Khái quát tác giả, tác phẩm Nam quốc sơn hà
Nam quốc sơn hà là một bài thơ thất ngôn tứ tuyệt mang đậm tinh thần dân tộc, khẳng định chủ quyền lãnh thổ của đất nước.
Tác giả
Đến nay, chúng ta vẫn chưa xác định được chính xác tác giả của bài thơ bất hủ này. Nhiều tài liệu lịch sử cho rằng Lý Thường Kiệt - vị tướng tài ba của nhà Lý - chính là người đã sáng tác nên bài thơ. Theo những ghi chép lại, bài thơ được cất lên trong những hoàn cảnh lịch sử vô cùng đặc biệt, như khi quân Tống xâm lược nước ta vào các năm 981 và 1076. Giọng thơ hùng tráng, hào sảng đã trở thành ngọn lửa thắp lên ý chí quyết chiến, quyết thắng của quân dân ta.
Tác phẩm
Nam quốc sơn hà không chỉ là một tác phẩm văn học, mà còn là một áng hùng ca bất tử về tinh thần yêu nước, ý chí tự cường của dân tộc Việt Nam. Bài thơ đã vượt qua mọi giới hạn thời gian và không gian, trở thành biểu tượng cho ý chí độc lập, tự chủ của dân tộc. Với những câu thơ ngắn gọn, súc tích nhưng hàm ý sâu sắc, Nam quốc sơn hà đã để lại dấu ấn đậm nét trong lòng người đọc.
Hướng dẫn soạn bài Nam quốc sơn hà đầy đủ ý bộ sách Cánh diều
Dưới đây là hướng dẫn soạn văn Nam quốc sơn hà dành cho học sinh lớp 9 theo chương trình SGK Ngữ văn 9, tập 1, bộ Cánh Diều chi tiết và đầy đủ nhất.
Soạn bài Nam quốc sơn hà Chuẩn bị
Yêu cầu đầu bài học (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1, trang 15,16):
- Xem lại các kiến thức về thơ Đường luật đã học ở sách giáo khoa Ngữ văn 8, tập hai để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.
Gợi ý trả lời:
Thơ Đường luật:
Xuất hiện từ thời nhà Đường ở Trung Quốc, thơ Đường luật là một thể thơ tuân thủ những quy tắc nghiêm ngặt về luật bằng trắc, niêm, vần, đối và bố cục.
Về hình thức, "thất ngôn bát cú" (tám câu, mỗi câu bảy chữ) được xem là khuôn mẫu tiêu biểu của thơ Đường luật. Bên cạnh đó, khi Soạn bài Nam quốc sơn hà, học sinh cần nêu được thể thơ này còn có nhiều biến thể như "thất ngôn tứ tuyệt", "ngũ ngôn tứ tuyệt", "ngũ ngôn bát cú"...
- Đọc trước văn bản Sông núi nước Nam và tìm hiểu bối cảnh ra đời của tác phẩm. Bài thơ Sông núi nước Nam được coi là “bản Tuyên ngôn Độc lập đầu tiên” của dân tộc.
Gợi ý trả lời:
Bài thơ Sông núi nước Nam vẫn chưa rõ tác giả. Tuy nhiên, một truyền thuyết phổ biến kể rằng: Năm 1077, khi quân Tống do Quách Quỳ chỉ huy xâm lược nước ta, vua Lý Nhân Tông đã giao cho Lý Thường Kiệt nhiệm vụ chặn giặc tại phòng tuyến sông Như Nguyệt. Vào một đêm, từ đền thờ hai anh em Trương Hống và Trương Hát, quân sĩ đã nghe thấy tiếng ngâm bài thơ này. Đây cũng là câu chuyện được nhiều người tin tưởng nhất về sự ra đời của bài thơ.
Soạn bài Nam quốc sơn hà phần Đọc hiểu
Câu hỏi giữa bài (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1, trang 15,16): Chú ý yếu tố khẳng định chủ quyền trong một “bản tuyên ngôn độc lập”.
