Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm Người thầy đầu tiên
Trước khi tiến hành soạn bài Người thầy đầu tiên, việc nghiên cứu kỹ lưỡng cả tác giả và tác phẩm là rất quan trọng. Có được cái nhìn toàn diện về tác giả và tác phẩm sẽ giúp chúng ta tiếp cận và phân tích văn bản một cách sâu sắc hơn.
Tác giả
Ai-ma-tốp (1928 - 2008) là một nhà văn nổi bật đến từ Cư-gơ-rư-xtan, một quốc gia nằm ở vùng Trung Á và thuộc Liên Xô trước đây. Ông bắt đầu sự nghiệp sáng tác văn học từ năm 1952 khi còn là sinh viên. Các tác phẩm của ông chủ yếu xoay quanh cuộc sống khắc nghiệt nhưng đầy chất lãng mạn của người dân vùng đồi núi Cư-gơ-rư-xtan. Một số tác phẩm tiêu biểu của ông bao gồm "Cây phong non trùm khăn đỏ", "Người thầy đầu tiên" và "Con tàu trắng".
Tác phẩm
Soạn bài Người thầy đầu tiên có nội dung trọng tâm là phần tác phẩm. Người thầy đầu tiên được viết vào năm 1962, diễn ra trong bối cảnh của một vùng quê miền núi lạc hậu ở Cư-gơ-rư-xtan (Kyrgyzstan) vào những năm đầu thế kỷ XX.
Câu chuyện xoay quanh nhân vật An-tu-nai (Altyna), một cô bé mồ côi sống cùng gia đình chú thím và thường xuyên bị đối xử tàn nhẫn. Thầy Đuy-sen (Dyuishen) đã tận tâm dạy chữ và bảo vệ An-tu-nai đồng thời tạo điều kiện cho cô có cơ hội lên thành phố tiếp tục học tập. Mặc dù rất quý mến thầy Đuy-sen, hoàn cảnh đã buộc thầy trò phải chia xa và mất liên lạc.
Nhiều năm sau, khi An-tu-nai trở thành một viện sĩ và quay về thăm làng, cô đã gặp lại người thầy đầu tiên trong một tình huống đầy xúc động. Để chuộc lỗi và tri ân, bà đã viết thư nhờ một họa sĩ đồng hương kể lại câu chuyện về thầy Đuy-sen.
Tóm tắt nội dung
Sau khi tìm hiểu sơ lược về tác giả và tác phẩm, tiếp theo của cấu trúc soạn bài Người thầy đầu tiên là tóm tắt nội dung. Đoạn trích Người thầy đầu tiên là câu chuyện được kể lại qua lời kể của người họa sĩ và An-tư-nai về một người thầy đặc biệt. Thầy Đuy-sen là một giáo viên xuất sắc, không chỉ khuyến khích học sinh đến lớp mà còn tận tình cõng các em qua suối, bất chấp thời tiết lạnh giá và sự châm chọc của những kẻ cưỡi ngựa.
Ông đặc biệt quan tâm đến An-tư-nai và khao khát thấy cô bé có cơ hội học tập tại thành phố lớn. Câu chuyện của An-tư-nai đã khiến người họa sĩ đồng hương cảm thấy sâu sắc và day dứt, thúc đẩy ông muốn tạo nên một bức tranh đẹp về mối quan hệ đặc biệt giữa thầy và trò.
Hướng dẫn soạn bài Người thầy đầu tiên chi tiết - Sách Cánh Diều
Để giúp học sinh hiểu sâu hơn về nội dung và ý nghĩa của tác phẩm, dưới đây là hướng dẫn soạn bài Người thầy đầu tiên chi tiết và đầy đủ nhất.
Phần chuẩn bị soạn bài Người thầy đầu tiên
Câu hỏi (T13, SGK Ngữ văn 8):
- Đọc trước đoạn trích Người thầy đầu tiên và tìm hiểu thêm về nhà văn Chyngyz Aitmatov.
- Đọc nội dung giới thiệu dưới đây để nắm được bối cảnh của đoạn trích:
Câu chuyện diễn ra ở một vùng nông thôn hẻo lánh của Cộng hòa Kyrgyzstan vào những năm 1920. Sau khi cuộc nội chiến ở Nga kết thúc, thương binh Duy-sen trở về làng và mở lớp dạy học cho trẻ em nghèo, đối mặt với vô vàn khó khăn, thử thách, bao gồm cả máu và nước mắt. Ở khu vực này, tư tưởng phong kiến và gia trưởng vẫn còn rất nặng nề, dẫn đến việc phụ nữ và trẻ mồ côi bị coi thường và khinh miệt.
