắn Nguyễn Ngọc Tư" (2005), "Tập văn Nguyễn Ngọc Tư" (2005), "Không ai qua sông" (2016) và "Biên sử nước" (2020).
Tác phẩm
Soạn bài Người mẹ vườn cau không thể thiếu phần tác phẩm. Người mẹ vườn cau là một truyện ngắn được trích từ tập "Xa xóm Mũi" do Nhà xuất bản Kim Đồng phát hành tại Hà Nội vào năm 2016. Văn bản này sử dụng phương thức biểu đạt chính là tự sự kết hợp khéo léo với miêu tả và biểu cảm. Khi soạn bài Người mẹ vườn cau, chúng ta có thể có bố cục gồm 3 phần:
- Phần 1 (Từ đầu…"ngủ với bà nghe ba"): Hoàn cảnh sống của người mẹ vườn cau.
- Phần 2 (Tiếp…"ba tôi chuyển công tác lên tỉnh"): Tình cảm sâu nặng của người mẹ vườn cau.
- Phần 3 (Phần còn lại): Ý nghĩa, giá trị và công lao to lớn của người mẹ.
Về giá trị nội dung, truyện khắc họa ký ức của tác giả về người bà nội, một người mẹ anh hùng với tấm lòng hy sinh cao cả và đầy cảm thương. Tác phẩm truyền tải thông điệp về lòng biết ơn sâu sắc và sự kính trọng đối với những người đã cống hiến cho lý tưởng Cách mạng, bảo vệ nền độc lập, hòa bình cũng như tôn vinh những người mẹ anh hùng.
Về giá trị nghệ thuật, tác phẩm có phong cách nghệ thuật kể chuyện cuốn hút, đậm đà chất Nam Bộ, cốt truyện thân thuộc cùng với ngôn từ mộc mạc, giản dị và chứa đựng cảm xúc sâu sắc. Những giá trị nghệ thuật đắt giá này sẽ được thể hiện rõ trong quá trình soạn bài Người mẹ vườn cau.
Tóm tắt nội dung
Sau khi tìm hiểu sơ lược về tác giả và tác phẩm, người học cũng cần nắm được tóm tắt nội dung của tác phẩm.
Trong Người mẹ vườn cau của Nguyễn Ngọc Tư, câu chuyện mở đầu với bối cảnh nhân vật "tôi" được cô giáo giao đề bài viết về mẹ. Mặc dù đề bài khá quen thuộc nhưng nhân vật lại lúng túng không biết bắt đầu từ đâu. Dòng chảy ký ức bắt đầu dẫn dắt người đọc qua những kỷ niệm thời thơ ấu và những lần bên cạnh người bà. Hình ảnh con đường về nhà bà, ngôi nhà thân thuộc, dáng vẻ của bà, bữa cơm giỗ chú và những buổi dạo trong vườn cây ăn trái được tái hiện một cách sinh động.
Kết thúc dòng hồi tưởng, nhân vật trở về thực tại với bài văn bị điểm kém. Tuy nhiên, thay vì buồn bã, nhân vật vẫn giữ được sự vui vẻ và lạc quan.
Hướng dẫn soạn bài Người mẹ vườn cau ngắn gọn - Cánh Diều
Để giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về nội dung và ý nghĩa của tác phẩm, dưới đây là hướng dẫn chi tiết và dễ hiểu nhất cho soạn bài Người mẹ vườn cau.
Phần chuẩn bị soạn bài Người mẹ vườn cau
Câu hỏi:
- Trước khi soạn văn Người mẹ vườn cau, học sinh cần tìm hiểu thêm thông tin về nhà văn Nguyễn Ngọc Tư.
- Nhớ lại tác phẩm mà mình biết viết về người mẹ, người bà có chủ đề gần với văn bản này và giới thiệu với các bạn.