Gợi ý trả lời:
Yếu tố khẳng định chủ quyền trong một “bản Tuyên ngôn Độc lập” là được ghi ở sách trời - Giới phận lãnh thổ của người Nam đã được sách trời định đoạt, đó là một quy luật tự nhiên, không một thế lực nào có thể phủ nhận hay xâm phạm. Đây chính là một chân lý vĩnh cửu, bất biến, không ai có quyền thay đổi. Đó là những ý chính cần đề cập đến khi Soạn bài Nam quốc sơn hà cho câu hỏi này.
Soạn bài Nam quốc sơn hà phần Trả lời câu hỏi
Câu 1 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1, trang 17): Qua các tài liệu đã tìm hiểu, hãy trình bày bối cảnh xuất hiện bài Sông núi nước Nam và cho biết: Vì sao bài thơ được gọi là Thơ thầm?
Gợi ý trả lời:
Vào thời điểm đất nước đối mặt với cuộc xâm lược của quân Tống, Lý Thường Kiệt được giao trọng trách bảo vệ bờ cõi và đã chọn sông Như Nguyệt làm phòng tuyến. Chính tại nơi đây, một đêm, tiếng thơ "Sông núi nước Nam" vang vọng từ đền thờ hai anh em Trương Hống và Trương Hát, khơi dậy lòng yêu nước của quân sĩ.
Câu 2 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1, trang 17): Nêu đặc điểm hình thức thể loại của bài thơ (số chữ, số dòng, niêm, luật và cách hiệp vẫn ở bản phiên âm bài thơ).
Gợi ý trả lời:
- Thất ngôn tứ tuyệt là một thể thơ có bốn câu, mỗi câu gồm bảy chữ.
- Luật bằng trắc của thể thơ này tuân theo quy tắc đối xứng: chữ thứ hai của câu đầu (trắc - "quốc") phải đối ứng với chữ thứ hai của câu cuối (cũng là trắc) và chữ thứ hai của câu thứ hai (bằng) đối ứng với chữ thứ hai của câu thứ ba.
- Vần thường được gieo ở tiếng cuối của câu 1, 2 và 4 (ví dụ: "cư", "thư", "hư"), tạo nên sự liên kết giữa các câu thơ.
Câu 3 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1, trang 17): Hai dòng thơ đầu khẳng định điều gì? Các từ ngữ “Nam quốc”, “Nam để", “Tiệt nhiên”, “định phận”, “thiên thư đóng vai trò gì trong việc khẳng định điều đó?
Gợi ý trả lời:
Hai dòng thơ đầu tiên đã vẽ nên một bức tranh rõ nét về chủ quyền lãnh thổ của quốc gia. Bằng việc sử dụng các cụm từ "Nam quốc", "Nam đế", "tiệt nhiên", "định phận", "thiên thư", tác giả đã khẳng định một cách hùng hồn rằng chủ quyền của dân tộc là điều hiển nhiên, được quy định bởi quy luật tự nhiên.
Câu 4 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1, trang 17): Phân tích hai dòng thơ cuối để làm rõ nội dung (tư tưởng và tình cảm) mà tác giả muốn thể hiện.
Gợi ý trả lời:
Câu hỏi tu từ “như hà” (cớ sao) trong câu thơ thứ ba đặt ra một vấn đề: Tại sao kẻ thù lại dám xâm phạm lãnh thổ? Câu trả lời ngầm hiểu nằm ở từ “nghịch lỗ”, chỉ những kẻ làm trái đạo lý, xâm phạm đến ý trời. Qua đó, tác giả khẳng định chủ quyền dân tộc một cách hùng hồn.
Câu thơ thứ tư: “Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư” (Chúng mày nhất định phải tan vỡ) như một lời cảnh báo, khẳng định thất bại là điều tất yếu đối với những kẻ xâm lược. Cả hai câu thơ cùng thể hiện một tinh thần quyết chiến quyết thắng, bảo vệ đất nước.
Câu 5 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1, trang 17): Theo em, hai dòng thơ đầu và hai dòng thơ cuối có mối liên hệ như thế nào?
Gợi ý trả lời:
Khi đọc và soạn bài Nam quốc sơn hà học sinh sẽ thấy hai câu thơ đầu và cuối của bài thơ tạo thành một cặp tương phản và bổ sung ý nghĩa cho nhau. Nếu câu đầu khẳng định một sự thật hiển nhiên về chủ quyền quốc gia thì câu cuối lại nhấn mạnh ý chí quyết tâm bảo vệ thành quả đó.
