Khái quát sơ lược về tác giả, tác phẩm Những cánh buồm
Trước khi vào phần soạn bài Những cánh buồm lớp 7, học sinh cần đọc kỹ tác phẩm và tìm hiểu một số thông tin liên quan đến tác giả để quá trình thực hiện trở nên dễ dàng và nhanh chóng hơn.
Tác giả
Hoàng Trung Thông, nhà thơ đất Nghệ, là một trong những gương mặt sáng giá của nền thơ ca Việt Nam. Sinh năm 1925 - mất năm 1993, ông đã trải qua những năm tháng kháng chiến đầy gian khổ và sáng tác nên những tác phẩm bất hủ. Bên cạnh tài năng sáng tác, ông còn là một nhà quản lý văn hóa năng động, từng giữ nhiều vị trí quan trọng trong hệ thống văn học nghệ thuật nước nhà. Thơ của Hoàng Trung Thông luôn hướng về cuộc sống, con người và những giá trị nhân văn cao cả, góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn học dân tộc.
Tác phẩm
Sáng tác năm 1964 và nằm trong tập thơ cùng tên, "Những cánh buồm" là một tác phẩm thơ tự do đặc sắc. Bài thơ chia làm 3 đoạn, lần lượt khắc họa hình ảnh cha con, cuộc trò chuyện giữa hai người và suy ngẫm của người cha về ước mơ của con. Với ngôn ngữ giàu hình ảnh, kết hợp các biện pháp tu từ như ẩn dụ, điệp ngữ, tác phẩm đã thành công trong việc truyền tải tình cảm cha con sâu sắc và khát vọng khám phá của tuổi trẻ.
Tóm tắt nội dung
Mặt trời ló dạng sau cơn mưa đêm, nhuộm biển cả một màu xanh ngọc. Bên bờ cát, hai cha con dắt tay nhau đi dạo. Cậu bé ngước nhìn biển khơi bao la, tò mò về những điều xa xôi. Người cha kể cho con nghe về những vùng đất mới, khơi dậy trong lòng cậu bé ước mơ khám phá.
Hướng dẫn soạn bài Những cánh buồm lớp 7 đầy đủ nhất - Cánh diều
Bằng việc bám sát các câu hỏi trong sách giáo khoa, hướng dẫn soạn bài Những cánh buồm Cánh diều của chúng tôi sẽ giúp các bạn học sinh dễ dàng nắm vững nội dung bài học và rèn luyện kỹ năng phân tích văn bản.
Soạn bài Những cánh buồm lớp 7: Phần Chuẩn bị
Câu 1(SGK Ngữ văn 7 tập 2, trang 21): Đọc trước văn bản Những cánh buồm và tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Hoàng Trung Thông
Gợi ý trả lời:
- Hoàng Trung Thông (1925 - 1993), quê quán: Nghệ An.
- Là một trong những gương mặt tiêu biểu và tài năng của thơ ca cách mạng Việt Nam
- Không chỉ sáng tác thơ mà còn là nhà lý luận phê bình văn học, nhà quản lý văn hóa.
- Các tác phẩm tiêu biểu: "Quê hương chiến đấu", "Những cánh buồm", "Cuộc sống thơ và thơ cuộc sống"...
- Qua ngòi bút của ông, hình ảnh quê hương, đất nước và con người Việt Nam hiện lên sinh động, cảm động.
Tham khảo tóm tắt tiểu sử tác giả:
Sinh năm 1925 tại xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, nhà thơ Hoàng Trung Thông là một trong những cây bút tiêu biểu của nền thơ ca cách mạng Việt Nam. Không chỉ là một nhà thơ tài năng, ông còn là một nhà lý luận, phê bình văn học uyên thâm. Sự nghiệp của ông gắn liền với nhiều trọng trách quan trọng trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật như cán bộ văn nghệ của Khu ủy Liên khu IV, tỉnh ủy viên tỉnh ủy Nghệ An, Tổng biên tập báo Văn nghệ và Giám đốc Nhà xuất bản Văn học. Thơ của ông mang đậm chất dân tộc, giàu cảm xúc, với những tác phẩm tiêu biểu như "Quê hương chiến đấu", "Những cánh buồm", "Đường chúng ta đi"... đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc. Ông qua đời năm 1993, để lại gia tài các tác phẩm vẫn được nhiều thế hệ độc giả đón đọc đến ngày nay.
Câu 2 (SGK Ngữ văn 7 tập 2, trang 21): Nhớ lại những mơ ước của em khi còn nhỏ. Chia sẻ với các bạn về một trong những mơ ước ấy.
