Hồ Quý Ly là ai?
Trước khi tìm hiểu về việc nhằm tăng cường sức mạnh quân sự để đối phó với cuộc xâm lược của nhà Minh cuối thế kỉ XIV, Hồ Quý Ly đã tiến hành làm những gì, ta cần biết sơ lược về vị vua này.
Hồ Quý Ly (1336 - 1407) xuất thân từ làng Bồ Đạt, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Dưới triều đại của vua Trần Nghệ Tông, Hồ Quý Ly được tin cậy và giao nhiều chức vụ quan trọng như Khu mật Đại sứ (1371), Tiểu Tư không (1377), Thống chế Đô hải tây và tước Trung tuyên Hầu (1380). Ông còn giữ chức Đồng bình Chương sự và được vua ban gươm cùng cờ với dòng chữ “Văn võ toàn tài, quan thần đồng đức”.
Năm 1394, sau khi Thượng hoàng Nghệ Tông qua đời, Hồ Quý Ly được phong làm Phụ chính Thái sư. Đến năm 1400, ông chính thức soán ngôi nhà Trần, lập nên triều đại mới với niên hiệu Thánh Nguyên và đổi quốc hiệu thành Đại Ngu.
Năm 1406, nhà Minh viện cớ "phù Trần diệt Hồ" và phái Trương Phụ cùng Mộc Thạnh dẫn 200.000 quân xâm lược Đại Ngu. Đến năm 1407, Hồ Quý Ly bị bắt và nhà Hồ sụp đổ.
Trong thời gian trị vì, Hồ Quý Ly thực hiện nhiều cải cách quan trọng về thuế khóa, sở hữu ruộng đất, khoa cử, quy định đo lường và ban hành tiền giấy. Ông cũng quyết định dùng chữ Nôm để chấn hưng nền giáo dục và biên soạn cuốn “Võ Dật” để giáo dục con cái nhà quan.
Có thể thấy, ngoài việc thực hiện các chính sách cải cách, Hồ Quý Ly còn đưa ra nhiều biện pháp khác được cho là phù hợp với hoàn cảnh quốc gia vào thời điểm đó. Những biện pháp này nhằm mục đích củng cố sức mạnh quân sự, tăng cường quản lý chính quyền, cải thiện nền kinh tế và xã hội, đáp ứng các thách thức đặt ra từ bên ngoài và bên trong đất nước.
Nhằm tăng cường sức mạnh quân sự để đối phó với cuộc xâm lược của nhà Minh cuối thế kỉ XIV, Hồ Quý Ly đã tiến hành làm gì?
Theo ghi chép trong sử sách, vào giai đoạn 1396-1398, đất nước ta đứng trước nguy cơ bị xâm lược từ cả hai đầu. Ở phía Bắc, quân Minh tiến hành tấn công và chiếm đóng vùng biên giới. Trong khi đó, ở phía Nam, quân Chiêm Thành cũng âm mưu thôn tính lãnh thổ nước ta.
Nhằm tăng cường sức mạnh quân sự để đối phó với cuộc xâm lược của nhà Minh cuối thế kỉ XIV, Hồ Quý Ly đã tiến hành cho xây dựng tòa thành Tây Đô kiên cố. Hồ Quý Ly đặt tên là thành Tây Đô để phân biệt với Đông Đô (tức Thăng Long).
Về vị trí của Tây Đô, Hồ Quý Ly nhận thấy xã Vĩnh Long, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa có địa thế lý tưởng “sơn phong bát diện, lưỡng thủy hội đường”, nghĩa là bốn phía có núi non bao bọc và hai dòng nước tụ hội phía trước làm minh đường. Phía đông nam có núi Đốn Sơn làm tiền án, phía tây bắc có núi Song Tượng chầu vào và phía tây – tây nam có sáu ngọn núi đá ở khu động An Tôn. Hồ Quý Ly tin rằng đây là vùng đất “long xà tương ngộ, thạch bàn tác ấn” có thể duy trì vững chắc trong 60 năm. Tuy nhiên, thực tế cho thấy từ khi thành Tây Đô hoàn thành vào năm 1401 đến khi nhà Hồ bị diệt vào năm 1407, thời gian tồn tại chỉ kéo dài được 6 năm.
Những tranh cãi về chiến lược của Hồ Quý Ly
Hồ Quý Ly đã quyết định khởi công xây dựng tòa thành Tây Đô để tăng cường sức mạnh quân sự. Tuy nhiên, quyết định này của ông cũng gặp phải nhiều tranh cãi, đặc biệt là về vị trí lựa chọn cho thành. Có những tranh luận về tính hợp lý và chiến lược của vị trí này, liệu có đủ sẵn sàng để chống lại sự tấn công của kẻ thù hay không và liệu vị trí này có thể bảo vệ được lâu dài hay chỉ phù hợp cho một chiến thuật phòng thủ tạm thời.
Khi xem xét vị trí xây dựng thành Tây Đô, Hồ Quý Ly nhận thấy long mạch từ Vân Nam qua Sơn La và dọc theo sông Mã đến núi Tượng thì dừng lại. Sông Mã uốn khúc và gặp sông Bưởi, tạo nên khí mạch cho thành Tây Đô. Do đó, ông quyết định chọn địa điểm này để xây thành. Tuy nhiên, khi long mạch xuống đồng bằng thì phân tán, các dãy núi chia thành nhiều nhánh hướng thẳng vào thành, tạo nên "kiếp long", tức hung địa trong phong thủy.
Tại vị trí xây thành Tây Đô, các dãy núi ở hai bên thành chạy thẳng xuống, xuyên qua trung tâm thành tạo ra sát khí. Vì vậy, thành này chỉ phù hợp cho chiến tranh phòng thủ chứ không thể định đô lâu dài.
Bất chấp những can ngăn, Hồ Quý Ly quyết định dời đô bằng mọi cách vì ông cho rằng cuối thời Trần không phải là thời kỳ "trị" nữa mà thực sự đã bước vào thời kỳ "loạn". Với tình hình "loạn" này, ông cảm thấy cần phải dời đô đến một vị trí an toàn hơn.
Như vậy, nhằm tăng cường sức mạnh quân sự để đối phó với cuộc xâm lược của nhà Minh cuối thế kỉ XIV, Hồ Quý Ly đã tiến hành nhiều biện pháp trong đó việc xây thành Tây Đô là quan trọng nhất. Mặc dù chỉ kéo dài trong vòng 7 năm và được coi là triều đại ngắn nhất trong lịch sử Việt Nam nhưng nhà Hồ để lại những dấu ấn sâu sắc đặc biệt là thông qua cuộc cải cách toàn diện đất nước, được đánh giá là có giá trị thực tiễn và tiên phong so với thời đại.
