Tìm hiểu tác giả, tác phẩm Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga
Để soạn bài Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga sát nghĩa nhất, đầu tiên các bạn nên đọc kỹ phần trích dẫn trong sách giáo khoa và tìm hiểu về tác giả, tác phẩm.
Tác giả
Nguyễn Đình Chiểu (1822 - 1888) tên thường gọi là Đồ Chiểu, là nhà thơ, nhà văn, nhà Nho lớn của Việt Nam. Ông sinh ra tại làng Tân Thới, huyện Bình Dương, tỉnh Gia Định (nay thuộc TP. Hồ Chí Minh).
Cuộc đời:
- Xuất thân trong gia đình có truyền thống nho học, đỗ tú tài năm 1843.
- Trên đường ra kinh thi năm 1846, ông hay tin mẹ mất nên quay về chịu tang và bị mù từ đó.
- Mặc dù không còn đôi mắt, Nguyễn Đình Chiểu vẫn không khuất phục số phận. Ông mở trường dạy học, bốc thuốc chữa bệnh cho người dân và trở thành nhà thơ, nhà văn nổi tiếng.
- Tham gia tích cực vào phong trào yêu nước chống Pháp, thể hiện qua các tác phẩm thơ văn như Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, Chạy giặc,...
Sự nghiệp sáng tác:
- Nguyễn Đình Chiểu để lại kho tàng tác phẩm đồ sộ, bao gồm truyện thơ, thơ thất ngôn bát cú, văn tế, cáo thị,...
- Tác phẩm nổi tiếng: Lục Vân Tiên, Dương Tử - Hà Mậu, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, Chạy giặc,...
Nội dung thơ văn:
- Mang đậm tư tưởng đạo đức nhân nghĩa của đạo Nho nhưng vẫn giữ gìn được bản sắc dân tộc.
- Thể hiện lòng yêu nước nồng nàn, ca ngợi những nghĩa sĩ anh hùng hy sinh vì độc lập dân tộc.
- Nghệ thuật: sử dụng ngôn ngữ dân dã, giản dị, gần gũi với đời sống, kết hợp với các biện pháp tu từ phong phú.
Tác phẩm
Trước khi trả lời các câu hỏi trong phần soạn bài Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga, các bạn học sinh cần đọc kỹ tác phẩm và ghi nhớ những thông tin quan trọng sau:
Hoàn cảnh sáng tác:
- Ra đời vào khoảng những năm 50 của thế kỷ 19.
- Được lưu truyền rộng rãi dưới nhiều hình thức như nói thơ, hát thơ và kể thơ ở các vùng Nam Trung Kì và Nam Kì.
- Được xuất bản lần đầu tiên năm 1889, sau đó được dịch sang tiếng Pháp vào năm 1899.
Thể loại, vị trí đoạn trích:
- Thể loại: Truyện thơ Nôm, gồm 2082 câu thơ, viết theo thể thơ lục bát, có kết cấu chương hồi.
- Đoạn trích "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga" trong chương trình SKG ngữ văn 9, tập 1, nằm ở phần mở đầu của tác phẩm.
Bố cục chia thành 2 phần:
- Phần 1 từ đầu đến "Bị Tiên một gậy thác rày thân vong": Miêu tả cảnh Lục Vân Tiên đánh đuổi bọn cướp.
- Phần 2 đoạn thơ còn lại: Cuộc trò chuyện của Lục Vân Tiên cùng Kiều Nguyệt Nga sau khi giải cứu nàng.
Nội dung, nghệ thuật:
- Nội dung: Đoạn trích khắc họa những phẩm chất tốt đẹp của Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga. Qua đó thể hiện khát vọng hành đạo giúp đời, cái ác sẽ bị trừng trị của nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu.
- Nghệ thuật:
- Xây dựng hình tượng nhân vật với đầy đủ phẩm chất tốt đẹp, lí tưởng.
- Sử dụng các biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, điển tích,...
- Ngôn ngữ sử dụng mộc mạc, giản dị, gần gũi với nhân dân lao động.
- Giọng điệu linh hoạt, phù hợp với tình tiết truyện.