Cô bé Altynai lớn lên, học tại trường làng và gặp người thầy đầu tiên của mình. Trải qua bao thăng trầm, Altynai đã trở thành một nhân vật trưởng thành. Hai người gặp lại nhau trong một tình huống éo le: Thầy Duy-sen, ngày xưa là người dạy học, giờ đã trở thành bác đưa thư còn Altynai giờ đã là một viện sĩ.
Đoạn trích Người thầy đầu tiên kể về một sự kiện đau buồn trong quá trình học tập của Altynai tại trường làng, gắn liền với hình ảnh của thầy Duy-sen, người thầy đầu tiên trong cuộc đời cô.
Gợi ý trả lời:
- Tác giả Chingiz Aitmatov (1928-2008) là một nhà văn, học giả và chính trị gia nổi tiếng đến từ Kyrgyzstan.
- Ông được công nhận là một trong những cây bút vĩ đại nhất của Kyrgyzstan với nhiều tác phẩm văn học có ảnh hưởng sâu rộng đối với văn hóa và xã hội của Kyrgyzstan cũng như nhiều quốc gia khác trên toàn cầu.
Phần đọc hiểu soạn bài Người thầy đầu tiên
Câu 1 (T21, SGK Ngữ văn 8): Khi soạn bài Người thầy đầu tiên, hãy cho biết nguyên nhân nào khiến cho nhân vật “tôi” phải “lặng người đi vì kinh hãi”?
Gợi ý trả lời:
Nguyên nhân khiến nhân vật "tôi" trở nên "lặng người đi vì kinh hãi" là vì cô bé đã nhận thức được ý định mà người dì của cô đang âm thầm thực hiện đối với mình.
Câu 2 (T21, SGK Ngữ văn 8): Việc trồng hai cây phong có ý nghĩa gì?
Gợi ý trả lời:
- Gửi gắm những ước vọng và hy vọng về một thế hệ mới có khả năng mang lại sự chuyển mình tích cực cho làng Ku-ku-rêu.
- Hai cây phong đại diện cho một phần ký ức thơ ấu, là nơi lưu giữ những kỷ niệm của nhiều thế hệ học trò từ làng Ku-ku-rêu.
Câu 3 (T22, SGK Ngữ văn 8): Chú ý vào tâm trạng cũng như tình cảm của An-tư-nai đối với người thầy.
Gợi ý trả lời:
- Tâm trạng: cảm xúc dạt dào và sâu lắng.
- Tình cảm: quý trọng và ngưỡng mộ người thầy.
Câu 4 (T22, SGK Ngữ văn 8): Hãy hình dung những tình huống và sự việc có thể xảy ra trong phần (2).
Gợi ý trả lời:
Một điều bất ngờ đã xảy ra khi thầy giáo Duy-sen xuất hiện kèm theo hai viên cảnh sát.
Câu 5 (T23, SGK Ngữ văn 8): Chú ý ngôn từ và hành động của các nhân vật trong truyện.
Gợi ý trả lời:
Ngôn ngữ và hành động:
- Thầy Duy-sen: sử dụng lời lẽ mềm mỏng và ân cần.
- Dì An-tư-nai: hành xử thô bạo và phát ngôn bằng những từ ngữ khó chịu.
Câu 6 (T24, SGK Ngữ văn 8): Điều gì bất ngờ sẽ xảy ra?
Gợi ý trả lời:
Thầy Đuy-sen đột nhiên xuất hiện.
Câu 7 (T24, SGK Ngữ văn 8): Chú ý ngôn từ và loạt hành động của thầy Đuy-sen.
Gợi ý trả lời:
Thầy Duy-sen thể hiện sự giận dữ và nóng nảy qua những hành động kiên quyết và mạnh mẽ.
Câu 8 (T25, SGK Ngữ văn 8): Những lời nhân vật “tôi” thì thầm mang lại ý nghĩa gì?
Gợi ý trả lời:
Nhân vật "tôi" mong muốn tuân theo chỉ dẫn của thầy Duy-sen, khao khát lãng quên mọi nhục nhằn mà mình đã trải qua trong những ngày bị giam giữ. Cô ao ước được thanh thản, khởi đầu một cuộc sống mới.
Câu 9 (T26, SGK Ngữ văn 8): Những lời tâm sự của An-tư-nai ở phần (3) là vào thời điểm nào?
Gợi ý trả lời:
Phần 3 chứa những lời tâm sự của An-tư-nai khi cô đã trưởng thành và đạt đến độ chín chắn trong cuộc sống.
Phần câu hỏi cuối bài soạn bài Người thầy đầu tiên
Câu 1 (T26, SGK Ngữ văn 8): Hãy cho biết đoạn trích Người thầy đầu tiên kể về chuyện gì? Truyện được kể theo ngôi nào và ngôi kể ấy có tác dụng như thế nào?
