Khái quát tác giả, tác phẩm Làng
Qua nhân vật ông Hai, nhà văn Kim Lân đã khắc họa thành công hình ảnh một người nông dân yêu làng đến say mê, sẵn sàng hi sinh tất cả vì ngôi làng thân yêu. Trước khi soạn bài Làng chi tiết qua các câu hỏi, học sinh cần nắm được những ý chính về tác giả và truyện ngắn Làng.
Tác giả
- Kim Lân: Nhà văn tài năng của nền văn học Việt Nam, sinh năm 1920 tại Từ Sơn, Bắc Ninh.
- Sự nghiệp sáng tác: Gắn bó sâu sắc với đề tài nông thôn, ông đã để lại nhiều tác phẩm giá trị, đặc biệt là truyện ngắn. Các tác phẩm của ông thường tập trung vào cuộc sống, tâm tư, tình cảm của người nông dân Việt Nam.
- Phong cách: Kim Lân nổi tiếng với những truyện ngắn khắc họa chân thực cuộc sống làng quê và tâm lý nhân vật. Ông có khả năng sử dụng ngôn ngữ giản dị mà giàu sức gợi hình, tạo nên những bức tranh sống động về đời sống người nông dân.
Tác phẩm
- Truyện ngắn "Làng": Được sáng tác trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp - là một trong những tác phẩm tiêu biểu của Kim Lân và đăng lần đầu trên tạp chí Văn nghệ năm 1948.
- Nội dung: Truyện kể về ông Hai, một người nông dân yêu làng đến say mê. Tình yêu làng quê và lòng yêu nước của ông được bộc lộ sâu sắc qua những biến đổi tâm lý phức tạp khi nghe tin làng mình theo giặc.
- Ý nghĩa: Khi soạn bài Làng, chúng ta thấy được tác phẩm không chỉ là câu chuyện về một người nông dân mà còn phản ánh tình cảm của cả một dân tộc đối với quê hương, đất nước. Tác giả đã thành công trong việc khắc họa tâm lý nhân vật, giúp người đọc đồng cảm sâu sắc với những nỗi niềm của ông Hai.
Hướng dẫn soạn bài Làng chi tiết theo SGK 9 tập 1, Cánh diều
Tình yêu làng quê - một chủ đề quen thuộc trong văn học Việt Nam. Tuy nhiên, qua ngòi bút tài hoa của Kim Lân, tình yêu ấy lại được bộc lộ một cách sâu sắc và đầy biến động. Soạn văn 9 bài Làng sẽ giúp chúng ta so sánh và đối chiếu những tình huống tâm lý phức tạp của nhân vật trong tác phẩm.
Soạn bài Làng phần Chuẩn bị
Yêu cầu (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1, trang 82):
- Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.
- Khi đọc tác phẩm truyện, các em cần chú ý:
- Tóm tắt truyện, xác định tình huống truyện, ngôi kể, lời dẫn trực tiếp, gián tiếp… để hiểu nhân vật và đánh giá nghệ thuật kể chuyện.
Gợi ý trả lời:
Tóm tắt truyện Làng:
Truyện ngắn xoay quanh nhân vật ông Hai - một lão nông gắn bó sâu sắc với làng Chợ Dầu. Vì chiến tranh, ông buộc phải xa quê hương nhưng lòng ông vẫn luôn hướng về mảnh đất quê hương. Ông thường tự hào kể về truyền thống yêu nước của làng với mọi người. Thế nhưng, tin làng theo giặc đã khiến ông vô cùng đau khổ, xấu hổ. Ông thu mình lại, không dám đối diện với ai. Sau nhiều trăn trở, ông nhận ra lòng yêu nước còn cao cả hơn tình yêu làng. May mắn thay, đó chỉ là một tin đồn thất thiệt. Khi biết sự thật, niềm vui sướng đã trở lại với ông Hai.
Tình huống truyện Làng của nhà văn Kim Lân:
Ông Hai, một người nông dân yêu làng tha thiết, luôn tự hào về làng Chợ Dầu và những chiến công chống Tây của làng. Tuy nhiên, một tin đồn bất ngờ đã khiến ông rơi vào tình thế khó xử: "làng ông theo Tây, phản Cách Mạng". Tin đồn này đến từ những người đi từ chính làng Chợ Dầu, càng khiến ông hoang mang, đau khổ. Tình huống truyện đã đặt ông vào một cuộc đấu tranh nội tâm dữ dội giữa tình yêu làng và lòng yêu nước.
