Tìm hiểu chung trước khi soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia
Tác phẩm Hiền tài là nguyên khí của quốc gia đã trở thành một biểu tượng trong tư tưởng giáo dục và trọng dụng nhân tài của người Việt Nam. Để soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia hay nhất, học sinh cần tìm hiểu sơ lược về tác giả và tác phẩm này.
Tác giả Thân Nhân Trung
Thân Nhân Trung là một trong những nhân vật xuất chúng của lịch sử Việt Nam trong thế kỷ XV. Ông không chỉ nổi tiếng với vai trò là một nhà nho lỗi lạc, mà còn là một chính khách tài ba, nhà văn hóa có tầm ảnh hưởng sâu rộng. Với lòng yêu nước và khát khao nâng cao dân trí, ông đã để lại dấu ấn quan trọng trong sự nghiệp giáo dục và chính trị của triều đại Hậu Lê.
Thân Nhân Trung không chỉ là người đề cao vai trò của hiền tài, mà còn là người trực tiếp tham gia vào công cuộc giáo dục nhân tài cho đất nước. Ông từng giữ vai trò quan trọng trong triều đình nhà Lê, như tham gia biên soạn bộ luật Hồng Đức nổi tiếng và thực hiện nhiều cải cách giáo dục quan trọng. Tầm nhìn chiến lược của ông không chỉ dừng lại ở việc xây dựng một nền giáo dục vững chắc, mà còn nhấn mạnh đến việc tạo dựng một đội ngũ nhân tài kiệt xuất để phục vụ đất nước.
Nhờ vào tầm nhìn sâu rộng của mình, Thân Nhân Trung đã góp phần đưa đất nước Việt Nam thời kỳ Hậu Lê đạt được những thành tựu nổi bật về văn hóa, giáo dục và chính trị. Việc soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia không chỉ giúp học sinh hiểu thêm về vai trò của nhân tài, mà còn ghi nhớ về trách nhiệm của mỗi cá nhân trong việc cống hiến cho sự phồn vinh của dân tộc.
Tác phẩm Hiền tài là nguyên khí của quốc gia
Hoàn cảnh ra đời
Hiền tài là nguyên khí quốc gia là một tác phẩm nổi tiếng của Thân Nhân Trung, được viết vào thời kỳ thịnh trị của triều Hậu Lê dưới thời vua Lê Thánh Tông. Tác phẩm này ra đời trong bối cảnh vua Lê Thánh Tông đang thực hiện những cải cách lớn về giáo dục và chính trị nhằm củng cố và phát triển đất nước. Chính từ đó, tư tưởng trọng dụng hiền tài và xây dựng nền giáo dục vững chắc đã trở thành một trong những mục tiêu hàng đầu của triều đại này.
Nội dung chính
Bài viết là lời tựa cho tấm bia tiến sĩ tại Văn Miếu Quốc Tử Giám - nơi vinh danh những người đỗ đạt cao trong các kỳ thi khoa bảng. Nội dung bài viết nhấn mạnh tầm quan trọng của hiền tài đối với sự thịnh suy của quốc gia, như một nguồn năng lượng chủ lực giúp duy trì và phát triển đất nước. Những người tài năng và có đức độ được ví như "nguyên khí" - linh hồn của quốc gia. Vì vậy, việc chăm lo giáo dục, trọng dụng và bồi dưỡng hiền tài không chỉ là nhiệm vụ của triều đình mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội.
Ý nghĩa
Tác phẩm không chỉ dừng lại ở việc ca ngợi vai trò của hiền tài, mà còn khơi gợi tinh thần yêu nước, ý thức trách nhiệm của từng cá nhân trong việc đóng góp cho sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Đặc biệt, trong việc soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, học sinh có thể cảm nhận được tầm nhìn chiến lược của Thân Nhân Trung về việc đào tạo nhân tài - một yếu tố sống còn để xây dựng một quốc gia vững mạnh.
Soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia ngắn gọn - Kết nối tri thức và cuộc sống
Khi soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, ta không chỉ thấy được tầm quan trọng của việc trọng dụng người tài mà còn nhận ra rằng, hiền tài chính là nền tảng của sự phát triển và hưng thịnh của đất nước.
Soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia: Trước khi đọc
Câu 1: (Trang 74 SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức)
Em nghĩ gì khi nhìn thấy (trực tiếp hoặc qua phim ảnh) bia tiến sĩ ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội)?