Gợi ý trả lời:
Đoạn trích Người thầy đầu tiên ghi lại những ký ức đau thương của An-tư-nai về thời gian sống ở ngôi làng hẻo lánh Ku-ku-rêu, nơi cô bị người thân bán làm vợ lẽ cho một người đàn ông giàu có. Câu chuyện được kể từ góc nhìn của An-tư-nai với ngôi kể thứ nhất làm cho nó trở nên chân thực, sinh động và đầy cảm xúc. Việc kể chuyện từ góc nhìn cá nhân cho phép người đọc cảm nhận trực tiếp và sâu sắc những cảm xúc và trải nghiệm của nhân vật, làm nổi bật sự chân thực trong những sự kiện mà cô đã trải qua.
Câu 2 (T26, SGK Ngữ văn 8): Với từng phần được đánh số trong văn bản của soạn văn 8 Người thầy đầu tiên, hãy tóm tắt nội dung chính của từng phần đó. Cho biết sự khác biệt gì về thời gian kể chuyện ở nội dung phần (3) so với hai phần trước? Câu văn nào nói lên sự khác biệt đó?
Gợi ý trả lời:
Tóm tắt nội dung chính của từng phần trong văn bản:
- Phần (1): Thầy Đuy-sen hứa bảo vệ An-tư-nai trước âm mưu của người thím, khuyến khích cô giữ niềm lạc quan và tin vào tương lai tươi sáng khi cùng cô trồng hai cây phong.
- Phần (2): An-tư-nai phải đối mặt với những biến cố đau thương và thầy Đuy-sen đã vượt qua nhiều thử thách để giải thoát cô khỏi hoàn cảnh khó khăn.
- Phần (3): An-tư-nai hồi tưởng về con đường mòn mà thầy Đuy-sen đã dẫn cô đi trong quá khứ.
Nội dung phần (3) phản ánh những suy nghĩ của An-tư-nai từ hiện tại, tạo sự khác biệt về thời gian so với hai phần trước vốn là hồi ức. Điều này được thể hiện qua câu văn: “Giá như giờ đây tôi có thể…hôn lên những dấu chân của thầy.” và “Ngày hôm ấy thật thiêng liêng…hy vọng mới và ánh sáng. Tôi cảm ơn…mảnh đất của ngày hôm ấy...”.
Câu 3 (T26, SGK Ngữ văn 8): Hãy chỉ ra một số câu văn thể hiện tình cảm, suy nghĩ và mong ước của thầy Đuy-sen khi trồng hai cây phong nhỏ trong soạn bài Người thầy đầu tiên.
Gợi ý trả lời:
Khơi gợi niềm lạc quan: “Và mọi người sẽ luôn luôn…vui lên khi nhìn thấy chúng.”.
Mong ước về tương lai tươi sáng: “Tất cả những gì đẹp…phía trước...”.
Thể hiện tình thương yêu sâu sắc và niềm tin mãnh liệt vào học trò: Và trong khi chúng lớn lên…ngôi sao nhỏ trong sáng của thầy ạ...”.
Câu 4 (T26, SGK Ngữ văn 8): Hãy phân tích nhân vật thầy Đuy-sen trong đoạn trích.
Gợi ý trả lời:
Nhân vật thầy Đuy-sen trong đoạn trích hiện lên như một hình mẫu lý tưởng của người thầy:
- Yêu thương và chăm sóc học trò: Thầy không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn chú trọng việc dạy dỗ học trò về đạo đức, giúp các em hiểu được giá trị của lòng nhân ái, sự kiên nhẫn và tinh thần trách nhiệm. Đặc biệt, với An-tư-nai, thầy đã dành thời gian và tâm huyết để định hình lý tưởng sống và định hướng cho tương lai.
- Có trách nhiệm cao cả với học trò: Thầy không ngừng nỗ lực bảo vệ An-tư-nai và sẵn sàng hy sinh tính mạng để mang đến cho cô một cơ hội mới đầy hy vọng. Thái độ hy sinh và trách nhiệm ấy là biểu tượng của lòng dũng cảm và tình yêu thương, là nguồn cảm hứng mạnh mẽ cho An-tư-nai và những thế hệ học trò sau này, nhắc nhở họ về vai trò to lớn của những người thầy trong cuộc đời mình.
- Tin tưởng vào tương lai tươi sáng của học trò: Thầy vững tin vào khả năng của An-tư-nai, khơi dậy trong cô bé niềm tin và nghị lực để vươn tới cuộc sống tốt đẹp hơn. Sự vững tin của thầy là nguồn động lực to lớn cho An-tư-nai, là ánh sáng dẫn đường, giúp cô nhận ra giá trị của bản thân và khao khát vươn lên trong cuộc sống.
