Tìm hiểu chung về tác phẩm Trưa tha hương
Trước khi soạn bài Trưa tha hương hãy cùng tìm hiểu một số thông tin chung về tác giả, tác phẩm và tóm tắt nội dung chính của văn bản.
Tác giả
Trần Cư sinh ngày 3-4-1918 tại Thủy Nguyên - Hải Phòng. Ông tên thật là Trần Ngọc Cư, sinh ra và lớn lên trong một gia đình đông con, khá vất vả. Sau bao cố gắng, nỗ lực năm 1938 ông được trao bằng tú tài triết học. Bên cạnh đó ông còn có thời gian đi dạy học, viết báo.
Năm 1941 bài viết của ông lần đầu tiên được đăng trên Tin mới văn chương. Trong đó Tiểu thuyết thứ bảy là tờ báo được Trần Cư cộng tác trong thời gian dài nhất.
Một số tác phẩm tiêu biểu của ông được nhiều người đánh giá cao như Trưa tha hương (07/1943), Trên lái thần(1944),..
Tác phẩm
Tác phẩm Trưa tha hương thuộc thể loại tùy bút, được đăng trên tiểu thuyết Thứ 7, số 470 vào ngày 17/07/1943. Qua những âm thanh quen thuộc, đơn sơ "Trưa tha hương" đã tái hiện nỗi nhớ quê hương da diết, những kỷ niệm cũ không quên của người con rời xa quê hương đã lâu.
Bố cục: Khi soạn bài Trưa tha hương, chúng ta có thể chia "Tùy bút" thành 3 phần:
- Phần 1: Từ đầu đến "Màu xanh dịu trên rèm cửa": Tình huống và thời gian xảy ra câu chuyện.
- Phần 2: Tiếp theo đến " trong câu hát ru em": Những âm thanh gợi lên nỗi nhớ gia đình của nhân vật "tôi".
- Phần 3: Đoạn còn lại: Câu hát ru quen thuộc, nỗi nhớ quê hương của nhân vật " tôi".
Giá trị nội dung và nghệ thuật:
- Giá trị nội dung: Tác phẩm thuật lại cảm xúc và nỗi nhớ của người con rời xa quê hương lâu ngày. Chỉ từ những thanh âm quen thuộc, hình ảnh đơn sơ, mộc mạc đã khiến những kỉ niệm xưa trong trái tim ùa về. Qua soạn bài Trưa tha hương có thể thấy tác phẩm mang đến giá trị nội dung cao, nhắc nhở người đọc dù đi xa hay có trải qua nhiều thay đổi thì vẫn luôn nhớ đến cội nguồn quê hương của mình.
Giá trị nghệ thuật: Tác phẩm sử dụng nghệ thuật tả cảnh đặc sắc để tái hiện lại bức tranh nông thôn vào buổi trưa vô cùng chân thực và sinh động. Đồng thời, tác giả cũng sử dụng hệ thống ngôn ngữ giàu chất thơ để lột tả được nỗi nhớ quê hương da diết.
Tóm tắt nội dung
Khi soạn bài Trưa tha hương học sinh cần đọc và tóm tắt được nội dung chính của văn bản để hiểu sơ bộ nội dung tác phẩm.
Tùy bút "Trưa tha hương" là một tác phẩm viết về nỗi nhớ quê hương da diết của nhân vật " tôi" khi nhìn thấy không gian quen thuộc, gần gũi cùng tiếng hát ru của một người xứ bắc. Qua những hồi tưởng, nhân vật " tôi" đã nhận ra được điều giản dị, hạnh phúc ở quê nhà mà lâu nay đã bị lãng quên.
Hướng dẫn soạn bài Trưa tha hương ngắn gọn - Cánh Diều
Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cách soạn bài Trưa tha hương ngắn gọn dành cho học sinh thông qua việc trả lời đầy đủ, ngắn gọn, đúng trọng tâm các câu hỏi trong sách giáo khoa Ngữ văn.
Soạn bài Trưa tha hương - Cánh Diều: Phần chuẩn bị
Câu 1 (Trang 63 SGK Ngữ văn 7 tập 2): Đọc trước tùy bút Trưa tha hương và tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Trần Cư.
Gợi ý trả lời:
Trần Cư (1918-2002) Tên thật là Trần Ngọc Cư, sinh ra và lớn lên trong một gia đình đông con tại huyện Thủy Nguyên, Hải Phòng. Với nhiều nỗ lực không ngừng, năm 1938 Trần Cư đã đạt được tấm bằng tú tài ngành triết học. Ông cùng từng dạy văn, viết báo. Năm 1941 ông đã có bài đăng đầu tiên trên tờ Tin mới văn chương. Những tác phẩm của ông mang đậm màu sắc văn chương, chứa nhiều cảm xúc về những khía cạnh trong cuộc sống.
