Dàn ý phân tích bài thơ Qua đèo Ngang
Trước khi phân tích bài thơ Qua đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan, học sinh cần xây dựng dàn ý hoàn chỉnh với bố cục và luận điểm như sau:
Mở bài phân tích bài thơ Qua đèo Ngang
Để mở bài phân tích Qua đèo Ngang ngắn gọn, đủ ý, bạn có thể triển khai những nội dung như sau:
- Giới thiệu về tác giả Bà Huyện Thanh Quan.
- Giới thiệu về hoàn cảnh sáng tác bài thơ.
- Nêu khái quát nội dung của bài.
Thân bài phân tích bài thơ Qua đèo Ngang
Nhìn chung, toàn bộ bài thơ thể hiện khả năng miêu tả cảnh vật và diễn tả những cảm xúc suy ngẫm của tác giả với cuộc đời. Nội dung phân tích bài thơ Qua đèo Ngang gồm các ý chính như sau:
Hai câu thơ đề: Cảnh vật thiên nhiên nơi đèo Ngang
“Bước tới đèo ngang bóng xế tà - Cỏ cây chen đá, lá chen hoa”
- Thời điểm “Bóng xế tà” - Thời điểm báo hiệu sự kết thúc của một ngày, khi mọi người trở về sau một ngày làm việc cực nhọc, nhà thơ thấy mình cô đơn tại đèo Ngang.
- Khung cảnh thiên nhiên tại đèo Ngang được khắc hoạ “Cỏ cây chen đá, lá chen hoa” - ám chỉ cảnh sắc thiên nhiên hoang sơ, tràn đầy sức sống.
- Nhà thơ thành công trong việc khắc họa thiên nhiên một cách chân thực và sinh động.
Hai câu thực: Cuộc sống con người ở đèo Ngang
“Lom khom dưới núi tiều vài chú - Lác đác bên sông chợ mấy nhà”
Tác giả nhấn mạnh sự thưa thớt, ít ỏi của con người trước sự rộng lớn của thiên nhiên. Con người chỉ tồn tại như một chấm nhỏ giữa vẻ đẹp vô tận nơi đây. Sự xa cách giữa cảnh quan đất trời và con người tạo nên không gian hoang vu và cô đơn. Bằng nghệ thuật đảo ngữ, nhà thơ đã thành công khắc hoạ hình ảnh này.
- Lom khom - tiều vài chú.
- Lác đác bên sông - chợ mấy nhà.
Hai câu luận: Nỗi nhớ nhà của nhà thơ khi đứng trước cảnh quan của đèo Ngang
“Nhớ nước, đau lòng con cuốc cuốc - Thương nhà, mỏi miệng cái gia gia”
Hình ảnh “con quốc quốc” và “cái gia gia” không chỉ là để miêu tả hai loài chim mà còn là thể hiện sự nhớ thương với đất nước và quê hương mình, qua đó nói nên nỗi lòng của tác giả. Hai câu thơ luận như một sự kết nối sâu sắc giữa con người và thiên nhiên.
Hai câu kết: Tâm trạng cô đơn tột cùng của nhà thơ
“Dừng chân đứng lại: trời, non, nước - Một mảnh tình riêng, ta với ta”
- Câu thơ như tái hiện khung cảnh tác giả đứng một mình ở đèo Ngang và dường như chìm vào cảnh quan hoang sơ của thiên nhiên, đất trời.
- Sự cô đơn của tác giả được đặc biệt nhấn mạnh, nói lên tâm trạng riêng tư không thể chia sẻ với ai khác.
Kết bài phân tích bài thơ Qua đèo ngang
Với kết bài phân tích bài thơ Qua đèo Ngang, bạn có thể triển khai những nội dung như sau:
- Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
- Khái quát nỗi niềm của tác giả trước cảnh quan thiên nhiên.
- Liên hệ với các tác phẩm, hệ tư tưởng chung trong văn học.
Sơ đồ tư duy phân tích bài thơ Qua đèo ngang
Sơ đồ tư duy phân tích bài thơ Qua đèo Ngang bao gồm các thông tin khái quát về tác giả, tác phẩm cũng như giá trị nội dung và nghệ thuật trong từng câu thơ. Cụ thể:
Tác giả
- Tên thật là Nguyễn Thị Hinh, quê ở làng Nghi Tàm (nay là Tây Hồ, Hà Nội).
- Nữ sĩ tài danh hiếm có. Những tác phẩm của bà rất da diết, trang nhã và hoài cổ.
Tác phẩm
- Sáng tác khi tác giả vào Huế nhậm chức Cung Trung giáo tập.
- Thể loại thơ thất ngôn bát cú Đường luật.
- Bài thơ kể về cảnh tượng đèo Ngang và nỗi nhớ nước, thương nhà của tác giả.
Hai câu đề
- Chiều tà bóng xế.
- Cây cỏ rậm rạp, hoang sơ.
- Cảnh vật hoang sơ, vắng lặng.
- Tâm trạng buồn và cô đơn trước cảnh đẹp hoang sơ.
Hai câu thực
- Hình ảnh con người trong bức tranh thiên nhiên (lom khom, lác đác, dưới núi, ven sông).
- Cảnh quan bao la, thiếu vắng con người.
- Nghệ thuật đảo ngũ, phép đối.
Hai câu luận
- Tiếng chim đa đa, chim cuốc.
- Nhớ nước, thương nhà.
- Nghệ thuật đổi thanh, đồng âm được sử dụng trong bài.
Hai câu kết
- Hình ảnh đèo Ngang qua trời, non, nước.
