Doping là gì?
Doping là gì? Theo Ủy ban Olympic châu Âu (EOC), doping được định nghĩa là việc sử dụng những chất và những phương pháp nhằm làm tăng thành tích thể thao một cách giả tạo. Do đó, sử dụng doping làm ảnh hưởng xấu đến tinh thần thể thao chân chính. Không chỉ vậy, nó tác động xấu đến thể chất, tâm lý, đạo đức của vận động viên.
Theo Ủy ban Olympic Mỹ (USOC), doping là hành vi uống hoặc sử dụng chất kích thích trong thi đấu thể thao. Nói một cách đơn giản, doping là hành vi gian lận trong thể thao. Thuật ngữ này được áp dụng đồng thời ở tất cả các môn thể thao.
Kiểm tra doping là gì?
Kiểm tra doping là quá trình thu thập mẫu nước tiểu, máu hoặc các mẫu sinh học khác từ vận động viên (VĐV) để xác định xem họ có sử dụng các chất cấm hay phương pháp bị cấm trong thể thao hay không. Việc kiểm tra này được thực hiện bởi các tổ chức thể thao các cấp, nhằm đảm bảo tính công bằng và an toàn cho các VĐV.
Quy trình kiểm tra doping
Sau khi tìm hiểu doping là gì chúng ta sẽ thấy việc sử dụng doping để gia tăng thành tích thi đấu một cách gian lận là vấn nạn nhức nhối trong thể thao. Do đó, để ngăn chặn hành vi sai trái này trong các giải đấu, Ban tổ chức hoặc cơ quan có thẩm quyền trong thể thao thường tiến hành kiểm tra doping bất thường hoặc ngẫu nhiên đối với vận động viên.
Quy trình kiểm tra doping có thể thay đổi tùy theo quy định của từng quốc gia và tổ chức thể thao. Tuy nhiên, về cơ bản quy trình thường bao gồm các bước sau:
Chọn ngẫu nhiên các VĐV
- Vận động viên có thể được chọn ngẫu nhiên hoặc dựa trên các yếu tố rủi ro, chẳng hạn như thành tích thi đấu, tiền sử sử dụng doping hoặc thông tin tình báo.
- Tại các giải thi đấu lớn, ban tổ chức thường phối hợp với các cơ quan chống doping để lập kế hoạch kiểm tra và chọn vận động viên.
Lấy mẫu
- Nhân viên kiểm tra doping được đào tạo và cấp phép sẽ có mặt để giám sát trong suốt quá trình lấy mẫu.
- Vận động viên thường được yêu cầu cung cấp mẫu nước tiểu nhưng mẫu máu cũng có thể được lấy trong một số trường hợp.
- Quy trình lấy mẫu phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt để đảm bảo tính chính xác và bảo mật.
- Mẫu được chia thành hai lọ: A và B. Lọ A được sử dụng cho xét nghiệm ban đầu và lọ B được lưu giữ để xét nghiệm đối chiếu hoặc xác nhận nếu cần thiết.
Vận chuyển và phân tích mẫu
- Mẫu được vận chuyển đến phòng thí nghiệm được Cơ quan chống doping thế giới (WADA) công nhận để phân tích.
- Quá trình phân tích được thực hiện theo các tiêu chuẩn quốc tế nghiêm ngặt để đảm bảo độ chính xác và tin cậy.
- WADA có danh sách các chất cấm được cập nhật thường xuyên.
Xử lý kết quả
- Nếu mẫu A dương tính với chất cấm, mẫu B sẽ được phân tích để xác nhận.
- Nếu cả hai mẫu đều dương tính, vận động viên sẽ bị coi là vi phạm quy định chống doping và có thể bị xử phạt.
- Hình phạt có thể bao gồm tước huy chương, cấm thi đấu, phạt tiền,...
Doping xuất hiện trong thể thao từ khi nào?
Việc sử dụng doping trong thể thao có nguồn gốc lịch sử lâu đời, ngay từ khi con người bắt đầu có khái niệm về thi đấu thể thao.
Vào thời cổ đại:
- Thế vận hội cổ đại: Một số ghi chép cho thấy các vận động viên Hy Lạp cổ đại đã sử dụng các chất kích thích như strychnine và rượu vang để tăng cường sức mạnh và sự tỉnh táo.
- Đua xe ngựa La Mã: Các tay đua ngựa La Mã được cho là đã cho ngựa của họ uống các loại thảo dược để tăng hiệu suất.
Giai đoạn hiện đại:
- Vào giữa thế kỷ 19, khi các môn thể thao hiện đại bắt đầu phát triển, việc sử dụng doping cũng trở nên phổ biến hơn.