Ngôi kể:
Ngôi kể thứ ba được sử dụng trong truyện ngắn "Làng". Nhờ đó, người kể chuyện có thể cung cấp một góc nhìn khách quan, toàn diện về câu chuyện, giúp người đọc dễ dàng hình dung và cảm nhận diễn biến sự việc.
- Tìm hiểu nhân vật và mối quan hệ giữa các nhân vật trong truyện.
Gợi ý trả lời:
Các nhân vật trong truyện ngắn "Làng" bao gồm nhân vật chính Ông Hai, cậu con trai út Cu Húc, bà chủ nhà và bác Thứ. Những nhân vật phụ này đóng vai trò quan trọng trong việc làm nổi bật tâm trạng của nhân vật chính, tạo nên những tình huống, những cuộc đối thoại giúp Ông Hai bộc lộ sâu sắc những cảm xúc của mình.
- Xác định đề tài, chủ đề, ý nghĩa nhan đề, thông điệp của tác phẩm…
Gợi ý trả lời:
Việc tác giả chọn nhan đề “Làng” thay vì “Làng Dầu” đã mở rộng phạm vi của câu chuyện. Từ một câu chuyện về một làng cụ thể, tác giả đã nâng tầm vấn đề lên tầm cao của cả dân tộc. Qua đó, ta thấy rõ chủ đề của truyện: ca ngợi tình yêu làng quê tha thiết của những người nông dân Việt Nam trong kháng chiến chống Pháp. Cả nhan đề và chủ đề đều tập trung vào việc thể hiện tình cảm sâu sắc của con người với mảnh đất quê hương, vừa cụ thể ở nhân vật ông Hai, vừa mang tính phổ quát ở tất cả những người dân Việt Nam.
- Liên hệ với vốn sống, trải nghiệm của bản thân và bối cảnh cuộc sống hiện tại để hiểu và vận dụng kết quả đọc vào thực tiễn.
Gợi ý trả lời:
Giống như ông Hai, mỗi người chúng ta đều có một quê hương, một nơi chôn rau cắt rốn. Tình yêu quê hương là động lực thôi thúc chúng ta cố gắng, đóng góp cho sự phát triển của đất nước.
Trong thời đại toàn cầu hóa, việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc là vô cùng quan trọng. Chúng ta cần học hỏi những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, đồng thời kết hợp với những tiến bộ thời hiện đại để tạo nên một cuộc sống văn minh, tiến bộ.
- Đọc trước truyện ngắn Làng; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Kim Lân.
Gợi ý trả lời:
Tham khảo lại phần khái quát tác phẩm đã nêu bên trên.
- Chia sẻ phỏng đoán của em về nội dung văn bản từ nhan đề của truyện Làng.
Gợi ý trả lời:
Dựa vào nhan đề "Làng", ta có thể phỏng đoán nội dung câu chuyện xoay quanh cuộc sống, sinh hoạt của người dân trong một ngôi làng. Có thể đó là những câu chuyện giản dị, bình dị về tình làng nghĩa xóm, những phong tục tập quán, những sự kiện diễn ra trong làng. Tuy nhiên, trong phần soạn bài Làng, học sinh cần nêu được nhan đề ngắn gọn này cũng gợi mở nhiều khả năng khác, có thể câu chuyện sẽ tập trung khai thác một vấn đề xã hội, một biến cố lớn tác động đến cả cộng đồng.
- Văn bản dưới đây lược bớt phần đầu kể về hoàn cảnh khiến gia đình ông Hai phải đi tản cư và tính thích khoe làng của ông.
Soạn bài làng phần Đọc hiểu
Câu 1 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1, trang 82): Chú ý các chi tiết khắc họa nhân vật ông lão trong truyện.