Gợi ý trả lời:
Nhà văn Nguyễn Ngọc Tư (sinh năm 1976 tại xã Tân Duyệt, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau) là một trong những gương mặt tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Là thành viên của Hội Nhà văn Việt Nam, cô đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Năm 2018, Nguyễn Ngọc Tư được trao giải thưởng Văn học Liberaturpreis do Litprom, Hiệp hội Quảng bá Văn học châu Á, châu Phi và Mỹ Latin ở Đức bình chọn.
Nguyễn Ngọc Tư bước chân vào con đường văn học một cách thầm lặng nhưng đã thực sự tỏa sáng sau khi đoạt giải Nhất trong cuộc thi Văn học tuổi 20 do Nhà xuất bản Trẻ tổ chức. Tác phẩm "Cánh đồng bất tận" của cô đã nhận được giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam năm 2006 và được chuyển thể thành phim điện ảnh vào năm 2010.
Tác phẩm "Trong lòng mẹ" của Nguyên Hồng với chủ đề tương tự cũng là một tác phẩm đáng chú ý. Đoạn trích này kể lại một cách chân thực và đầy cảm động những cay đắng, tủi nhục cùng tình yêu thương mãnh liệt của nhà văn thời thơ ấu đối với người mẹ bất hạnh, đáng thương của mình.
Phần đọc hiểu soạn bài Người mẹ vườn cau
Câu 1 (T26, SGK Ngữ văn 8): Hãy cho biết tình huống nào khiến nhân vật “tôi” nhớ về hình ảnh “người mẹ vườn cau”?
Gợi ý trả lời:
Tình huống khơi gợi hình ảnh “người mẹ vườn cau” trong nhân vật "tôi" bắt nguồn từ việc cô giáo giao đề bài viết về "người mẹ."
Câu 2 (T26, SGK Ngữ văn 8): Liệt kê các từ là trợ từ, thán từ xuất hiện trong văn bản.
Gợi ý trả lời:
- Trợ từ bao gồm các từ: cả, chỉ, đến.
- Thán từ bao gồm các từ: tiên tổ mầy, hở, ừ, nghen.
Câu 3 (T28, SGK Ngữ văn 8): Chú ý những lời thoại tái hiện lại hoàn cảnh của “người mẹ vườn cau”.
Gợi ý trả lời:
Những lời thoại trong truyện phản ánh hoàn cảnh của “người mẹ vườn cau” qua cuộc trò chuyện giữa ba và nhân vật “tôi” về hình ảnh “bà mẹ anh hùng”.
Câu 4 (T28, SGK Ngữ văn 8): Chú ý lời thoại của nhân vật chú Biểu trong truyện.
Gợi ý trả lời:
Lời thoại của nhân vật chú Biểu thể hiện sự gần gũi và tình cảm sâu sắc khi nhắc về mẹ, đồng thời cũng chứa đựng sự trách móc nhẹ nhàng đối với người em vì không dành đủ thời gian quan tâm đến mẹ.
Câu 5 (T29, SGK Ngữ văn 8): Hãy cho biết phần (3) đã gợi mở những vấn đề gì?
Gợi ý trả lời:
Phần (3) mở ra một bài học sâu sắc về lòng biết ơn và sự kính trọng đối với những người mẹ. Dù có miêu tả và nhắc đến bao nhiêu đi nữa cũng không thể diễn tả hết được sự hy sinh âm thầm, tình yêu thương tận tụy, sự chăm sóc chu đáo và những điều tốt đẹp mà các bà mẹ luôn dành cho chúng ta.
Phần sau khi đọc soạn bài Người mẹ vườn cau
Câu 1 (T29, SGK Ngữ văn 8): Truyện ngắn Người mẹ vườn cau viết về đề tài gì? Giải thích nhan đề của truyện.
Gợi ý trả lời:
- Truyện ngắn này khám phá chủ đề về lòng biết ơn và sự kính trọng trong cuộc sống.
- Nhan đề Người mẹ vườn cau ngắn gọn nhưng đầy ý nghĩa, phản ánh hình ảnh một người mẹ già ở quê hương, nơi những đứa con của bà đã dũng cảm ra đi để bảo vệ Tổ quốc.