Tóm tắt nội dung
Lục Vân Tiên, chàng trai khôi ngô tuấn tú, tài ba, trên đường về nhà thăm cha mẹ đã gặp và tiêu diệt bọn cướp Phong Lai hung ác, cứu giúp Kiều Nguyệt Nga - một tiểu thư xinh đẹp gặp nạn.
Trận đánh diễn ra nhanh chóng, bất ngờ, thể hiện sự dũng mãnh, chính nghĩa của Vân Tiên. Sau khi chiến thắng, chàng ân cần hỏi han Nguyệt Nga, từ chối mọi lời đền đáp vì cho rằng đó là việc nghĩa.
Nguyệt Nga cảm kích trước nghĩa cử cao đẹp của Vân Tiên, tự nguyện gắn bó với chàng và vẽ hình Vân Tiên để giữ bên mình. Vân Tiên tiếp tục cuộc hành trình, để lại ấn tượng sâu sắc về một người anh hùng tài ba, trọng nghĩa khinh tài.
Giá trị nội dung và nghệ thuật
Nội dung:
- Thể hiện tinh thần nghĩa hiệp, trọng nghĩa khinh tài của Lục Vân Tiên: Chàng không màng nguy hiểm, dũng cảm đánh tan bọn cướp Phong Lai để cứu Kiều Nguyệt Nga. Hành động này thể hiện tinh thần nghĩa hiệp, lòng yêu thương con người, sẵn sàng giúp đỡ người gặp khó khăn của chàng.
- Ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn và phẩm chất của Kiều Nguyệt Nga: Nàng là một cô gái xinh đẹp, nết na, hiền thục, biết ơn và trân trọng người đã giúp đỡ mình. Kiều Nguyệt Nga đem lòng yêu mến Lục Vân Tiên vì phẩm chất tốt đẹp của chàng.
- Thể hiện niềm tin vào chiến thắng của chính nghĩa: Lục Vân Tiên chỉ bằng cây gậy đã đánh tan bọn cướp hung hãn. Điều này thể hiện niềm tin vào chiến thắng của chính nghĩa dù vũ khí thô sơ cũng nhất định thắng lợi.
Nghệ thuật:
- Sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, dễ hiểu: Ngôn ngữ trong tác phẩm sử dụng nhiều từ ngữ bình dân, gần gũi với đời sống, phù hợp với đối tượng tiếp nhận là người lao động.
- Xây dựng nhân vật điển hình: Lục Vân Tiên là nhân vật anh hùng, đại diện cho những phẩm chất tốt đẹp của người Việt Nam. Kiều Nguyệt Nga là nhân vật phụ nữ tiêu biểu cho vẻ đẹp tâm hồn và phẩm chất của người phụ nữ Việt Nam.
- Sử dụng các chi tiết truyện dân gian: Chi tiết Lục Vân Tiên đánh tan bọn cướp bằng cây gậy được xây dựng dựa trên mô-típ "anh hùng đánh giặc bằng gậy”.
- Sử dụng đan xen các biện pháp tu từ: So sánh, nhân hóa, ẩn dụ... góp phần làm nổi bật hình ảnh nhân vật và tăng sức hấp dẫn cho tác phẩm.
Hướng dẫn chi tiết soạn bài Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga
Soạn bài Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga bám sát các câu hỏi được yêu cầu trong trong SGK Ngữ Văn 9 Tập 1.
Câu 1 (SGK Ngữ Văn 9 Tập 1, trang 115)
Kết cấu truyền thống:
Lục Vân Tiên là một tác phẩm sử dụng kiểu kết cấu truyền thống, ước lệ, thể hiện khát vọng của nhân dân về công lý và chiến thắng của cái thiện trước cái ác.
Đặc điểm:
- Trình tự thời gian: Câu chuyện được kể theo trình tự thời gian từ khi Lục Vân Tiên sinh ra, lớn lên, lập công, gặp nạn đến khi được giải cứu và đoàn viên.
- Kết cấu người tốt gặp gian truân: Lục Vân Tiên - nhân vật chính - liên tục gặp thử thách, gian nguy, bị hãm hại bởi kẻ xấu.
- Phù trợ và cứu giúp: Nhờ sự giúp đỡ của các thần tiên, nghĩa sĩ, Lục Vân Tiên đều vượt qua nguy hiểm.
- Đền đáp xứng đáng: Lục Vân Tiên lập được nhiều chiến công, được vua ban thưởng, được cưới vợ đẹp, kẻ xấu bị trừng trị.