Gợi ý trả lời:
Hình ảnh những hàng bia tiến sĩ tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội) không chỉ gợi lên niềm tự hào về truyền thống hiếu học của dân tộc mà còn thể hiện sự trọng dụng hiền tài của các triều đại phong kiến Việt Nam. Tấm bia khắc tên những người đỗ đạt cao, đại diện cho sự nỗ lực không ngừng và trí tuệ kiệt xuất của các bậc tiền nhân.
Đó cũng là minh chứng cho tầm quan trọng của giáo dục và văn hóa, nơi mà triều đình không ngần ngại ghi danh những người có tài năng để vinh danh họ mãi mãi. Hình ảnh ấy khiến ta càng thêm khâm phục tinh thần học tập và cống hiến của những người được khắc tên trên bia, cũng như giá trị trường tồn của tri thức.
Câu 2: (Trang 74 SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức)
Bạn đã thấy hoặc đã từng nghe câu “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” ở đâu, trong hoàn cảnh nào?
Gợi ý trả lời:
Câu nói "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia" có thể xuất hiện trong nhiều bối cảnh, đặc biệt là trong các dịp lễ vinh danh nhân tài hoặc các sự kiện tôn vinh giáo dục.
Đối với nhiều người, câu nói này thường được nghe hoặc nhìn thấy tại những nơi mang đậm giá trị văn hóa, lịch sử như Văn Miếu – Quốc Tử Giám, các buổi lễ khen thưởng học sinh, sinh viên xuất sắc, hoặc thậm chí trên các trang sách giáo khoa.
Câu nói này nhắc nhở chúng ta về giá trị cốt lõi của việc nuôi dưỡng và phát huy tài năng trong xã hội, khẳng định rằng sự phát triển của quốc gia luôn gắn liền với việc bồi dưỡng hiền tài.
Soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia: Đọc văn bản
Câu 1: (Trang 74 SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức)
Các vị vua anh minh đã ban ân gì cho kẻ sĩ?
Gợi ý trả lời:
Các vị vua anh minh, đặc biệt là dưới triều đại Hậu Lê, đã thể hiện sự trân trọng đối với những người có học vấn và tài năng bằng cách ban nhiều ân sủng và ưu đãi cho kẻ sĩ.
- Tạo điều kiện thuận lợi cho các bậc nho sĩ học tập và thi cử
- Phong tặng chức vị cao trong triều đình, thăng quan tiến chức để ghi nhận công lao của những người xuất sắc.
Đây là cách mà triều đình khẳng định vai trò quan trọng của hiền tài trong việc giúp quốc gia phát triển, từ đó củng cố niềm tin và khuyến khích tinh thần học tập, cống hiến cho đất nước.
Câu 2: (Trang 74 SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức)
Lý do chính của việc dựng bia là gì?
Gợi ý trả lời:
Lý do chính của việc dựng bia tiến sĩ tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám là để lưu giữ và vinh danh những người có công đóng góp lớn lao cho triều đình và đất nước thông qua con đường khoa cử. Đây là cách mà nhà vua và triều đình ghi nhận công lao, tài năng của những bậc trí thức, đồng thời truyền tải thông điệp về tầm quan trọng của việc học và thi cử.
Soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia giúp chúng ta hiểu rằng bia tiến sĩ không chỉ là biểu tượng tôn vinh cá nhân, mà còn là di sản văn hóa trường tồn, khuyến khích thế hệ sau noi gương, học tập và cống hiến cho quốc gia.
Soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia: Sau khi đọc
Câu 1: (Trang 76 SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức)
Tìm trong đoạn (2) của văn bản những từ ngữ thể hiện thái độ trọng dụng hiền tài của “các đấng thánh đế minh vương”.
Gợi ý trả lời:
Một số từ ngữ trong đoạn (2) thể hiện thái độ trọng dụng hiền tài của “các đấng thánh đế minh vương” bao gồm: "quý trọng", "ban ân", "trọng dụng", "ưu đãi", "truyền lại ngàn đời". Những từ ngữ này thể hiện rõ sự quan tâm và đề cao vai trò của hiền tài trong việc củng cố sự hưng thịnh của quốc gia.
Trong quá trình soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia ngắn gọn, ta càng nhận ra rằng việc chọn từ ngữ của tác giả cũng là cách để nhấn mạnh tầm quan trọng của nhân tài trong lịch sử và tương lai của đất nước.