Gợi ý trả lời:
- Ước mơ trở thành gì khi còn bé? (ví dụ: phi hành gia, bác sĩ, giáo viên,...)
- Vì sao em lại có ước mơ đó? (do ảnh hưởng từ ai, từ những điều gì em thấy xung quanh,...)
- Em có còn nhớ cảm giác khi mơ ước điều đó? (háo hức, phấn khích,...)
- Ước mơ đó đã dạy em những bài học gì? (Điều gì đã khiến em từ bỏ hoặc theo đuổi ước mơ đó?)
- Giờ đây, khi đã lớn hơn, em nhận ra... (cảm xúc, suy nghĩ về ước mơ).
Soạn bài Những cánh buồm lớp 7: Phần Đọc hiểu
Câu 1 (SGK Ngữ văn 7 tập 2, trang 22): Lưu ý các từ ngữ chỉ không gian và thời gian ở 2 khổ thơ đầu
Gợi ý trả lời:
- Không gian: Bờ biển mênh mông với cát trắng trải dài, nước biển xanh biếc.
- Thời gian: Bình minh sau đêm mưa, ánh nắng dịu nhẹ trải dài trên cát ẩm.
Câu 2 (SGK Ngữ văn 7 tập 2, trang 22): Xác định các từ láy có trong bài thơ và tìm nghĩa của chúng.
Gợi ý trả lời:
Trong bài thơ, tác giả đã khéo léo sử dụng các từ láy để tạo nên những hình ảnh sinh động, gợi cảm, giúp người đọc hình dung rõ nét về khung cảnh và cảm xúc của nhân vật. Cụ thể:
- Rực rỡ: Gợi tả vẻ đẹp tươi sáng, rạng rỡ của ánh mặt trời buổi sớm mai, tượng trưng cho một tương lai tươi sáng, đầy hứa hẹn.
- Lênh khênh: Diễn tả cái bóng cao lớn của người cha, ẩn dụ cho vai trò che chở, bảo vệ và nâng đỡ con cái.
- Rả rích: Tả âm thanh của cơn mưa đêm, đồng thời ẩn dụ cho những khó khăn, thử thách đã qua, đối lập với tương lai tươi sáng.
- Phơi phới: Nhấn mạnh niềm vui sướng, tự hào của người cha khi nhìn thấy con mình trưởng thành và thành công.
- Trầm ngâm: Diễn tả trạng thái suy tư, ngẫm nghĩ của người cha về tương lai của con.
- Thầm thì: Tả tiếng sóng vỗ rì rào, tạo nên không gian tĩnh lặng, ấm áp, gợi cảm giác gần gũi, thân thương.
Qua việc sử dụng những từ láy này, tác giả không chỉ tạo nên một bức tranh thiên nhiên tươi đẹp mà còn gửi gắm những tình cảm sâu sắc của người cha dành cho con. Học sinh soạn bài Những cánh buồm cần nêu ra các từ láy đã góp phần làm cho bài thơ trở nên giàu hình ảnh, giàu cảm xúc và có sức lay động lòng người.
Câu 3 (SGK Ngữ văn 7 tập 2, trang 22): Người cha có những cử chỉ, tâm sự như thế nào?
Gợi ý trả lời:
Người cha trong câu chuyện thể hiện tình yêu thương con một cách vô cùng chân thành và ấm áp qua những cử chỉ và lời nói dịu dàng. Ông nhẹ nhàng giải thích cho con những thắc mắc về thế giới xung quanh, đặc biệt là về giấc mơ của con.
Cử chỉ xoa đầu, nụ cười ấm áp cùng những câu chuyện chân thật về tuổi thơ của mình đã giúp người cha rút ngắn khoảng cách với con, đồng thời truyền cảm hứng và động lực cho con theo đuổi ước mơ. Qua đó, hình ảnh người cha hiện lên thật đẹp đẽ, là điểm tựa vững chắc cho con trên con đường trưởng thành. Đó là những ý chính mà học sinh nên trả lời khi soạn bài Những cánh buồm câu số 3.
Câu 4 (SGK Ngữ văn 7 tập 2, trang 22): Dấu chấm lửng trong khổ thơ này có tác dụng gì?
Gợi ý trả lời:
Dấu ba chấm như một nốt ngân, kéo dài dư âm của câu thơ, gợi mở về những vùng đất xa xôi mà người con sẽ khám phá. Cánh buồm trắng là cánh cửa mở ra những chân trời mới.
Câu 5 (SGK Ngữ văn 7 tập 2, trang 23): Em hiểu ý của dòng thơ cuối bài là gì?
Gợi ý trả lời:
Dòng thơ kết bài như một chiếc cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giúp người đọc cảm nhận được sự giao hòa giữa những ước mơ trẻ thơ của người con và những hồi ức tuổi trẻ của người cha.