Gợi ý trả lời:
- Ông lão háo hức bước ra khỏi phòng thông tin…
- Ông lão ngẫm nghĩ, chóp chép cái miệng, đôi môi mấp máy, hàng loạt ý nghĩ vui sướng chen chúc trong đầu…
Câu 2 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1, trang 83): Thông tin nào ông lão nghe được tác động mạnh đến ông? Tác động như thế nào?
Gợi ý trả lời:
Tin tức động trời về việc làng Chợ Dầu phản bội đã khiến ông lão chết lặng. Ở phần soạn bài Làng, học sinh nên liệt kê ra một số chi tiết như ông lão như nghẹn đắng, mặt mũi tái mét, không thể nào tin nổi: “cổ họng ông nghẹn ắng lại, da mặt thì tê rân rân… không thể không tin
Câu 3 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1 trang 84): Đây là lời đối thoại hay độc thoại?
Gợi ý trả lời:
“Hà, nắng gớm, về nào…” là lời nói độc thoại của ông Hai. Ngoài ra, học sinh soạn bài Làng cũng có thể giải thích vì câu nói này ở trong văn bản không được đặt trong ngoặc kép và cũng không có lời đáp lại, do đó đây là lời đọc thoại của nhân vật ông Hai.
Câu 4 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1 trang 84): Điều gì diễn ra trong tâm trạng của ông Hai?
Gợi ý trả lời:
Nhìn đàn con chơi ngoài sân, ông lại nghĩ đến những ánh mắt khinh bỉ, những lời dè bỉu mà láng giềng dành cho những đứa trẻ mang tiếng là “Việt gian”. Cơn giận sôi sục trong lòng ông, ông nguyền rủa những kẻ đã phản bội đất nước. Đó là những ý chính mà yêu cầu soạn bài Làng câu này muốn đề cập đến.
Câu 5 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1 trang 84): Đây là lời dẫn trực tiếp hay gián tiếp?
Gợi ý trả lời:
- Đây là lời dẫn gián tiếp. Lí do là vì nó không nằm trong dấu ngoặc kép.
- Ngoài ra, đây cũng là lời dẫn gián tiếp bởi vì nó là sự thuật lại lời của nhân vật Bệu, được tác giả điều chỉnh cho phù hợp.
Câu 6 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1 trang 85): Chú ý các chi tiết thể hiện tâm trạng của nhân vật ông Hai.
Gợi ý trả lời:
- Ông trằn trọc, thao thức suốt đêm, không thể chợp mắt.
- Hết trở mình bên này lại trở mình bên kia, ông thở dài, nỗi lo âu càng lúc càng lớn.
- Khi nghe tiếng mụ chủ nhà, ông như hóa đá, chân tay bủn rủn, tim đập thình thịch.
- Nín thở, ông căng tai lắng nghe từng âm thanh nhỏ nhất, nỗi sợ hãi bao trùm lấy ông.
=> Sự lo lắng, sợ hãi của ông lên đến đỉnh điểm.
Câu 7 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1 trang 86): Điều gì khiến ông Hai sợ nhất?
Gợi ý trả lời:
Điều khiến ông Hai sợ hãi nhất chính là mụ chủ nhà. Ông Hai tin rằng mụ ta lấy việc làm cho vợ chồng ông khổ sở một cách âm thầm là thú vui.
Câu 8 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1 trang 86): Hình dung tâm trạng ông Hai khi nghe những lời nói của bà chủ nhà.
Gợi ý trả lời:
Tâm trạng nhân vật lúc này thật khó tả: bàng hoàng, đau đớn, xót xa, tủi nhục xen lẫn.
Câu 9 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1 trang 87): Hãy dự đoán ông Hai sẽ trả lời như thế nào trước câu hỏi này?
Gợi ý trả lời:
Mới đó thôi, nỗi khát khao được trở về làng còn cháy bỏng trong lòng ông, vậy mà giờ đây, ý nghĩ ấy khiến ông sởn gai ốc và phải gạt bỏ ngay lập tức. Bởi lẽ làng giờ đã phản bội, “về làng tức là bỏ kháng chiến, bỏ Cụ Hồ”, đồng nghĩa với việc chấp nhận quay lại cuộc sống khổ cực, cuộc sống nô lệ. Cái ý nghĩ đen tối ấy khiến ông rợn cả người và phải dập tắt ngay lập tức, trái ngược hẳn với niềm mong mỏi được về làng ngày nào giờ đã hóa thành nỗi kinh hoàng khiến ông phải chối bỏ, dập tắt ngay trong ý nghĩ.