=> Nhan đề truyện chính là điểm đặc sắc và khác biệt, nhờ đó việc soạn văn 8 Người mẹ vườn cau cũng trở nên đặc sắc hơn.
Câu 2 (T29, SGK Ngữ văn 8): Theo em, chủ đề của truyện ngắn này là gì?
Gợi ý trả lời:
Theo ý kiến của em, chủ đề của truyện ngắn Người mẹ vườn cau tập trung vào những cá nhân đầy phẩm hạnh và dũng cảm, những người đã hy sinh vì lý tưởng cách mạng cao cả để đổi lấy nền hòa bình cho Tổ quốc.
Câu 3 (T29, SGK Ngữ văn 8): Truyện Người mẹ vườn cau được kể theo ngôi thứ mấy? Ngôi kể ấy có tác dụng gì?
Gợi ý trả lời:
- Truyện được kể từ góc nhìn ngôi thứ nhất, với nhân vật xưng “tôi”.
- Hiệu quả của cách kể này là làm nổi bật cảm xúc và quan điểm cá nhân của nhân vật "tôi" đồng thời phản ánh sâu sắc những suy tư và tâm tư của nhân vật khi chia sẻ về người bà của mình.
Câu 4 (T29, SGK Ngữ văn 8): Trình bày điểm đáng chú ý trong cốt truyện của văn bản Người mẹ vườn cau.
Gợi ý trả lời:
Cốt truyện của Người mẹ vườn cau được xây dựng theo cách gần gũi giúp độc giả dễ dàng tiếp cận hình ảnh người bà thông qua các chi tiết mô tả và các cuộc đối thoại giữa các nhân vật. Nhờ vậy, văn bản khắc họa sâu sắc tâm tư và tình cảm của nhân vật "tôi" đối với người bà của mình.
Câu 5 (T29, SGK Ngữ văn 8): Hình ảnh “người mẹ vườn cau” trong soạn bài Người mẹ vườn cau được tái hiện với những chi tiết đặc sắc nào? Em ấn tượng với chi tiết nào nhất trong số đó? Vì sao?
Gợi ý trả lời:
Hình ảnh "người mẹ vườn cau" được tái hiện qua những chi tiết tiêu biểu như sau:
- Ba kể rằng trước đây, ba và hai chú trên bàn thờ là đồng chí, những người dũng cảm và kiên cường. Ba khẳng định rằng bà nội là một bà mẹ anh hùng.
- Bà nội làm nghề bán ve chai.
- Bà gánh giỏ đi khắp làng, từ đầu xóm đến cuối xóm. Bà cũng đảm nhận việc chuyển thư cho ba và mang thức ăn, tin tức.
- Ba thường tiếc nuối rằng nếu các chú còn sống, bà nội đã không phải sống cô đơn khi có cháu chắt bên cạnh.
- Tôi cảm nhận được sự xúc động mạnh mẽ khi nhớ về dáng vẻ gầy guộc, nụ cười hiền hậu và đôi mắt già nua của bà nội.
Tôi ấn tượng sâu sắc với việc ba mô tả bà nội như một bà mẹ anh hùng. Những lời này đã chạm đến trái tim tôi và khiến tôi càng thêm trân trọng sự hy sinh thầm lặng của bà. Bà không chỉ là hậu phương vững chắc cho những đứa con đi chiến đấu bảo vệ Tổ quốc mà khái niệm về anh hùng trong tôi cũng trở nên phong phú hơn, không còn dập khuôn như trước. Tôi cảm thấy biết ơn và trân trọng cuộc sống hiện tại hơn, nhận thức rõ hơn về sự anh dũng của thế hệ trước đã hy sinh tất cả để mang lại hòa bình cho hôm nay.