Câu 2 (Trang 63 SGK Ngữ văn 7 tập 2): Trước khi soạn văn Trưa tha hương em hãy tìm hiểu về điệu hát ru của miền Bắc.
Gợi ý trả lời:
Điệu hát ru của Bắc bộ là một loại hình âm nhạc có nguồn gốc lịch sử lâu đời, truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Thời xưa tiếng hát ru của người mẹ, người bà dùng để ru ngủ, thể hiện tình cảm mẹ con thiêng liêng. Nhưng về sau này, hát ru dần trở thành dân ca trữ tình trong sinh hoạt văn hóa hằng ngày có chức năng giáo dục sâu sắc. Điệu hát ru có nội dung khá phong phú, giai điệu nhẹ nhàng, êm dịu. Những hình ảnh trong cuộc sống như người nông dân, con cò, con vạc, con tôm,... được đưa vào điệu hát ru mang đến cảm giác gần gũi, thân thuộc.
Soạn bài Trưa tha hương - Cánh Diều: Phần đọc hiểu
Câu 1 (Trang 63 SGK Ngữ văn 7 tập 2): Chú ý tình huống của câu chuyện, thời gian, địa điểm…của câu chuyện.
Gợi ý trả lời:
- Tình huống câu chuyện: Nhân vật “Tôi” nghỉ trưa tại nhà của người bạn thì nghe thấy những âm thanh gần gũi, quen thuộc, đặc biệt là tiếng hát ru của người Bắc Bộ.
- Địa điểm: Tại nhà người bạn Nam Kỳ
- Thời gian: Vào một buổi trưa nắng lung linh.
Câu 2 (Trang 64 SGK Ngữ văn 7 tập 2): Từ “nạo” trong câu: “Tiếng võng đưa kẽo kẹt như nạo vào hồn” diễn tả được điều gì?
Gợi ý trả lời:
Từ “nạo” trong câu “Tiếng võng đưa kẽo kẹt như nạo vào hồn” diễn tả cảm giác bồi hồi, sự bào mòn trong tâm hồn của tác giả. Tiếng võng như gợi lại những kỷ niệm cũ, nỗi nhớ quê hương ùa về càng thêm da diết hơn.
Câu 3 (Trang 65 SGK Ngữ văn 7 tập 2): Tại sao tiếng hát ru lại khiến nhân vật “tôi” nhớ nhà?
Gợi ý trả lời:
Tiếng hát ru khiến nhân vật tôi nhớ nhà vì cũng trong khung cảnh buổi trưa oi ả, tiếng võng đều đều cùng tiếng hát ru đã từng xuất hiện trong gia trình nhỏ của nhân vật “ tôi”, gợi lại cảm giác gần gũi, thân thuộc.
Câu 4 (Trang 65 SGK Ngữ văn 7 tập 2): Tiếng hát ru đã giúp “tôi” nhận ra điều gì?
Gợi ý trả lời:
Tiếng hát ru đã giúp “tôi” nhận ra rằng, những điều giản dị, bình thường hiện diện trong gia đình của nhân vật “ tôi” luôn mang đến cảm giác hạnh phúc, khó quên.
Câu 5 (Trang 65 SGK Ngữ văn 7 tập 2): Chú ý địa điểm và thời gian được nói tới trong các câu hát ru.
Gợi ý trả lời:
- Thời gian: Vào một buổi trưa.
- Địa điểm: Tại Cao Bằng.
Câu 6 (Trang 66 SGK Ngữ văn 7 tập 2): Nhân vật “tôi” thấy hình ảnh gì của quê hương qua tiếng hát ru?
Gợi ý trả lời:
Những hình ảnh của quê hương qua lời hát ru mà nhân vật “tôi” đã thấy là: “Những làng tre xanh trên ruộng lúa cùng với các cô thôn nữ khăn mỏ quạ, những đêm trăng trai gái hát trống quân, những đêm chèo ngày vào đám”. Những hình ảnh về một cuộc sống nhịp nhàng, đơn sơ đều lần lượt hiện về qua câu hát.
Soạn bài Trưa tha hương - Cánh Diều: Phần câu hỏi cuối bài
Câu 1 (Trang 66 SGK Ngữ văn 7 tập 2): Bài tuỳ bút Trưa tha hương viết về chuyện gì? Đề tài và bối cảnh của câu chuyện có gì đặc biệt?
Gợi ý trả lời:
Bài tùy bút Trưa tha hương viết về nỗi niềm nhớ quê hương da diết của nhân vật “tôi” khi nghe được những âm thanh quen thuộc, đặc biệt là tiếng hát ru của người Bắc Bộ. Qua đó tác giả đã nhận ra được những hạnh phúc từ điều giản dị, bình thường trong chính căn nhà của mình mà bấy lâu nay tưởng chừng như đã quên mất.