Câu 10 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1 trang 89): Ông Hai khoe điều gì? Điều ông khoe có gì khác thường không?
Gợi ý trả lời:
Chi tiết ông Hai "múa tay lên để khoe" nhà bị đốt là một tình huống tưởng chừng như mâu thuẫn. Thông thường, mất mát tài sản sẽ khiến người ta đau buồn. Tuy nhiên, trong hoàn cảnh làng Dầu bị nghi ngờ "Việt gian theo Tây", việc nhà bị đốt lại trở thành bằng chứng hùng hồn cho lòng yêu nước của làng. Chính vì vậy, ông Hai đã thể hiện niềm vui sướng tột độ.
Câu 11 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1 trang 89): Vì sao bà chủ nhà thay đổi với gia đình ông Hai?
Gợi ý trả lời:
Thay vì “nói tức nói xóc”, mụ chủ nhà lại tỏ ra vô cùng phấn chấn. Cùng với bao người dân khác, mụ đã hòa chung vào niềm vui chiến thắng, niềm vui được minh oan. Qua việc soạn bài Làng, học sinh cần nhận ra sự thay đổi thái độ này cho thấy ẩn sâu trong con người mụ là một tấm lòng yêu nước nồng nàn và một ý chí chống giặc kiên cường.
Soạn bài Làng phần Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu 1 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1 trang 90): Tóm tắt cốt truyện và xác định nhân vật chính của truyện.
Gợi ý trả lời:
Truyện ngắn "Làng" kể về nhân vật chính là ông Hai - một người nông dân có tinh thần yêu nước mãnh liệt. Vì chiến tranh, ông phải rời xa làng chợ Dầu yêu dấu để tản cư. Dù xa quê, tình yêu làng của ông vẫn không hề phai nhạt. Ông thường hay khoe với mọi người về ngôi làng anh hùng của mình. Tuy nhiên, khi nghe tin làng mình bỏ theo giặc, ông vô cùng sốc và đau khổ. Ông thu mình về nhà và tâm sự với những đứa con. Sau nhiều trăn trở, ông nhận ra rằng lòng yêu nước còn lớn hơn tình yêu làng. May mắn thay, tin đồn đó không đúng sự thật. Ông vui mừng khôn xiết và lại tiếp tục khoe về ngôi làng anh hùng của mình.
Câu 2 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1 trang 90): Hãy nêu tình huống truyện và chỉ ra tác dụng của tình huống trong việc khắc hoạ nhân vật và chủ đề của tác phẩm.
Gợi ý trả lời:
Khi soạn bài Làng, học sinh cần đặc biệt chú ý đến tình huống ông Hai nghe tin làng theo giặc. Đây là một tình huống đối lập gay gắt, đặt nhân vật vào một cuộc đấu tranh nội tâm dữ dội. Mâu thuẫn giữa tình yêu làng và lòng yêu nước đã được nhà văn khắc họa một cách chân thực và sinh động.
Qua đó, hình ảnh người nông dân yêu nước, luôn gắn bó sâu sắc với quê hương đã được khắc họa rõ nét.
Câu 3 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1 trang 90): Tìm những chi tiết thể hiện diễn biến tâm trạng của nhân vật ông Hai trong truyện. Qua đó, hãy nêu nhận xét của em về nhân vật ông Hai và nghệ thuật miêu tả nội tâm nhân vật của nhà văn Kim Lân.
Gợi ý trả lời:
Khi soạn bài Làng của Kim Lân, học sinh sẽ thấy diễn biến tâm trạng của nhân vật ông Hai khi nghe tin làng theo giặc và sau đó được khắc họa vô cùng sinh động. Khi nghe tin dữ, ông Hai như chết lặng, đau đớn tột cùng. Tình yêu làng da diết khiến ông cảm thấy bị phản bội, tủi nhục ê chề. Cái tin ấy như một nhát dao đâm vào trái tim ông, khiến ông không dám đối diện với ai, chỉ biết thu mình vào góc nhà. Suốt ngày, ông trằn trọc, không yên lòng, đau khổ vì đã từng tự hào về mảnh đất quê hương ấy.
