Giới thiệu ngắn gọn về nhà văn Nguyễn Minh Châu
Hiểu rõ hoàn cảnh sáng tác Chiếc thuyền ngoài xa sẽ giúp người đọc đồng cảm sâu sắc hơn với những trăn trở, suy tư của tác giả về cuộc sống, con người và giá trị nghệ thuật. Nhưng trước hết, chúng ta cần điểm qua cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của nhà văn Nguyễn Minh Châu.
Tác giả Nguyễn Minh Châu
- Nguyễn Minh Châu (1930 - 1989) ở huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An.
- Ông là nhà văn quân đội có kinh nghiệm công tác ở nhiều nơi. Sau chiến tranh, ông trở về công tác ở tạp chí Văn nghệ Quân đội.
- Là cây bút tiên phong của Văn học Việt Nam trong thời kỳ đổi mới. Ông thuộc trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học nước ta (trích nhận xét của Nguyên Ngọc).
- Tác phẩm chính: Cửa sông (1967), Những vùng trời khác nhau (1977), Lửa từ những ngôi nhà (1977), Bến quê (1985), Chiếc thuyền ngoài xa (1987).
- Năm 2000 Nguyễn Minh Châu được Nhà nước trao tặng giải thưởng cao quý Hồ Chí Minh về văn học - nghệ thuật.
- Phong cách sáng tác:
- Giọng văn giản dị, mộc mạc, giàu chất thơ.
- Tác phẩm thường tập trung khai thác vẻ đẹp tâm hồn con người, đặc biệt là người nông dân trong cuộc kháng chiến và những đổi thay của cuộc sống sau chiến tranh.
Tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Xuất xứ:
- Sáng tác năm 1983, in lần đầu tiên trong tập Bến quê, nhà xuất bản Tác phẩm mới (1985).
- Năm 1987 được in trong tập “Chiếc thuyền ngoài xa”.
Hoàn cảnh sáng tác Chiếc thuyền ngoài xa đầy đủ nhất
Hiểu rõ hoàn cảnh sáng tác Chiếc thuyền ngoài xa là yêu cầu mà mọi học sinh cần nắm được khi học tác phẩm này. Ngoài ra, hiểu hoàn cảnh sáng tác sẽ giúp người học làm các bài kiểm tra, bài thi về phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa sâu sắc để đạt điểm cao hơn.
Để làm rõ hoàn cảnh sáng tác Chiếc thuyền ngoài xa, chúng tôi sẽ chia nhỏ thành các ý sau:
Bối cảnh lịch sử - xã hội
- Tác phẩm được sáng tác vào tháng 8 năm 1983, sau khi đất nước thống nhất được 6 năm.
- Hoàn cảnh sáng tác Chiếc thuyền ngoài xa là giai đoạn đất nước đang trong thời kỳ đổi mới, chuyển mình sang nền kinh tế thị trường.
- Nhiều vấn đề mới nảy sinh trong đời sống xã hội, đặt ra nhiều thách thức cho công tác lãnh đạo của Đảng và Nhà nước.
Bối cảnh tâm trạng của tác giả
- Sau một thời gian dài tham gia kháng chiến, Nguyễn Minh Châu trở về với cuộc sống đời thường.
- Ông có cơ hội tiếp xúc và quan sát nhiều hiện tượng mới mẻ trong đời sống xã hội.
- Những trải nghiệm và suy tư của nhà văn về cuộc sống đã được thể hiện trong tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa".
Hoàn cảnh sáng tác Chiếc thuyền ngoài xa cụ thể
- Năm 1983, Nguyễn Minh Châu được cử đi công tác ở Quảng Ninh.
- Tại đây, ông đã chứng kiến cảnh một người đàn bà đánh chồng dã man trên bến đò.
- Hình ảnh này đã khơi gợi cho nhà văn nhiều suy nghĩ về cuộc sống và số phận con người.
- Sau khi trở về Hà Nội, Nguyễn Minh Châu đã viết thành truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài xa".