Câu 2: (Trang 76 SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức)
Trong văn bản có một câu trực tiếp nói về mục đích của việc dựng bia ghi danh những người đỗ tiến sĩ. Bạn hãy cho biết đó là câu nào?
Gợi ý trả lời:
Câu trực tiếp nói về mục đích của việc dựng bia ghi danh những người đỗ tiến sĩ trong văn bản là: “Khiến cho kẻ sĩ chăm lo đạo học, đua nhau giúp ích cho đất nước, làm cho tên tuổi được khắc vào đá bia, truyền lại ngàn đời”.
Câu này nhấn mạnh ý nghĩa to lớn của việc dựng bia, không chỉ nhằm vinh danh cá nhân mà còn khuyến khích thế hệ sau noi gương, cống hiến hết mình cho sự phát triển của quốc gia.
Câu 3: (Trang 76 SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức)
Xác định luận đề của văn bản và cho biết vì sao bạn xác định như vậy.
Gợi ý trả lời:
Luận đề của văn bản là: "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia". Đây là luận đề chính, bởi nó làm nổi bật quan điểm xuyên suốt của tác giả về tầm quan trọng của việc trọng dụng hiền tài đối với sự hưng thịnh của đất nước.
Việc khẳng định rằng hiền tài chính là "nguyên khí" cho thấy rằng, sự phát triển hay suy yếu của quốc gia phụ thuộc rất lớn vào việc có nuôi dưỡng và trọng dụng được nhân tài hay không.
Câu 4: (Trang 76 SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức)
Xét về nội dung, đoạn (3), có mối quan hệ như thế nào với đoạn (2)?
Gợi ý trả lời:
Xét về nội dung, đoạn (3) có mối quan hệ bổ sung và củng cố cho luận điểm đã được nêu ở đoạn (2).
- Nếu đoạn (2) tập trung nhấn mạnh vào tầm quan trọng của hiền tài đối với quốc gia, thì đoạn (3) lại tiếp tục làm rõ thêm vai trò và trách nhiệm của triều đình trong việc trân trọng, vinh danh và khuyến khích hiền tài.
- Qua đó, đoạn (3) đóng vai trò củng cố cho những luận điểm của đoạn (2), làm rõ hơn cách mà triều đình đã và đang thực hiện để bảo tồn và phát triển “nguyên khí” của đất nước.
Khi soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia ngắn gọn, học sinh cũng nên tập trung vào mối liên hệ chặt chẽ giữa các đoạn văn, từ đó hiểu rõ hơn quan điểm và tư tưởng của tác giả.
Câu 5: (Trang 76 SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức)
Bạn hãy khái quát về nội dung đoạn (4) và cho biết đoạn này đảm nhận chức năng gì trong mạch lập luận.
Gợi ý trả lời:
- Nội dung đoạn (4): Đoạn (4) khái quát lại vai trò quan trọng của việc dựng bia tiến sĩ trong việc vinh danh người có tài và tạo động lực cho những người sau nỗ lực học tập, cống hiến cho đất nước. Đoạn này nhấn mạnh rằng việc ghi danh hiền tài lên bia đá không chỉ là để lưu truyền tên tuổi mà còn là một cách để duy trì truyền thống hiếu học và tạo nên nguồn nguyên khí mạnh mẽ cho quốc gia.
- Chức năng trong mạch lập luận: Đoạn (4) có chức năng kết luận, nhấn mạnh thêm về ý nghĩa và mục đích của việc dựng bia tiến sĩ, đồng thời khẳng định việc trọng dụng hiền tài là yếu tố then chốt cho sự hưng thịnh của đất nước. Khi soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, chúng ta nhận thấy đoạn này đóng vai trò tổng kết và củng cố luận điểm chính của toàn bài.
Câu 6: (Trang 76 SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức)
Khi viết bài văn bia, tác giả đã thể hiện ít nhất hai tư cách: một là của người truyền đạt “thánh ý”, hai là của kẻ sĩ được trọng dụng, thường suy nghĩ về việc báo đáp. Việc thống nhất hai tư cách đó đã chi phối như thế nào đến cách triển khai luận điểm của tác giả?
Gợi ý trả lời:
Tác giả thể hiện hai tư cách: truyền đạt “thánh ý” của vua và là kẻ sĩ với trách nhiệm báo đáp triều đình. Sự thống nhất hai tư cách này giúp tác giả triển khai luận điểm một cách hài hòa và thuyết phục.