Ý nghĩa:
- Kết cấu truyền thống thể hiện niềm tin của nhân dân vào công lý, vào chiến thắng của cái thiện trước cái ác.
- Khẳng định giá trị đạo đức cao đẹp của Lục Vân Tiên: vị nghĩa sĩ anh hùng, cứu giúp người gặp nạn, bảo vệ công lý.
Câu 2 (SGK Ngữ Văn 9 Tập 1, trang 115)
Gợi ý soạn bài Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga cho câu hỏi số 2 như sau:
Nhân vật chính trong đoạn trích "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga" hiện lên như một biểu tượng cho những phẩm chất tốt đẹp của người anh hùng trong văn học trung đại.
Về mặt tính cách, Lục Vân Tiên sở hữu lòng dũng cảm phi thường. Khi chứng kiến cảnh Kiều Nguyệt Nga bị cướp, chàng không hề nao núng mà "bẻ cây làm gậy nhằm làng xông vô". Hình ảnh Lục Vân Tiên tả xung hữu đột, phá tan vòng vây cướp như một vị anh hùng oai hùng, khiến kẻ ác phải khiếp sợ.
Bên cạnh sự dũng mãnh, Lục Vân Tiên còn là người nghĩa hiệp, trọng nghĩa khinh tài. Chàng ra tay cứu Kiều Nguyệt Nga không phải vì mong cầu danh lợi hay đền đáp mà xuất phát từ lòng nhân ái, mong muốn bảo vệ người yếu thế. Lời từ chối trâm vàng của Nguyệt Nga: "Làm ơn há dễ trông người trả ơn..." càng tô điểm thêm cho phẩm chất cao quý của nàng.
Lòng trượng nghĩa của Lục Vân Tiên còn được thể hiện qua cách cư xử chừng mực, tế nhị với Kiều Nguyệt Nga. Chàng biết giữ gìn lễ nghĩa nam nữ, khuyên nhủ Nguyệt Nga không nên xuống xe để tránh ảnh hưởng đến danh dự của nàng.
Hình ảnh Lục Vân Tiên trong đoạn trích không chỉ là một anh hùng võ nghệ cao cường mà còn là một con người trọng lễ nghĩa, có học thức. Cách nói chuyện của chàng với Kiều Nguyệt Nga thể hiện sự chững chạc, đĩnh đạc, hiểu biết về phép tắc xã hội.
Nhân vật Lục Vân Tiên là hiện thân cho những giá trị đạo đức cao đẹp của con người trong xã hội phong kiến. Chàng là tấm gương sáng để thế hệ trẻ noi theo về lòng dũng cảm, lòng nhân ái, tinh thần nghĩa hiệp và ý thức giữ gìn lễ nghi.
Câu 3 (SGK Ngữ Văn 9 tập 1, trang 115)
Câu 3 yêu cầu làm rõ hình ảnh Kiểu Nguyệt Nga. Khi soạn bài Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga, học sinh cần nêu được một số ý như dưới đây:
Vẻ đẹp điển hình của một tiểu thư khuê các:
- Cách xưng hô: "tôi - chàng", "tiện thiếp - quân tử" thể hiện sự lễ phép, khiêm nhường đúng mực của con gái một nhà gia giáo.
- Giọng điệu: nhẹ nhàng, dịu dàng, thể hiện sự e ấp, thùy mị của người con gái.
- Hành động: "lạy rồi sẽ thưa", "chào chàng" thể hiện sự kính cẩn, lễ phép.
Vẻ đẹp của một cô gái có học thức:
- Lời nói: rõ ràng, mạch lạc, sử dụng từ ngữ trang trọng, thể hiện sự hiểu biết và vốn từ vựng phong phú.
- Cách hành xử: chững chạc, đĩnh đạc, thể hiện sự hiểu biết về phép tắc lễ nghi.
- Biết ơn ân nhân: "Gẫm câu báo đức thù công", "Lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng ngươi".
Vẻ đẹp của người con gái hiếu thảo:
- Vâng lời cha mẹ: "Thưa rằng cha mẹ tôi ở nhà Hà Khê", "Cha tôi có thư đến bảo tôi về nhà để định việc hôn nhân".