Đề tài và bối cảnh của câu chuyện được nêu ở phần mở đầu câu chuyện “Một buổi trưa ở Chúp. Tôi đạp xe sang thăm Chúp ở bên kia bờ Cửu Long Giang. Tôi nghỉ chân ở một gia đình người bạn Nam Kỳ. Sau bữa cơm trưa, ai nấy đều sửa soạn đi nghỉ. Trong phòng bấy giờ tối mát… Bỗng nhiên, ở bên trái, ngoài hiên rộng, nổi lên tiếng võng đưa… Rồi một giọng ru em nổi lên – một giọng người Bắc”. Bối cảnh rất đặc biệt vì ở căn nhà của người bạn nhân vật “tôi” đã bắt gặp những hình ảnh, những âm thanh quen thuộc gợi lại những kỷ niệm quê nhà mà bấy lâu nay đã quên mất.
Câu 2 (Trang 66 SGK Ngữ văn 7 tập 2): Tiếng hát ru đã làm nhân vật “tôi” nhớ đến những gì?
Gợi ý trả lời:
Tiếng hát ru làm nhân vật “tôi” nhớ nhà, nhớ về khung cảnh gia đình quen thuộc ở xứ bắc, kỷ niệm với cha, mẹ, vú em vào những buổi trưa oi ả.
Câu 3 (Trang 66, SGK Ngữ văn 7 tập 2): Dẫn ra một số câu văn, đoạn thể hiện rõ tình cảm xúc động và những suy nghĩ sâu lắng của tác giả khi nghe tiếng hát ru.
Gợi ý trả lời:
Những tình cảm xúc động và những suy nghĩ sâu lắng của tác giả khi nghe tiếng hát ru được thể hiện qua những câu văn “Tôi bỗng nhớ nhà như một đứa trẻ. Và ngạc nhiên sao lại nằm ở đây, ở chốn rừng rú này. Thì ra tôi phải đi mất hàng ngàn cây số mới nhận thấy ở giữa gia đình người cái hạnh phúc hằng ngày vẫn có ở chính trong gia đình tôi.” “Tôi bỗng thấy tâm hồn mình bớt cô đơn một chút”.
Câu 4 (Trang 66 SGK Ngữ văn 7 tập 2): Qua một số câu văn cụ thể trong văn bản, phân tích đặc điểm của tuỳ bút: ngôn ngữ rất giàu hình ảnh và cảm xúc.
Gợi ý trả lời:
Những câu văn cụ thể trong văn bản thể hiện rõ đặc điểm của tùy bút “ngôn ngữ rất giàu hình ảnh và cảm xúc” là: “xứ Bắc, với những làng tre xanh trên ruộng lúa, với các cô thôn nữ khăn mỏ quạ, những đêm trăng trai gái hát trống quân, những đêm trèo ngày vào đám, tất cả cuộc sống nhịp nhàng, đơn sơ, đầy thi vị ngoài đồng ruộng, trong thôn xóm, tất cả những cái gì rất đẹp của quê hương đều lần lượt hiện về trong lòng tôi vì câu hát”.
Những hình ảnh rất đỗi quen thuộc của làng quê hiện lên một cách sinh động qua những câu văn của tác giả. Hình ảnh đó gợi nên nỗi nhớ quê hương da diết, tất cả đều ùa về trong lòng tác giả vì câu hát ru.
Câu 5 (Trang 66 SGK Ngữ văn 7 tập 2): Bài tuỳ bút cho em hiểu thêm được gì về điệu hát ru miền Bắc?
Gợi ý trả lời:
Điệu hát ru miền Bắc không chỉ đơn giản là những câu hát ru con ngủ, thể hiện tình cảm mẹ con thiêng liêng mà còn là những bản dân ca trữ tình mang đậm bản sắc dân tộc. Bên cạnh đó điệu hát ru cũng là những ký ức tuổi thơ đẹp đẽ của người Việt Nam, nhắc chúng ta nhớ luôn về quê hương, cội nguồn của chính mình.
Bài tập liên hệ
Sau khi soạn bài Trưa tha hương học sinh cần nắm những nội dung chính trong bài, trả lời được câu hỏi liên quan. Dưới đây là một số bài tập liên hệ giúp học sinh củng cố thêm kiến thức.
Câu hỏi: Sau khi soạn bài trưa tha hương, hãy vẽ sơ đồ tư duy để tổng quan các phần kiến thức bài học?
Tùy bút Trưa tha hương đã thể hiện tâm tư, tình cảm, nỗi nhớ quê hương da diết của tác giả với những ngôn ngữ hình ảnh giàu cảm xúc. Trải qua quá trình soạn bài Trưa tha hương, hy vọng các bạn sẽ hiểu được nội dung chính của tác phẩm và trả lời được những câu hỏi trong bài.