Việc truyền đạt thánh ý giúp tác giả khẳng định tính chính thống của việc dựng bia, trong khi tư cách của một kẻ sĩ thể hiện suy nghĩ, cảm xúc cá nhân về việc báo đáp ơn vua và cống hiến cho đất nước. Sự kết hợp này giúp bài văn bia có sức nặng về mặt lý luận và cảm xúc.
Câu 7: (Trang 76 SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức)
Tìm một vài dẫn chứng lịch sử (qua những gì đã học và tìm hiểu thêm) để làm sáng tỏ nhận định sau đây của tác giả bài văn bia: “Vì vậy các đấng thánh đế minh vương chẳng ai không lấy việc bồi dưỡng nhân tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí làm việc đầu tiên.”
Gợi ý trả lời:
Dẫn chứng lịch sử:
- Thời nhà Trần: Các vua Trần như Trần Thái Tông và Trần Nhân Tông đều rất chú trọng việc kén chọn nhân tài, đặc biệt là trong các cuộc thi khoa bảng để bổ nhiệm quan lại tài năng, đóng góp lớn vào việc giữ vững quốc gia trong thời kỳ kháng chiến chống Nguyên - Mông.
- Thời nhà Nguyễn: Vua Minh Mạng cũng đề cao việc tuyển chọn nhân tài thông qua hệ thống thi cử nghiêm ngặt, coi đó là cách để củng cố triều đại và phát triển đất nước.
- Thời Lý: Vua Lý Thái Tổ khi dời đô ra Thăng Long đã không quên thúc đẩy việc giáo dục, mở mang thi cử để xây dựng đội ngũ nhân tài phục vụ cho quốc gia.
Những dẫn chứng này làm rõ nhận định của tác giả rằng các vị vua sáng suốt đều chú trọng bồi dưỡng hiền tài, vì đó là nền tảng để quốc gia phát triển mạnh mẽ.
Câu 8: (Trang 76 SGK Ngữ Văn 10 Kết nối tri thức)
Qua việc đọc văn bản ở trên, bạn hiểu gì về tầm quan trọng của việc xác định mục đích viết và bày tỏ quan điểm của người viết trong văn nghị luận?
Gợi ý trả lời:
Qua việc đọc văn bản, ta hiểu rằng việc xác định mục đích viết và bày tỏ quan điểm rõ ràng là yếu tố quan trọng trong văn nghị luận. Nó giúp người viết truyền đạt ý tưởng một cách nhất quán và có trọng tâm, thuyết phục được người đọc.
Trong văn bản Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, tác giả đã xác định rõ mục đích của mình là đề cao vai trò của hiền tài đối với quốc gia, từ đó triển khai các luận điểm xoay quanh trọng tâm này.
Việc xác định rõ mục đích giúp nội dung trở nên logic, mạch lạc và có sức thuyết phục cao. Soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia cũng là cách để học sinh hiểu thêm về kỹ năng trình bày quan điểm trong văn nghị luận.
Bài tập liên hệ
Yêu cầu: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu suy nghĩ của bạn về sự cần thiết của việc trọng dụng hiền tài.
Gợi ý trả lời:
Việc trọng dụng hiền tài là yếu tố then chốt cho sự phát triển bền vững của bất kỳ quốc gia nào. Hiền tài không chỉ mang đến những đóng góp về mặt tri thức và chuyên môn mà còn là nguồn cảm hứng cho xã hội, giúp quốc gia vượt qua khó khăn, thách thức. Đặc biệt, trong thời đại hiện nay, khi tri thức và công nghệ phát triển nhanh chóng, việc nhận diện và sử dụng đúng nhân tài trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Trọng dụng hiền tài không chỉ là tạo điều kiện cho họ phát huy năng lực mà còn là cách để quốc gia giữ chân, tránh tình trạng chảy máu chất xám. Do đó, xây dựng chính sách thu hút và đãi ngộ xứng đáng với hiền tài là nhiệm vụ quan trọng, quyết định tương lai phát triển và thịnh vượng của đất nước.
Đọc và soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia giúp học sinh không chỉ hiểu về tầm nhìn của cha ông mà còn thức tỉnh về vai trò quan trọng của giáo dục và trọng dụng nhân tài trong thời đại hiện nay.