- Một trong những trường hợp được ghi nhận đầu tiên là vào năm 1865, khi một vận động viên bơi lội sử dụng chất kích thích không rõ danh tính.
- Năm 1920, Liên đoàn Điền kinh Thế giới trở thành tổ chức thể thao đầu tiên cấm sử dụng doping.
Ngày nay, vấn đề doping vẫn là một thách thức lớn trong thể thao. Các tổ chức thể thao liên tục nỗ lực để kiểm soát việc sử dụng doping và bảo vệ tính công bằng cho các vận động viên thi đấu chân chính.
Các loại doping phổ biến
Để hiểu rõ hơn doping là gì, các loại doping phổ biến được chia thành nhiều nhóm dựa trên tác dụng của chúng đối với cơ thể. Dưới đây là một số nhóm chính:
Steroids (Steroid anabolic-androgenic)
Đây là một trong các loại doping phổ biến nhất. Steroid anabolic hay chất đồng hóa là những hormone tổng hợp bắt chước tác dụng của testosterone - hormone nam tự nhiên giúp phát triển cơ bắp và sức mạnh. Chúng có thể giúp vận động viên tăng cường khối lượng cơ bắp, sức mạnh và sức chịu đựng. Tuy nhiên, chúng cũng có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng như tổn hại gan, tim và tuyến tiền liệt, cũng như tăng nguy cơ ung thư.
Erythropoietin (EPO)
EPO là một hormone peptit kích thích sản xuất hồng cầu. Nếu bạn thắc mắc tác dụng của doping là gì thì EPO có thể được sử dụng để cải thiện hiệu suất trong các môn thể thao đòi hỏi sức bền, chẳng hạn như chạy marathon hoặc đi xe đạp. Tuy nhiên, EPO cũng có thể làm tăng nguy cơ đông máu và các vấn đề tim mạch.
Stimulants (Chất kích thích)
Đây là những loại thuốc làm tăng nhịp tim và huyết áp, có thể giúp cải thiện hiệu suất trong các môn thể thao đòi hỏi sự bùng nổ năng lượng. Các chất kích thích phổ biến bao gồm amphetamine, caffeine và cocaine.
Mặc dù có thể giúp cải thiện sự tỉnh táo, tập trung và mức năng lượng nhưng chất kích thích cũng có thể gây ra tác dụng phụ nguy hiểm như lo lắng, mất ngủ, nhịp tim nhanh và thậm chí là nhồi máu cơ tim.
Human Growth Hormone (HGH)
Doping là gì trong trường hợp của HGH thì đây là một hormone tăng trưởng, kích thích sự phát triển của cơ bắp và xương. Vận động viên sử dụng nó để tăng cường khối lượng cơ bắp, sức mạnh và sức chịu đựng. Tuy nhiên, HGH cũng có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng như hội chứng đường hầm cổ tay, bệnh tim và thậm chí là ung thư.
Thuốc lợi tiểu
Những loại thuốc này giúp cơ thể loại bỏ nước và muối dư thừa qua nước tiểu. Vận động viên sử dụng chúng để giảm cân nhanh chóng hoặc để che giấu việc sử dụng các chất cấm khác. Tuy nhiên, thuốc lợi tiểu có thể gây mất nước, mất cân bằng điện giải và tổn hại thận.
Thuốc chẹn beta
Thuốc chẹn beta hoạt động bằng cách làm chậm nhịp tim và giảm huyết áp. Vận động viên sử dụng chúng để giảm bớt lo lắng và run rẩy, có thể ảnh hưởng đến thành tích thi đấu của họ. Tuy nhiên, thuốc chẹn beta cũng có thể gây ra tác dụng phụ như mệt mỏi, chóng mặt và khó thở.
Tại sao doping bị cấm?
Như đã phân tích doping là gì ở trên, việc sử dụng doping để tăng cường hiệu suất là hành vi gian lận và bị hầu hết các tổ chức thể thao quốc tế cấm vì:
Ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe
- Nhiều chất cấm trong thể thao có thể gây ra những tác hại nghiêm trọng cho sức khỏe, ảnh hưởng đến cả thể chất và tinh thần của vận động viên.
- Việc sử dụng doping có thể dẫn đến các vấn đề tim mạch, tổn thương gan, ung thư và nhiều nguy cơ sức khỏe khác.
- Nó đi ngược lại nguyên tắc bảo vệ sức khỏe và tinh thần thể thao.