Dàn ý chung phân tích Chiếc thuyền ngoài xa
Tham khảo dàn ý phân tích Chiếc thuyền ngoài xa để thêm có thêm những ý tưởng cho bài thi dễ đạt được điểm số cao.
Mở bài
- Giới thiệu tác giả Nguyễn Minh Châu: nhà văn tiêu biểu của văn học Việt Nam sau 1945, nổi tiếng với những tác phẩm đậm chất triết lý về cuộc sống và con người.
- Giới thiệu tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa": truyện ngắn xuất sắc được sáng tác năm 1983, thể hiện quan điểm nghệ thuật và khám phá vẻ đẹp tiềm ẩn trong cuộc sống.
Thân bài
Nêu ngắn gọn hoàn cảnh sáng tác Chiếc thuyền ngoài xa:
- "Chiếc thuyền ngoài xa" được sáng tác trong giai đoạn đổi mới đất nước, khi xã hội đang có nhiều biến đổi phức tạp.
- Tác phẩm thể hiện tâm tư, suy ngẫm của tác giả về cuộc sống và con người, đặc biệt là vai trò, trách nhiệm của người nghệ sĩ.
Ý nghĩa nhan đề:
- Nghĩa tường minh: Cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh đối lập với hiện thực nhọc nhằn, ngang trái, cay đắng của người dân làng chài.
- Nghĩa hàm ẩn: Thể hiện mối quan hệ giữa nghệ thuật và hiện thực cuộc sống. Nghệ thuật phải là tiếng nói trung thực, thấu hiểu về số phận con người.
Tình huống truyện độc đáo:
Phùng - một nghệ sĩ nhiếp ảnh - được giao nhiệm vụ chụp ảnh cho bộ lịch mới. Trong chuyến đi thực tế, anh vô tình chứng kiến cảnh "chiếc thuyền ngoài xa" đẹp như tranh vẽ.
Tuy nhiên khi chiếc thuyền ấy vào bờ, người nghệ sĩ đã sững sờ khi chứng kiến cũng từ chính chiếc thuyền này cảnh người chồng vũ phu đánh đập vợ một cách dã man, đứa con vì muốn bảo vệ mẹ đã đánh lại cha mình. Cảnh tượng đó vẫn tiếp diễn ở những ngày sau đó khiến Phùng quyết định ra tay can thiệp.
Hai phát hiện thú vị của nghệ sĩ Phùng:
Phát hiện thứ nhất: Vẻ đẹp ấn tượng của "chiếc thuyền ngoài xa".
- Bức tranh thiên nhiên hiện ra trước mắt Phùng "như một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ".
- Cảnh tượng "chiếc thuyền ngoài xa" mang vẻ đẹp hài hòa, thanh bình, gợi cảm hứng sáng tạo cho người nghệ sĩ.
Phát hiện thứ hai: Sự thật trần trụi về cuộc sống gia đình người đàn bà hàng chài
- Qua lời kể của người đàn bà và những gì chứng kiến, Phùng nhận ra sự thật đắng cay về cuộc sống gia đình đầy bạo lực và bất hạnh của họ.
- Người đàn bà hàng chài phải chịu đựng sự vũ phu của người chồng nhưng vẫn cam chịu vì tình yêu thương con và mong muốn giữ gìn tổ ấm gia đình.
Ý nghĩa của hai phát hiện:
- Hai phát hiện của Phùng cho thấy sự đối lập giữa vẻ đẹp bên ngoài và bản chất bên trong của cuộc sống.
- Nghệ thuật chân chính phải phản ánh hiện thực một cách khách quan, đa chiều, đồng thời thể hiện sự đồng cảm, trân trọng với những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống.
Nhân vật:
Phùng
- Là một nghệ sĩ nhiếp ảnh có tâm hồn nghệ thuật tinh tế, giàu cảm xúc.
- Có ý thức trách nhiệm với nghệ thuật, luôn trăn trở về vai trò của người nghệ sĩ trong xã hội.