Những yếu tố này của thầy Đuy-sen chính là chìa khóa làm cho việc soạn bài Người thầy đầu tiên trở nên đặc sắc và có chiều sâu hơn.
Câu 5 (T26, SGK Ngữ văn 8): Có thể nêu lên nhận xét gì về số phận của những người phụ nữ thông qua cuộc đời nhân vật An-tư-nai?
Gợi ý trả lời:
Qua cuộc đời của nhân vật An-tư-nai, chúng ta có thể rút ra những nhận xét sau về số phận của các phụ nữ trong câu chuyện:
- Chịu nhiều bất công và thiệt thòi.
- Đối mặt với nghèo đói, lạc hậu và bị tước đoạt quyền cơ bản dẫn đến tình cảnh bị đẩy lùi về phía sau trong xã hội.
Câu 6 (T26, SGK Ngữ văn 8): Qua đoạn trích, chi tiết hoặc hình ảnh nào đã để lại trong em những ấn tượng sâu đậm? Viết một đoạn văn (khoảng 8 – 10 dòng) nêu cảm nhận về ấn tượng ấy.
Gợi ý trả lời:
Chi tiết ấn tượng nhất trong soạn bài Người thầy đầu tiên là những tâm sự của An-tư-nai khi đã trưởng thành. Cô bé ngày nào giờ đây đã trở thành một người thành công nhưng vẫn không ngừng suy nghĩ về người thầy đầu tiên của mình. Chi tiết này làm nổi bật lòng biết ơn và sự kính trọng sâu sắc mà An-tư-nai dành cho thầy Đuy-sen. Dù thời gian đã trôi qua lâu, cô vẫn luôn nhớ rằng mọi con đường thành công và hạnh phúc của mình đều bắt nguồn từ những bước chân nhỏ bé trên con đường mòn đó. Thành công và ánh sáng trong cuộc sống của cô đều nhờ vào sự dìu dắt của thầy. Đối với An-tư-nai, thầy Đuy-sen không chỉ là một người thầy mà còn là một người cha và một vị cứu tinh đã sưởi ấm và cứu rỗi cuộc đời cô.
Bài tập liên hệ soạn bài Người thầy đầu tiên
Dựa vào phần soạn soạn bài Người thầy đầu tiên ở trên, hãy nêu cảm nhận của em về hình ảnh hai cây phong non trong văn bản?
Hình ảnh hai cây phong non được miêu tả tỉ mỉ qua góc nhìn của nhân vật An-tư-nai trong văn bản: "Hai cây phong ấy còn non, vừa cao bằng người tôi, thân biêng biếc", "Từ chân núi đưa lên…luồng sinh khí vào chúng. Mấy khóm lá run rẩy…đung đưa..." Sự miêu tả này thể hiện rõ nét sự quan sát tinh tế và tâm hồn giàu cảm xúc của An-tư-nai, đồng thời cũng phản ánh cái nhìn sâu sắc của tác giả.
Hình ảnh hai cây phong non mang trong mình ý nghĩa tượng trưng cho niềm lạc quan và hy vọng. Những ai có tâm hồn lành mạnh sẽ cảm nhận được niềm vui khi nhìn thấy chúng, như một lời động viên về một tương lai tươi sáng ("Tất cả những gì đẹp nhất đều hãy còn ở phía trước..."). Đây cũng là biểu tượng cho tình yêu thương sâu sắc và niềm tin mãnh liệt của người thầy đối với học trò của mình, như lời thầy Đuy-sen nói với An-tư-nai: "Và trong khi chúng lớn lên… ngôi sao nhỏ trong sáng của thầy ạ..."
Qua đó, hình ảnh hai cây phong non nhắc nhở chúng ta về công ơn và tình cảm sâu nặng của những người thầy trong cuộc đời, những người đã luôn âm thầm gieo mầm cho tương lai của chúng ta.
Việc soạn bài Người thầy đầu tiên trước khi vào lớp đóng vai trò vô cùng quan trọng. Với giọng văn nhẹ nhàng và truyền cảm, Người thầy đầu tiên đã khéo léo khắc họa tình cảm thầy trò đầy thiêng liêng và cao quý. Từ những chi tiết tinh tế trong câu chuyện, độc giả có thể cảm nhận được sự gắn kết sâu đậm giữa thầy và trò, một mối quan hệ không chỉ dừng lại ở giáo dục tri thức mà còn là sự dìu dắt, truyền lửa cho những thế hệ sau.