Vi phạm tinh thần thể thao
- Tìm hiểu doping là gì bạn sẽ thấy nó tạo ra lợi thế không công bằng cho vận động viên sử dụng, đi ngược lại tinh thần thể thao chân chính, vốn đề cao sự trung thực, liêm chính và tinh thần thượng võ.
- Việc sử dụng doping là hành vi gian lận và thiếu tôn trọng đối với các vận động viên khác, với ban tổ chức và khán giả.
- Doping làm ảnh hưởng đến hình ảnh của thể thao và có thể khiến công chúng mất niềm tin vào tính công bằng của các cuộc thi đấu.
Án phạt khi sử dụng doping
Sau khi có kết quả kiểm tra doping, tùy thuộc mức độ vi phạm, chất sử dụng, mức độ/nồng độ doping mà vận động viên có thể sẽ phải chịu án phạt theo quy định. Theo quy định của Cơ quan chống doping thế giới (WADA) các biện pháp trừng phạt cho vi phạm này bao gồm:
Tước huy chương, thành tích
Vận động viên sẽ bị tước đoạt mọi huy chương và danh hiệu đạt được trong cuộc thi mà họ bị phát hiện sử dụng doping. Thành tích thi đấu của họ cũng sẽ bị hủy bỏ, bao gồm cả thời gian, điểm số và vị trí xếp hạng.
Cấm thi đấu
Vận động viên sẽ bị cấm thi đấu trong một khoảng thời gian nhất định, kéo dài từ vài tháng đến vài năm, thậm chí là lĩnh án suốt đời đối với những vi phạm nghiêm trọng. Trong thời gian bị cấm thi đấu, họ không được phép tham gia bất kỳ cuộc thi thể thao nào, bao gồm cả thi đấu quốc tế và quốc gia.
Phạt tiền
Trong quá trình phân tích doping là chất gì bạn cũng sẽ nắm được vận động viên sử dụng chất này có thể bị phạt tiền tùy theo mức độ nghiêm trọng của vi phạm cũng như theo quy định của từng tổ chức thể thao.
Những vụ dùng Doping bê bối nhất lịch sử
Hiểu rõ doping nghĩa là gì bạn sẽ thấy lịch sử thể thao đã chứng kiến nhiều bê bối doping gây chấn động. Dưới đây là một số bê bối doping lớn nhất:
Bê bối Doping của Đông Đức:
Vào những năm 1970 và 1980, chính phủ Đông Đức đã điều hành một chương trình doping nhà nước nhằm tăng cường thành tích thể thao của quốc gia. Chương trình này đã sử dụng nhiều loại chất cấm và phương pháp bất hợp pháp và dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng cho các vận động viên.
Ben Johnson:
Vào năm 1988, vận động viên chạy nước rút người Canada Ben Johnson đã giành huy chương vàng nội dung 100m nam tại Thế vận hội Seoul. Tuy nhiên, sau cuộc thi, Canada Ben Johnson được phát hiện dính doping và huy chương của anh đã bị tước bỏ.
Marion Jones:
Vào những năm 2000, vận động viên điền kinh người Mỹ Marion Jones đã giành được nhiều huy chương vàng tại Thế vận hội và Giải vô địch thế giới. Tuy nhiên, vào năm 2007, Marion Jones thừa nhận đã doping và bị tước bỏ tất cả huy chương và danh hiệu.
Lance Armstrong:
Vào những năm 1990 và 2000, tay đua xe đạp người Mỹ Lance Armstrong đã giành chiến thắng trong Tour de France bảy lần liên tiếp. Tuy nhiên, vào năm 2012, anh bị phát hiện doping và bị tước bỏ tất cả các danh hiệu và cấm thi đấu trọn đời.
Bê bối Doping của Nga:
Vào năm 2016, WADA đã cấm Nga tham gia Thế vận hội Rio de Janeiro vì vi phạm quy định chống doping. Quyết định này được đưa ra sau khi một báo cáo của WADA tiết lộ rằng chính phủ Nga đã điều hành một chương trình doping tinh vi trong nhiều năm.
Như vậy, sử dụng doping là một vấn đề nghiêm trọng trong thể thao và có thể gây ra nhiều hậu quả tiêu cực. Các tổ chức thể thao quốc tế đang nỗ lực để chống doping và bảo vệ tính toàn vẹn của thể thao. Tuy nhiên, doping vẫn là một thách thức và cần có sự chung tay của tất cả mọi người để loại bỏ nó khỏi thể thao.
Hy vọng bài viết sẽ góp phần giúp mọi người hiểu rõ doping là gì, đồng thời nâng cao nhận thức về vấn đề này và thúc đẩy xây dựng môi trường thể thao công bằng và lành mạnh.