- Tâm sự sâu sắc của tác giả.
- Tự đối diện với chính mình.
- Nỗi cô đơn, nhớ nhà của tác giả.
Các ý mẫu đề thi phân tích Qua đèo Ngang
Sau khi nắm được dàn ý nội dung phân tích bài thơ Qua đèo Ngang, học sinh có thể tham khảo thêm các đề mẫu dưới đây để thực hành nhuần nhuyễn và ghi nhớ nội dung tác phẩm tốt hơn:
Đề 1: Phân tích bức tranh thiên nhiên và tâm trạng của tác giả trong bài thơ "Qua đèo Ngang" của Bà Huyện Thanh Quan.
Hướng dẫn trả lời:
Bức tranh thiên nhiên trong bài thơ Qua đèo Ngang:
- "Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc": Nỗi đau xa quê gợi lên từ tiếng gọi của con cuốc - một loài chim gắn với mùa hè nơi vùng quê. Tiếng cuốc kêu trong khung cảnh thiên nhiên gợi lên cảm giác hoài niệm và sự chia ly.
- "Cỏ cây, sỏi đá”: Cảnh vật trên đèo được miêu tả với những hình ảnh cỏ cây, sỏi đá khô cằn và vắng vẻ. Bức tranh thiên nhiên như một bức tranh mờ nhạt, không có sức sống, đồng thời phản ánh sự hiu quạnh và sự chia ly trong tâm trạng của tác giả.
Tâm trạng của tác giả:
- Nỗi nhớ quê: Tác giả thể hiện nỗi nhớ quê sâu sắc qua cảm giác đau lòng khi nghe tiếng cuốc kêu. Điều này không chỉ là nỗi nhớ quê hương mà còn là sự khao khát về một quê hương đã xa cách.
- Sự lẻ loi và cô đơn: Khi tác giả miêu tả cảnh vật đèo Ngang với hình ảnh “cỏ cây, sỏi đá,” ta cảm nhận được sự lẻ loi và cô đơn của nhân vật trữ tình. Bức tranh thiên nhiên là một phần phản ánh tâm trạng của tác giả, khi cảm giác đơn độc và lạc lõng là chủ yếu.
- Cảm giác về thời gian: Hình ảnh "bạc mái đầu" không chỉ gợi ra sự già nua mà còn là sự trôi qua của thời gian, khiến tác giả cảm thấy mình càng lạc lõng và xa rời quê hương.
Đề 2: Cảm nhận về nỗi cô đơn và nhớ quê hương của tác giả qua bài thơ "Qua đèo Ngang".
Hướng dẫn trả lời:
Nỗi cô đơn và nhớ thương quê hương được thể hiện qua:
- Hình ảnh thiên nhiên hiu quạnh, khô cằn sỏi đá.
- Những âm thanh vắng lặng, chỉ nghe vỏn vẹn tiếng cuốc kêu.
- Lạc lõng giữa không gian và thời gian đến “bạc mái đầu”
Đề 3: Phân tích nghệ thuật miêu tả và biểu đạt cảm xúc trong bài thơ "Qua đèo Ngang" của Bà Huyện Thanh Quan.
Hướng dẫn trả lời:
Nghệ thuật miêu tả và biểu đạt cảm xúc:
- Tác giả tập trung khai thác hình ảnh thiên nhiên để gợi lên tâm hồn người, “bóng xế tà”, “cỏ cây sỏi đá”. Từ đó khắc họa nỗi nhớ quê hương, cùng với đó là cảm xúc cô đơn, lạc lõng giữa không gian thiên nhiên lạ lẫm và hùng vĩ.
- Chú trọng ngay cả những chi tiết nhỏ nhất để tạo nên bức tranh sống động, từ lá cỏ héo đến “Lời người dặm dày, bạc mái đầu”.
Phân tích nỗi niềm của Bà Huyện Thanh Quan trong tác phẩm Qua đèo Ngang
Bài thơ "Qua đèo Ngang" của Bà Huyện Thanh Quan không chỉ là một bức tranh về cảnh vật thiên nhiên mà còn là biểu tượng của nỗi niềm sâu thẳm trong lòng tác giả. Từ những câu thơ đầu tiên với hình ảnh "núi non trùng điệp, mây trời bàng bạc", tác giả đã khắc họa cảnh thiên nhiên hùng vĩ nhưng cũng rất hiu quạnh. Cảnh vật hoang sơ, "cỏ cây chen đá, lá chen hoa" và "lác đác bên sông chợ mấy nhà" đều tạo nên một không gian vắng vẻ, lạc lõng, thích hợp cho tâm trạng cô đơn và nhớ nhà của tác giả.
Bà Huyện Thanh Quan thể hiện nỗi niềm thương nhớ quê hương bằng những câu thơ như "nhớ nước đau lòng con quốc quốc" và "thương nhà mỏi miệng cái gia gia". Những từ ngữ này không chỉ đơn thuần là nỗi nhớ nhà mà còn là biểu hiện của một tâm tình lẻ loi, khao khát được trở về với gốc rễ, với nguồn cội của mình.
Nội dung phân tích bài thơ Qua đèo Ngang bao gồm 4 luận điểm chính. Mỗi luận điểm là một góc nhìn khác nhau của tác giả về con người và cảnh quan thiên nhiên hoang sơ nơi đèo Ngang hoang sơ, hùng vĩ. Đồng thời, bạn cần làm nổi bật nỗi lòng của tác giả được nhắc đến trong mỗi vần thơ.