Câu 6 (SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 1, trang 17): Em có suy nghĩ gì sau khi học bài Sông núi nước Nam? Theo em, nội dung tư tưởng bài thơ có ý nghĩa như thế nào với thế hệ trẻ ngày nay?
Gợi ý trả lời:
Bài thơ "Sông núi nước Nam" đã đánh thức trong em những cảm xúc tự hào dân tộc sâu sắc và ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền lãnh thổ. Những giá trị tư tưởng của bài thơ không chỉ có ý nghĩa lịch sử mà còn là nguồn cảm hứng lớn lao đối với thế hệ trẻ hôm nay, khơi dậy tình yêu đất nước và ý thức trách nhiệm bảo vệ tổ quốc.
Lưu ý: Văn bản Nam quốc sơn hà xuất hiện trong chương trình SGK mới ở 3 bộ sách khác nhau. Trên trang web này, chúng tôi đã tổng hợp và cung cấp gợi ý soạn bài Nam quốc sơn hà đầy đủ dành cho khối lớp 9 trong bộ SGK Ngữ văn 9 tập 1 - Cánh diều, khối lớp 8 trong hai bộ SGK Ngữ văn tập 1 - Kết nối tri thức và SGK Ngữ văn tập 2 - Chân trời sáng tạo. Học sinh có thể theo tìm đến phần hướng dẫn tham khảo phù hợp.
Bài tập liên hệ
Hãy phân tích bài thơ Nam quốc sơn hà để làm rõ tại sao đây được gọi là Bản Tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta?
Nam quốc sơn hà thường được xem là một “bản tuyên ngôn độc lập” bằng thơ trong văn học Việt Nam và còn được gọi là bài thơ “Thần”. Bài thơ không chỉ khẳng định chủ quyền lãnh thổ của đất nước mà còn thể hiện ý chí quyết tâm bảo vệ độc lập dân tộc của người Việt. Câu thơ "Nam quốc sơn hà, Nam đế cư" như một lời tuyên bố hùng hồn, đanh thép về chủ quyền thiêng liêng của dân tộc.
Trong bối cảnh lịch sử, bài thơ đã phát huy tác dụng vô cùng to lớn. Khi được đọc vang lên giữa trận mạc, nó đã trở thành ngọn lửa thắp sáng tinh thần yêu nước, khơi dậy lòng tự hào dân tộc, giúp quân dân ta chiến đấu dũng cảm và giành thắng lợi. Chính vì vậy, người đời sau đã tôn vinh bài thơ là "bài thơ thần".
Cho đến ngày nay, ý nghĩa của "Nam quốc sơn hà" vẫn còn nguyên giá trị. Bài thơ không chỉ là một tác phẩm văn học mà còn là biểu tượng cho tinh thần yêu nước bất khuất của dân tộc Việt Nam.
Bài thơ ngắn gọn nhưng hàm súc này đã trở thành biểu tượng cho tinh thần yêu nước bất khuất của dân tộc ta. Để hiểu sâu hơn về ý nghĩa và giá trị lịch sử của bài thơ, bạn cần có một cách phân tích khoa học và logic. Và đó chính là lý do tại sao bạn không nên bỏ qua bài viết "Hướng dẫn phân tích bài thơ Nam quốc sơn hà đạt điểm cao qua dàn ý chi tiết". Với dàn ý chi tiết, dễ hiểu, cùng những gợi ý phân tích sâu sắc, bài viết sẽ giúp bạn làm chủ hoàn toàn bài thơ này và đạt được điểm số cao trong các bài kiểm tra.
Bài thơ Nam quốc sơn hà không chỉ là một áng văn chương bất hủ mà còn là lời khẳng định hùng hồn về ý chí độc lập, tự cường của dân tộc ta. Hy vọng những hướng dẫn soạn bài Nam quốc sơn hà chi tiết trên sẽ giúp các bạn học sinh hiểu sâu hơn về tác phẩm này và trân trọng những giá trị mà nó mang lại.