- Mong muốn được báo đáp công ơn của cha mẹ: "Thưa rằng cha mẹ tôi ở nhà Hà Khê", "Cha tôi có thư đến bảo tôi về nhà để định việc hôn nhân".
Kết luận:
Qua cử chỉ, ngôn ngữ của Kiều Nguyệt Nga, ta thấy được vẻ đẹp của một tiểu thư khuê các, một người con gái có học thức và hiếu thảo. Vẻ đẹp này góp phần tô điểm cho nhân vật Kiều Nguyệt Nga trở nên hoàn thiện, lý tưởng hơn trong lòng người đọc.
Câu 4 (SGK Ngữ Văn 9 Tập 1,trang 115)
Nhân vật được miêu tả rất chi tiết qua hành động, cử chỉ, ngôn ngữ. Yêu cầu khi soạn bài Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga, các bạn học sinh nêu được:
Lý do:
- Tác giả bị mù: Nguyễn Đình Chiểu sử dụng các giác quan còn lại (thính giác, xúc giác) để cảm nhận và miêu tả nhân vật.
- Thể loại truyện: Lục Vân Tiên gần với truyện cổ tích, truyền thuyết, truyện thơ Nôm bình dân, thường miêu tả nhân vật qua hành động, lời nói.
Hành động, cử chỉ:
- Lục Vân Tiên: Dũng mãnh xông vào đánh cướp, ra tay cứu Kiều Nguyệt Nga, ân cần hỏi han.
- Kiều Nguyệt Nga: E ấp, thẹn thùng, tỏ lòng biết ơn.
- Bọn cướp Phong Lai: Hung hãn, tham lam, khiếp sợ trước Lục Vân Tiên.
Ngôn ngữ:
- Lục Vân Tiên: Lời nói mạnh mẽ, thể hiện bản lĩnh anh hùng.
- Kiều Nguyệt Nga: Lời nói dịu dàng, e ấp, thể hiện sự biết ơn.
- Bọn cướp Phong Lai: Lời nói thô lỗ, hung hãn.
Kết luận:
Cách miêu tả nhân vật qua hành động, cử chỉ, ngôn ngữ giúp khắc họa rõ nét tính cách, phẩm chất của từng nhân vật, tăng tính sinh động, hấp dẫn cho tác phẩm.
Câu 5 (SGK Ngữ Văn 9 Tập 1, trang 115)
Ngôn ngữ tác giả Nguyễn Đình Chiểu sử dụng trong đoạn trích "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga" mang đậm dấu ấn mộc mạc, bình dị, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày của người dân Nam Bộ. Học sinh cần nêu được các ý sau khi soạn bài Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga phần câu hỏi số 5.
Đặc trưng:
- Từ ngữ: Sử dụng nhiều từ ngữ bình dân, giản dị, dễ hiểu, dễ nhớ.
- Câu văn: Ngắn gọn, súc tích, nhịp điệu linh hoạt, tạo sự gần gũi, dễ cảm.
- Hình ảnh: Giản dị, mộc mạc, gắn liền với đời sống thường ngày của người dân Nam Bộ.
- Giọng điệu: Khi thì hào hùng, khi thì nhẹ nhàng, thể hiện sự đồng cảm, trân trọng con người.
Soạn bài Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga phần luyện tập
Khi soạn bài Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga, ở câu này, học sinh cần phân biệt sắc thái riêng từng lời thoại của các nhân vật trong đoạn trích "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga":
Phong Lai:
- Giọng điệu ngang tàng, hống hách, kiêu căng, thể hiện bản tính hung dữ, ngạo mạn, gian ác và vô học của tên cướp.
- Lời nói hỗn láo, xúc phạm Lục Vân Tiên, thể hiện sự coi thường và thách thức.
Lục Vân Tiên:
- Khi nói chuyện với Phong Lai: Giọng điệu cương quyết, mạnh mẽ, thể hiện bản lĩnh và uy quyền của người anh hùng.
- Khi nói chuyện với Kiều Nguyệt Nga: Giọng điệu nhã nhặn, quan tâm, giữ khoảng cách, thể hiện sự lịch thiệp, tế nhị và trân trọng người con gái.