- Biết nhìn nhận cuộc sống một cách đa chiều, không vội vàng phán xét.
Người đàn bà hàng chài
- Là một người phụ nữ lam lũ, chịu thương chịu khó, giàu lòng vị tha.
- Mang vẻ đẹp tiềm ẩn của sự mạnh mẽ, can đảm và tình yêu thương con vô bờ bến.
- Đại diện cho những phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ Việt Nam.
Ngòi bút của Nguyễn Minh Châu
- Miêu tả cảnh vật sinh động, giàu sức gợi cảm.
- Xây dựng tình huống truyện thú vị, độc đáo và hấp dẫn.
- Sử dụng ngôn ngữ giàu sức biểu cảm, thể hiện nội tâm nhân vật một cách tinh tế.
- Đan xen giữa tự sự, miêu tả và biểu cảm, tạo nên hiệu quả nghệ thuật cao.
Kết bài
- Khẳng định giá trị hiện thực và nhân văn sâu sắc của tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa.
- Chiếc thuyền ngoài xa là một bài học quý giá về nghệ thuật và cuộc sống, giúp ta nhìn nhận thế giới một cách đa chiều, đồng thời trân trọng những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống.
Một số mẫu đề thi phân tích Chiếc thuyền ngoài xa dễ gặp
Bên cạnh hoàn cảnh sáng tác Chiếc thuyền ngoài xa, chúng tôi đã tổng hợp những dạng bài phân tích tác phẩm để học sinh có thể tham khảo và dễ dàng ôn tập và chinh phục điểm số cao trong các kỳ thi.
Đề 1: Tình huống truyện độc đáo được nhà văn Nguyễn Minh Châu xây dựng có ý nghĩa như thế nào trong việc thể hiện ý nghĩa tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa? Phân tích để làm rõ.
Mở bài
- Giới thiệu tác giả Nguyễn Minh Châu và hoàn cảnh sáng tác Chiếc thuyền ngoài xa.
- Giới thiệu và nêu ý kiến chung về tình huống truyện độc đáo trong tác phẩm.
Thân bài
Nét độc đáo và vai trò của tình huống truyện
- Khác biệt so với các tác phẩm cùng thời, "Chiếc thuyền ngoài xa" không xây dựng xung đột gay gắt, dữ dội, mà sử dụng tình huống đối lập tinh tế, ẩn dụ.
- Tác phẩm xoay quanh hai bức tranh đối lập: vẻ đẹp thơ mộng của "chiếc thuyền ngoài xa" và thực trạng cuộc sống gia đình người đàn bà hàng chài đầy khổ cực.
- Tình huống được đẩy đến cao trào khi Phùng đối diện với sự thật trái ngược với tưởng tượng ban đầu, buộc anh phải thay đổi cách nhìn nhận và đánh giá hiện thực.
Vai trò
- Tạo sức hấp dẫn cho truyện, thu hút sự chú ý của người đọc, khơi gợi tò mò và mong muốn khám phá.
- Thể hiện quan điểm nghệ thuật độc đáo của Nguyễn Minh Châu: nghệ thuật chân chính phải phản ánh hiện thực một cách khách quan, đa chiều, đồng thời thể hiện sự đồng cảm với những mảnh đời bất hạnh.
- Mang đến bài học sâu sắc về cuộc sống, giúp ta nhìn nhận thế giới một cách đa chiều, không vội vàng phán xét, đồng thời trân trọng những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống.
Khai phá những góc nhìn mới mẻ
- Sự đối lập giữa hai bức tranh:
- Bức tranh "chiếc thuyền ngoài xa" tượng trưng cho vẻ đẹp lãng mạn, thơ mộng, thể hiện khát vọng hướng đến cái đẹp của con người.
- Bức tranh về cuộc sống gia đình người đàn bà hàng chài đại diện cho hiện thực trần trụi, đầy rẫy những bất công, khổ cực, thể hiện góc khuất của xã hội.