Ngoài ra trong quá trình soạn bài Làng, học sinh cần nêu rõ sự chuyển biến tâm trạng của ông Hai. Từ một người vui vẻ, lạc quan, ông trở nên đau khổ, tuyệt vọng. Tình yêu làng quá lớn đã khiến ông đau đớn tột cùng khi nghe tin làng mình phản bội. Tuy nhiên, tình yêu đất nước đã giúp ông vượt qua nỗi đau ấy, quyết tâm theo kháng chiến. Khi tin làng được cải chính, niềm vui vỡ òa trong ông, chứng tỏ tình yêu làng sâu sắc của ông Hai.
=> Kim Lân đã thể hiện tài năng xuất sắc trong việc khắc họa tâm lí nhân vật ông Hai. Khi đọc - hiểu tác phẩm và soạn văn bài Làng, học sinh cần thấy được cách tác giả đã khéo léo đặt nhân vật vào những tình huống trái ngược nhau, từ niềm vui sướng đến nỗi đau khổ tột cùng, để bộc lộ chiều sâu tâm hồn của người nông dân yêu nước.
Câu 4 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1 trang 90): Em có ấn tượng gì về ngôn ngữ của các nhân vật trong truyện? Vì sao?
Gợi ý trả lời:
Ngôn ngữ độc thoại nội tâm, đối thoại, cùng với hành động của nhân vật được tác giả sử dụng một cách tinh tế, giúp người đọc cảm nhận rõ nét từng biến đổi trong tâm trạng ông Hai. Ngôn ngữ của nhân vật đậm chất dân dã, gần gũi với đời sống, càng làm tăng thêm sự chân thực và sinh động cho hình tượng nhân vật. Nhờ vậy, ông Hai hiện lên không chỉ là một người nông dân yêu làng, yêu nước mà còn là đại diện cho biết bao con người Việt Nam giàu tình cảm, thủy chung.
Câu 5 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1 trang 90): Theo em, tại sao nhà văn đặt tên cho tác phẩm là Làng mà không phải Làng Chợ Dầu?
Gợi ý trả lời:
Thay vì chọn nhan đề “Làng Chợ Dầu”, tác giả đã khéo léo sử dụng nhan đề “Làng” để bao quát hơn. Nhan đề này không chỉ nói về một làng cụ thể mà còn đại diện cho tất cả các làng quê và người nông dân Việt Nam. Điều này phù hợp với chủ đề ca ngợi tình yêu làng quê sâu sắc trong kháng chiến chống Pháp.
=> Như vậy, phần soạn bài Làng của các bạn học sinh cần nêu được nhan đề “Làng” vừa thể hiện tình yêu làng của ông Hai (cái riêng) vừa đại diện cho tấm lòng chung của người dân Việt Nam.
Câu 6 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1 trang 90): Hãy tưởng tượng: Nếu nhân vật ông Hai trong tác phẩm của Kim Lân sống ở làng Chợ Dầu trong bối cảnh cuộc sống hôm nay thì em nghĩ ông sẽ chia sẻ với mọi người điều gì về làng quê của mình?
Gợi ý trả lời:
Ông Hai sẽ chia sẻ với mọi người về truyền thống của làng, về quá trình biến đổi, phát triển không ngừng của làng Chợ Dầu từ những ngày kháng chiến cho đến khi đất nước đã hòa bình, độc lập như hôm nay. Và có thể, ông Hai cũng sẽ giới thiệu những hình mẫu cách mạng tiêu biểu của làng. Ngoài ra, học sinh có thể sáng tạo theo cách nghĩ của mình khi soạn bài Làng ở câu hỏi này.
Như vậy, sau khi đọc - hiểu truyện ngắn và soạn bài Làng lớp 9 của Kim Lân, học sinh có thể đưa ra kết luận đây không chỉ là một áng văn xuôi xuất sắc mà còn là một bức tranh chân thực về tình yêu làng quê, về những biến đổi trong tâm hồn con người trước những biến cố lịch sử. Tác phẩm không chỉ là một câu chuyện về tình yêu làng quê mà còn là một bức tranh sinh động về cuộc sống, con người Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp.