Kiều Nguyệt Nga:
Giọng điệu nhẹ nhàng, cảm kích, biết ơn, đầy thiện cảm khi nói chuyện với Lục Vân Tiên, thể hiện sự thùy mị, nết na và lòng biết ơn sâu sắc của người con gái được cứu.
Bài tập liên hệ
Phân tích đoạn trích “Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga”, trong chương trình SGK ngữ văn 9 tập 1, của nguyễn Đình Chiểu.
Gợi ý Soạn bài Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga: Phân tích đoạn trích đã nêu:
Mở bài
Giới thiệu tác giả, tác phẩm:
- Nguyễn Đình Chiểu (1822 - 1888): nhà thơ, nhà văn, nhà Nho yêu nước nổi tiếng của Nam Bộ.
- "Truyện Lục Vân Tiên": tác phẩm tiêu biểu nhất, thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc và tinh thần yêu nước nồng nàn.
Giới thiệu đoạn trích:
- Trích từ phần đầu tác phẩm, kể về việc Lục Vân Tiên gặp và cứu Kiều Nguyệt Nga khỏi bọn cướp.
- Là một trong những đoạn trích tiêu biểu, thể hiện rõ nét hình ảnh Lục Vân Tiên - chàng trai anh hùng, nghĩa hiệp và Kiều Nguyệt Nga - người con gái thùy mị, nết na.
Thân bài
Phân tích hình tượng nhân vật trung tâm Lục Vân Tiên:
- Lục Vân Tiên xuất hiện trong tình huống:
- Trên đường đi thi, gặp Kiều Nguyệt Nga và cha bị bọn cướp tấn công.
- Dũng cảm xông vào đánh đuổi bọn cướp, cứu người.
- Lời nói và hành động của nhân vật Lục Vân Tiên thể hiện:
- Tính cách anh hùng, dũng cảm, không sợ hãi trước kẻ ác.
- Lòng nhân ái, vị tha, sẵn sàng giúp đỡ người gặp khó khăn.
- Thái độ khiêm nhường, không màng danh lợi.
- Hình ảnh Lục Vân Tiên trong tác phẩm:
- Là một chàng trai tài ba, võ nghệ cao cường.
- Mang phẩm chất tốt đẹp của người anh hùng: nghĩa khí, vị tha, nhân đạo.
- Là hình ảnh tượng trưng cho tinh thần yêu nước, chống giặc ngoại xâm của nhân dân ta.
Phân tích nhân vật Kiều Nguyệt Nga:
- Kiều Nguyệt Nga xuất hiện trong tình huống:
- Bị bọn cướp tấn công, cha bị thương, nàng phải van xin tha mạng.
- Được Lục Vân Tiên cứu giúp, thoát khỏi nguy hiểm.
- Hành động và lời nói của Kiều Nguyệt Nga thể hiện:
- Nàng là một cô gái thùy mị, nết na, hiếu thảo.
- Biết ơn Lục Vân Tiên đã cứu mình, mong muốn được báo đáp.
- Có ý thức gìn giữ phẩm giá của người con gái.
- Hình ảnh của Kiều Nguyệt Nga qua tác phẩm:
- Là cô gái gái xinh đẹp và hiền thục.
- Mang phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ Việt Nam: hiếu thảo, biết ơn, thủy chung.
- Là hình ảnh tượng trưng cho vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam.
Giá trị nghệ thuật:
- Ngôn ngữ mộc mạc, giản dị và gần gũi với lời ăn tiếng nói của nhân dân.
- Miêu tả sinh động, hấp dẫn, tạo nên bầu không khí căng thẳng, kịch tính.
- Sử dụng thành công và linh hoạt các biện pháp tu từ: so sánh, ẩn dụ, ...
Kết bài
- Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích.
- Nêu cảm nhận về hình ảnh Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga.
- Bài học rút ra từ đoạn trích: cần sống có lòng nhân ái, biết giúp đỡ người gặp khó khăn và luôn giữ gìn phẩm giá của bản thân.
Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga là một tác phẩm hay, có giá trị nội dung và nghệ thuật sâu sắc. Tác phẩm đã ca ngợi những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam và thể hiện niềm tin vào chiến thắng của chính nghĩa. Soạn bài Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga sẽ giúp các bạn học sinh chuẩn bị tốt hơn cho giờ học chính thức trên lớp.