Soạn bài Những cánh buồm lớp 7: Phần Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu 1 (SGK Ngữ văn 7 tập 2, trang 23): Chỉ ra đặc điểm hình thức của bài thơ Những cánh buồm thể hiện qua các yếu tố: số tiếng ở các dòng thơ, số dòng ở mỗi khổ thơ, cách hiệp vần,…
Gợi ý trả lời:
Bài thơ thuộc thể thơ tự do với các đặc điểm cụ thể như sau:
- Trung bình mỗi dòng thơ thường dao động từ 5 đến 7 chữ.
- Số dòng trong một khổ thơ không hề cố định, có thể là 4, 5, 6 hoặc 8 dòng.
- Cách hiệp vần của bài thơ này rất linh hoạt, không tuân theo bất kỳ quy tắc niêm luật nào.
Câu 2 (SGK Ngữ văn 7 tập 2, trang 23): Người cha và người con trò chuyện về điều gì? Dựa vào những hình ảnh có trong bài thơ, hãy tưởng tượng và miêu tả lại bằng lời của em về cảnh hai cha con đi dạo và trò chuyện trên bãi biển.
Gợi ý trả lời:
Một ngày nắng vàng trải rộng trên bãi biển, người cha dắt tay con trai nhỏ dạo bước trên cát mịn. Cảnh biển mênh mông, sóng vỗ rì rào khiến cậu bé vô cùng thích thú. Chốc chốc, cậu lại ngước lên nhìn bầu trời cao rộng và hỏi cha đủ thứ. Những câu hỏi của con trẻ về thế giới bao la khiến người cha mỉm cười trìu mến.
Cậu bé tò mò về những gì nằm ngoài tầm mắt, về những cánh buồm xa xa đang lướt trên mặt biển. Cha con cùng nhau ngắm nhìn và trò chuyện về ước mơ được khám phá những vùng đất mới, những điều kỳ diệu mà thế giới đang ẩn chứa. Ánh mắt của cậu bé lấp lánh niềm háo hức, trong khi đó, người cha lại nhìn thấy hình ảnh của mình trong quá khứ, khi ông cũng từng mơ ước được tự do khám phá thế giới.
Câu 3 (SGK Ngữ văn 7 tập 2, trang 23): Trong bài thơ, hình ảnh “cánh buồm” được nhắc đến mấy lần? Hình ảnh đó tượng trưng cho điều gì?
Gợi ý trả lời:
Hình ảnh "cánh buồm" xuất hiện ba lần trong bài thơ, lần lượt tại dòng thứ 14 với câu "Theo cánh buồm đi mãi đến nơi xa" và hai dòng thơ liền kề 21, 22 với lời đề nghị đáng yêu của đứa trẻ: "Con lại trỏ cánh buồm xa nói khẽ: / Cha mượn cho con buồm trắng nhé". Qua đọc-hiểu, khi soạn bài Những cánh buồm, học sinh cần hiểu được ý nghĩa cánh buồm chính là hiện thân của khát vọng được trải nghiệm, được khám phá thế giới bao la trong tâm hồn người con.
Câu 4 (SGK Ngữ văn 7 tập 2, trang 23): Qua những câu hỏi, lời nói của mình, người con đã bộc lộ ước mơ gì? Em có nhận xét gì về ước mơ đó?
Gợi ý trả lời:
Những câu hỏi, lời nói của người con đã bộc lộ rõ ràng một khát vọng được tìm hiểu thế giới, trải nghiệm những điều mới lạ. Đó là một mong muốn thật đáng quý, thể hiện tinh thần học hỏi và muốn khám phá thế giới bằng khả năng của bản thân. Cậu bé như một cánh chim nhỏ háo hức muốn bay xa, khám phá những chân trời mới.
Câu 5 (SGK Ngữ văn 7 tập 2, trang 23): Ước mơ của người con gợi cho người cha nhớ đến điều gì? Em hãy đóng vai người cha, diễn tả lại những cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật này trước lời đề nghị của người con.
Gợi ý trả lời:
Lời đề nghị của con như một làn gió mát, thổi bùng lên trong lòng cha những khát vọng đã ngủ yên từ lâu. Cha cũng từng mơ ước được rong ruổi khắp nơi, khám phá những điều kỳ diệu của thế giới. Nghe con nói, cha như được sống lại những ngày tháng tuổi trẻ sôi nổi. Cha thấy mình trong con, những ước mơ, khát vọng xưa giờ đây được tiếp nối. Cha tin rằng con sẽ làm được những điều mà cha chưa từng làm.