Câu 6 (T29, SGK Ngữ văn 8): Có người cho rằng tác giả muốn gửi gắm thông điệp về truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc qua truyện ngắn này đến với người đọc. Ý kiến của em như thế nào về quan điểm đó? (Hãy trình bày thành đoạn văn khoảng 8 - 10 dòng).
Gợi ý trả lời:
Sau khi soạn bài Người mẹ vườn cau xong, Nguyễn Ngọc Tư đã truyền tải một thông điệp sâu sắc và đầy ý nghĩa về truyền thống "uống nước nhớ nguồn" của dân tộc. Tác phẩm nhấn mạnh rằng nhờ vào sự hy sinh to lớn của những thế hệ trước, những người đã dũng cảm vượt qua khó khăn và hiểm nguy, chúng ta mới có được cuộc sống hòa bình hiện tại, không còn chiến tranh, bom đạn và mất mát. Qua đó, văn bản khuyến khích chúng ta phải biết ơn những anh hùng đã cống hiến cho nền độc lập của đất nước, đồng thời nhắc nhở chúng ta cần nỗ lực rèn luyện bản thân để góp phần xây dựng một đất nước giàu mạnh và vững chắc.
Bài tập liên hệ
Bài tập liên hệ sẽ là phần mở rộng nhằm giúp học sinh vận dụng các kiến thức thông qua soạn bài Người mẹ vườn cau.
Hãy viết một đoạn văn ngắn về người mẹ theo phong cách của văn bản Người mẹ vườn cau.
Vào những đêm đông lạnh giá, khi hơi lạnh thấm qua cửa sổ khiến bàn tay tôi run rẩy, tôi thường hồi tưởng về những mùa đông đã qua...
Những đêm đông ấy, gió bấc rít qua những bụi tre dày đặc tạo nên âm thanh rì rào như tâm sự với mái nhà lợp rạ, nơi những chiếc lá tre khô rơi lả tả. Mái nhà ấy đã che chở mẹ con tôi khi chúng tôi rời bỏ phố cổ để đến với vùng quê này vì chiến tranh.
Trên chiếc bàn tre, bên ánh sáng của ngọn đèn dầu, mẹ tôi cúi đầu trên chồng vở học trò. Là một cô giáo suốt đời gắn bó với nghề dạy học, mẹ đã dạy trẻ con cách đọc, viết và làm toán.
Tối nào cũng vậy, tôi thấy mẹ cần mẫn viết từng chữ mẫu đầu dòng bằng mực đỏ lên các cuốn vở học trò. Thời đó chưa có sách tập viết với những hình chấm để học sinh tô theo như bây giờ. Mẹ thường dùng bút chì để viết mẫu, sáng hôm sau học sinh sẽ tô lên bằng bút mực.
Ở làng quê thuở đó, mẹ dạy những đứa trẻ vốn quen với công việc mò cua bắt ốc, chăn trâu và cắt cỏ. Có những cậu bé nghịch ngợm và viết kém, nhiều buổi tối mẹ tôi gọi các em lại, mẹ nắm bàn tay thon thả của mình lấy tay bé nhỏ đã sớm chai sạn của các học trò, hướng dẫn từng nét chữ. Khi xem lại những chữ viết ngay ngắn, mẹ gật đầu hài lòng rồi cất tiếng đọc với giọng thanh thoát để các em bắt chước.
Giờ đây, mỗi khi viết xong những dòng chữ ngay ngắn, tôi cảm thấy từ xa trên bầu trời cao, mẹ đang nhìn tôi với nụ cười trìu mến và khẽ gật đầu.
Việc soạn bài Người mẹ vườn cau giúp các học sinh tự tin hơn trong việc nắm bắt nội dung tác phẩm và trả lời các câu hỏi, bài tập liên quan. Qua tác phẩm, tác giả truyền đạt một thông điệp sâu sắc về lòng biết ơn và sự kính trọng đối với những người đã hy sinh vì lý tưởng Cách mạng, vì nền độc lập và hòa bình, cũng như những bà mẹ anh hùng.