- Sự đối lập này khiến người đọc phải suy ngẫm về bản chất cuộc sống, về mối quan hệ giữa nghệ thuật và hiện thực.
- Quá trình thay đổi nhận thức của nhân vật:
- Phùng ban đầu chỉ nhìn nhận hiện thực qua lăng kính nghệ thuật, say mê trước vẻ đẹp hình thức của "chiếc thuyền ngoài xa".
- Khi đối diện với sự thật về cuộc sống gia đình người đàn bà hàng chài, Phùng nhận ra sự hạn chế của cách nhìn nhận phiến diện, đồng thời ý thức được trách nhiệm của người nghệ sĩ trong việc phản ánh hiện thực một cách khách quan, chân thực.
- Liên hệ với vai trò của người phụ nữ nói chung trong xã hội:
- Người đàn bà hàng chài tuy chịu nhiều bất công, khổ cực nhưng vẫn thể hiện phẩm chất tốt đẹp: mạnh mẽ, can đảm, giàu lòng vị tha và tình yêu thương con vô bờ bến.
- Hình ảnh người phụ nữ này góp phần khẳng định giá trị tiềm ẩn của người phụ nữ Việt Nam, đồng thời đặt ra câu hỏi về vai trò và vị trí của họ trong xã hội.
Ý nghĩa
- Tình huống truyện độc đáo trong "Chiếc thuyền ngoài xa" góp phần làm nên thành công của tác phẩm, thể hiện tài năng sáng tạo và tầm nhìn sâu sắc của nhà văn Nguyễn Minh Châu.
- Tác phẩm không chỉ mang đến giá trị hiện thực sâu sắc mà còn lay động nhận thức của người đọc về nghệ thuật, về cuộc sống và về vai trò, trách nhiệm của con người.
Kết luận
Tình huống truyện trong "Chiếc thuyền ngoài xa" là một sáng tạo nghệ thuật thú vị, góp phần làm nên giá trị trường tồn của tác phẩm. Qua tình huống này, Nguyễn Minh Châu đã thể hiện quan điểm nghệ thuật mới mẻ, độc đáo, đồng thời gửi gắm đến người đọc những thông điệp sâu sắc về cuộc sống và con người.
Đề 2: Từ tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa" của Nguyễn Minh Châu, em có suy nghĩ gì về vai trò và trách nhiệm của người nghệ sĩ?
Mở bài
- Tóm tắt về nhà văn Nguyễn Minh Châu và tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa".
- Khái quát hoàn cảnh sáng tác Chiếc thuyền ngoài xa.
- Nêu ý kiến chung về vai trò và trách nhiệm của người nghệ sĩ.
Thân bài
Phân tích vai trò và trách nhiệm của người nghệ sĩ qua tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa":
Vai trò:
- Người sáng tạo cái đẹp: Phùng, qua ngòi bút miêu tả tinh tế, đã tái hiện vẻ đẹp thơ mộng của "chiếc thuyền ngoài xa", khơi gợi niềm say mê nghệ thuật cho con người.
- Người phản ánh hiện thực: Phùng không chỉ nhìn nhận cuộc sống qua lăng kính nghệ thuật mà còn khám phá sự thật trần trụi về cuộc sống gia đình người đàn bà hàng chài, thể hiện trách nhiệm phản ánh hiện thực của người nghệ sĩ.
- Người lay động nhận thức: Tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa" khiến người đọc phải suy ngẫm về bản chất cuộc sống, về mối quan hệ giữa nghệ thuật và hiện thực, góp phần nâng cao nhận thức của con người.
Trách nhiệm:
- Trách nhiệm với nghệ thuật: Nghệ sĩ phải có tâm hồn nghệ thuật tinh tế, khả năng cảm thụ và sáng tạo cái đẹp, đồng thời có ý thức trách nhiệm với nghệ thuật, cống hiến cho nghệ thuật những tác phẩm giá trị.