Câu 6 (SGK Ngữ văn 7 tập 2, trang 23): Em thích nhất khổ thơ hay hình ảnh nào trong bài thơ? Vì sao?
Gợi ý trả lời:
Trong số các khổ thơ, em ấn tượng nhất với khổ thơ đầu tiên. Những hình ảnh thơ mộng, giàu sức gợi đã vẽ nên một bức tranh tuyệt đẹp về thiên nhiên và tình cảm gia đình.
- Vẻ đẹp thiên nhiên: Mặt trời rực rỡ, biển xanh mênh mông gợi lên một không gian rộng lớn, tràn đầy sức sống. Ánh nắng vàng tươi như dát lên biển cả, tạo nên một khung cảnh lung linh, huyền ảo.
- Sự đối lập và gắn kết: Hình ảnh bóng cha dài lênh khênh, bóng con tròn chắc nịch tạo ra một sự tương phản thú vị. Điều này không chỉ thể hiện sự khác biệt về tuổi tác, sức khỏe giữa hai thế hệ mà còn cho thấy tình yêu thương, sự gắn kết bền chặt giữa cha và con. Bóng cha như che chở, bao bọc lấy bóng con, tượng trưng cho sự nâng đỡ, truyền cảm hứng của người cha đối với con cái.
- Tình cảm gia đình: Hình ảnh cha dắt con đi dạo trên bờ biển đã khắc họa rõ nét tình cảm sâu nặng, thiêng liêng giữa hai cha con. Đó là những khoảnh khắc ấm áp, đáng trân trọng trong cuộc sống.
Ngoài ra, trong quá trình soạn bài Những cánh buồm, học sinh có thể tùy ý nêu ra hình ảnh mà mình yêu thích nhất và nêu lý do.
Bài tập liên hệ
Nêu cảm nhận của em về bài thơ Những cánh buồm - Hoàng Trung Thông, SGK Ngữ văn 7 Tập 2 Cánh Diều.
Gợi ý trả lời:
Mở bài:
- Trình bày đôi nét về tác giả, tác phẩm và chia sẻ cảm nhận chung về bài thơ.
- Dẫn dắt vào bài làm bằng một câu hỏi gợi mở hoặc một hình ảnh liên quan đến biển, cánh buồm.
- Ví dụ: “Biển cả bao la luôn là nguồn cảm hứng bất tận cho biết bao nhà thơ. Và trong bài thơ “Những cánh buồm” của Hoàng Trung Thông, ta lại được chiêm ngưỡng một bức tranh tuyệt đẹp về biển, về cha và con. Hình ảnh những cánh buồm căng gió đã để lại trong em những ấn tượng sâu sắc.”
Thân bài:
- Cảnh vật thiên nhiên:
- Miêu tả vẻ đẹp của biển cả, bầu trời, ánh nắng,...
- Nhấn mạnh không gian rộng lớn, thoáng đãng, gợi cảm giác tự do.
- Hình ảnh hai cha con:
- Tả ngoại hình, hành động của hai cha con.
- Nhấn mạnh tình cảm cha con ấm áp, tình yêu của người cha dành cho con.
- Giá trị biểu tượng độc đáo của cánh buồm:
- Cánh buồm chính là hình ảnh thể hiện ước mơ, khát vọng.
- Liên hệ với ước mơ của tuổi trẻ, của mỗi con người.
- Cảm xúc của nhân vật trữ tình:
- Nêu cảm xúc của người cha, của người con.
- Liên hệ với cảm xúc của bản thân khi đọc bài thơ.
Kết bài:
- Khái quát lại những cảm xúc, suy nghĩ của bản thân về bài thơ.
- Nhấn mạnh giá trị của bài thơ: Bài thơ gợi lên những suy ngẫm sâu sắc về cuộc sống, về tình cảm gia đình. Bài thơ còn là nguồn cảm hứng cho tuổi trẻ.
- Kết bài bằng một câu văn ấn tượng, mở rộng.
- Ví dụ: “Bài thơ “Những cánh buồm” của Hoàng Trung Thông như một lời nhắn nhủ, thôi thúc chúng ta hãy luôn nuôi dưỡng ước mơ và khát vọng của mình để vươn tới những chân trời mới.”
Như vậy, soạn bài Những cánh buồm đã giúp chúng ta hiểu rõ hơn về ý nghĩa của hình ảnh cánh buồm trong bài thơ. Đó không chỉ là một hình ảnh thiên nhiên mà còn là biểu tượng cho ước mơ, khát vọng vươn xa của con người. Qua bài thơ, ta cảm nhận được tình yêu thương sâu sắc giữa cha và con, cũng như tình yêu đối với biển cả bao la.