- Trách nhiệm với hiện thực: Nghệ sĩ phải phản ánh hiện thực một cách khách quan, trung thực, đa chiều, đồng thời thể hiện thái độ nhân văn, hướng đến sự đồng cảm, chia sẻ với những mảnh đời bất hạnh.
- Trách nhiệm với xã hội: Nghệ sĩ phải góp phần giáo dục con người, hướng con người đến cái đẹp, cái thiện, đồng thời góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.
Khẳng định vai trò và trách nhiệm của một người nghệ sĩ:
- Nghệ sĩ là người giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của con người.
- Nghệ thuật chân chính phải góp phần làm đẹp cho cuộc sống, làm cho cuộc sống thêm ý nghĩa.
- Người nghệ sĩ cần có phẩm chất đạo đức cao đẹp, có ý thức trách nhiệm với nghệ thuật, với hiện thực và với xã hội.
Liên hệ bản thân:
- Là một học sinh, em cần rèn luyện phẩm chất đạo đức, bồi dưỡng tâm hồn nghệ thuật để có thể góp phần nhỏ bé của mình vào sự phát triển của nghệ thuật và xã hội.
- Em cần học tập, rèn luyện để trở thành một người có ích cho xã hội, góp phần xây dựng đất nước ngày càng giàu đẹp, văn minh.
Kết bài
- Khẳng định lại vai trò và trách nhiệm của người nghệ sĩ.
- Nêu cảm nhận cá nhân về tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa" và ý nghĩa của nó đối với bản thân.
Đề 3: Phân tích câu nói của người đàn bà: "Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no..."
Mở bài
- Nêu ngắn gọn về Nguyễn Minh Châu và tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa".
- Nêu tóm tắt hoàn cảnh sáng tác Chiếc thuyền ngoài xa.
- Giới thiệu hoàn cảnh và ý nghĩa của câu nói: "Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no...".
Thân bài
Phân tích giá trị hiện thực của câu nói:
- Thể hiện cuộc sống lam lũ, vất vả, thiếu thốn của người phụ nữ hàng chài và gia đình.
- Khắc họa hình ảnh người mẹ tảo tần, chịu thương chịu khó, hy sinh bản thân vì con.
- Phản ánh hiện thực xã hội bất công, nhiều mảnh đời bất hạnh (phần này liên hệ với hoàn cảnh sáng tác Chiếc thuyền ngoài xa).
Phân tích giá trị nhân đạo của câu nói:
- Câu nói đã cho thấy rõ ràng và chân thực tình yêu thương con vô bờ bến của người mẹ.
- Khắc họa phẩm chất cao đẹp của người phụ nữ Việt Nam: đức hy sinh, lòng vị tha, sự lạc quan.
- Ca ngợi giá trị của hạnh phúc gia đình, niềm vui bình dị trong cuộc sống.
Đánh giá ý nghĩa của câu nói:
- Là lời nói chân thành, xuất phát từ đáy lòng người mẹ.
- Gây xúc động mạnh mẽ cho người đọc, khơi gợi sự trân trọng, yêu thương những người mẹ tảo tần.
- Mang đến bài học sâu sắc về tình mẫu tử, về giá trị của hạnh phúc gia đình.
Liên hệ bản thân:
- Cần biết trân trọng, yêu thương cha mẹ, ông bà, những người đã sinh thành và nuôi dưỡng mình.
- Cần cố gắng học tập, rèn luyện để trở thành người có ích cho xã hội, góp phần xây dựng gia đình hạnh phúc.
Kết bài
- Khẳng định giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc của câu nói.
- Nêu cảm nhận cá nhân về câu nói và tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa".
Nhìn chung, hoàn cảnh sáng tác Chiếc thuyền ngoài xa là một mảnh ghép quan trọng góp phần tạo nên giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm. Hiểu rõ bối cảnh ra đời của tác phẩm sẽ giúp người đọc thấu hiểu sâu sắc hơn những thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm.