Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm
Trước khi soạn bài Chùm ca dao về quê hương đất nước chi tiết hãy cùng tìm hiểu về tác giả và tổng quan tác phẩm. Những bài ca dao không chỉ là di sản văn hóa quý báu mà còn là nguồn cảm hứng bất tận cho những ai yêu mến văn học dân gian.
Tác giả
Chùm ca dao về quê hương đất nước là chọn lọc những bài ca dao gian phổ biến được tổng hợp trong sách Kho tàng ca dao người Việt của Nhà xuất bản Văn hóa - Thông tin, Hà Nội, 2001.
Ca dao là những câu thơ trữ tình dân gian, thường xuất hiện từ thời xa xưa và được lưu truyền trong dân gian qua nhiều thế hệ. Tác giả của những bài ca dao thường không rõ danh tính, bởi đây là sản phẩm của tập thể, của nhân dân. Những bài ca dao về quê hương đất nước chứa đựng tình cảm sâu sắc, niềm tự hào và sự gắn bó với quê hương, làng mạc.
Tác phẩm
Chùm ca dao về quê hương đất nước bao gồm những bài ca dao ngắn gọn, mộc mạc nhưng sâu sắc, thể hiện tình yêu, niềm tự hào về cảnh đẹp thiên nhiên, về con người và cuộc sống của quê hương Việt Nam.
Các bài ca dao này không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của quê hương, mà còn chứa đựng những giá trị văn hóa, lịch sử quý báu, truyền tải những bài học nhân sinh giản dị nhưng thấm thía. Mỗi câu ca dao là một bức tranh sinh động về quê hương, góp phần nuôi dưỡng lòng yêu nước và gắn bó với quê hương trong tâm hồn mỗi người dân Việt Nam.
Soạn bài Chùm ca dao về quê hương đất nước chi tiết - Kết nối tri thức và cuộc sống
Với những gợi ý trên, học sinh có thể dễ dàng hoàn thành bài soạn bài Chùm ca dao về quê hương đất nước một cách dễ hiểu và hiệu quả.
Soạn bài Chùm ca dao về quê hương đất nước chi tiết: Trước khi đọc
Câu 1 (Trang 90 SGK Ngữ Văn lớp 6 tập 1 bộ Kết nối tri thức)
Với em, nơi đâu là quê hương yêu dấu? Nếu có thể nói những ấn tượng đẹp đẽ và sâu sắc nhất về quê hương, em sẽ nói điều gì?
Gợi ý trả lời:
Quê hương yêu dấu trong lòng mỗi người có thể là nơi mình sinh ra, nơi gắn bó với những kỷ niệm tuổi thơ hoặc nơi có người thân yêu sinh sống. Đó có thể là một ngôi làng yên bình với cánh đồng lúa bát ngát, dòng sông hiền hòa, hay những con đường mòn rợp bóng tre xanh.
Những ấn tượng đẹp đẽ và sâu sắc về quê hương thường gắn liền với những khoảnh khắc giản dị, ấm áp như tiếng cười đùa của bạn bè dưới bóng cây, hay những buổi chiều tà ngồi ngắm hoàng hôn rực rỡ bên bờ sông. Nếu được nói về quê hương, em sẽ chia sẻ niềm tự hào về vẻ đẹp thanh bình, con người thân thiện và những giá trị truyền thống đáng trân trọng mà quê hương mang lại.
Câu 2 (Trang 90 SGK Ngữ Văn lớp 6 tập 1 bộ Kết nối tri thức)
Em thích bài thơ nào viết về quê hương? Hãy đọc diễn cảm một vài câu trong bài thơ đó.
Gợi ý trả lời:
Bài thơ về quê hương mà em yêu thích nhất là "Quê hương" của tác giả Đỗ Trung Quân. Bài thơ này đã khắc sâu trong tâm trí em bởi những hình ảnh giản dị, gần gũi mà vô cùng xúc động về quê hương. Đặc biệt, em rất thích những câu:
"Quê hương là chùm khế ngọt
Cho con trèo hái mỗi ngày
Quê hương là đường đi học
Con về rợp bướm vàng bay."
Những câu thơ này gợi lên hình ảnh thân thuộc của một miền quê yên bình, nơi có những kỷ niệm êm đềm của tuổi thơ, những điều giản dị nhưng đong đầy tình cảm, khiến em luôn nhớ về quê hương với tất cả tình yêu và lòng trân trọng.
Soạn bài Chùm ca dao về quê hương đất nước chi tiết: Sau khi đọc
Câu 1: (Trang 92 SGK Ngữ Văn lớp 6 tập 1 bộ Kết nối tri thức)
Đọc các bài ca dao 1, 2 và cho biết: Mỗi bài ca dao có mấy dòng? Cách phân bổ số tiếng trong các dòng cho thấy đặc điểm gì của thơ lục bát?
Gợi ý trả lời:
- Bài ca dao 1 và 2 mỗi bài đều có 2 dòng.
- Cách phân bổ số tiếng trong các dòng cho thấy đặc điểm tiêu biểu của thể thơ lục bát.
- Thơ lục bát truyền thống thường có cấu trúc 6 tiếng ở dòng lục và 8 tiếng ở dòng bát. Đặc điểm này tạo nên nhịp điệu nhẹ nhàng, uyển chuyển, dễ nhớ và dễ truyền miệng, rất phổ biến trong các tác phẩm ca dao dân gian.
Câu 2: (Trang 92 SGK Ngữ Văn lớp 6 tập 1 bộ Kết nối tri thức)
Đối chiếu với những điều được nêu trong mục Tri thức ngữ văn ở đầu bài học, hãy xác định cách gieo vần, ngắt nhịp và phối hợp thanh điệu trong các bài ca dao 1 và 2.
Gợi ý trả lời:
- Cách gieo vần: Trong cả hai bài ca dao, vần được gieo giữa cuối dòng lục và giữa dòng bát, tạo nên sự liên kết mượt mà giữa các dòng thơ. Đây là đặc điểm quen thuộc của thể thơ lục bát, giúp cho bài ca dao có nhịp điệu êm ái, dễ thuộc.
- Ngắt nhịp: Thường ngắt nhịp ở nhịp 2/4, hoặc 2/2/2 trong dòng lục, và nhịp 4/4 trong dòng bát, tạo sự cân đối và nhịp nhàng cho bài thơ.
- Phối hợp thanh điệu: Thường có sự đối xứng về thanh điệu giữa các cặp câu, với thanh bằng và thanh trắc xen kẽ, tạo ra âm điệu dễ chịu và cân bằng cho người đọc.
Câu 3: (Trang 92 SGK Ngữ Văn lớp 6 tập 1 bộ Kết nối tri thức)
So với hai bài ca dao đầu, bài ca dao 3 là bài lục bát biến thể. Hãy chỉ ra tính chất biết thể của thể thơ lục bát trong bài ca dao này trên các phương diện: số tiếng trong mỗi dòng, cách gieo vần, cách phối hợp thanh điệu,...
Gợi ý trả lời:
- Số tiếng trong mỗi dòng: Bài ca dao 3 có sự biến đổi so với thơ lục bát truyền thống khi số tiếng trong mỗi dòng không còn giữ nguyên cấu trúc 6 - 8 như thông thường, mà có thể thay đổi linh hoạt, tạo nên sự đa dạng trong cách diễn đạt.
- Cách gieo vần: Cách gieo vần cũng có sự biến đổi, không còn tuân thủ nghiêm ngặt theo quy luật lục bát, mà có thể sáng tạo, thay đổi vị trí của các vần để phù hợp với nội dung và cảm xúc của bài thơ.
- Phối hợp thanh điệu: Thanh điệu trong bài ca dao 3 có thể không tuân thủ hoàn toàn theo nguyên tắc đối xứng như trong thơ lục bát cổ điển, tạo ra những âm hưởng mới lạ, thú vị.
Câu 4: (Trang 92 SGK Ngữ Văn lớp 6 tập 1 bộ Kết nối tri thức)
Trong cụm từ mặt gương Tây Hồ, tác giả dân gian đã sử dụng biện pháp tu từ nào? Hãy nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó.
Gợi ý trả lời:
- Biện pháp tu từ: Cụm từ "mặt gương Tây Hồ" sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ, khi ví mặt hồ Tây như một chiếc gương khổng lồ, phản chiếu bầu trời và cảnh vật xung quanh.
Tác dụng: Biện pháp ẩn dụ này làm nổi bật vẻ đẹp tĩnh lặng, trong sáng và mênh mông của hồ Tây. Nó giúp người đọc dễ dàng hình dung ra một bức tranh thiên nhiên nên thơ, bình yên và thanh tịnh, đồng thời tạo nên cảm giác gần gũi, thân thuộc với cảnh sắc quê hương.
Câu 5: (Trang 92 SGK Ngữ Văn lớp 6 tập 1 bộ Kết nối tri thức)
Nêu cảm nhận của em về tình cảm tác giả dân gian gửi gắm trong lời nhắn gửi: Ai ơi, đứng lại mà trông. Hãy tìm một số câu ca dao có sử dụng từ ai hoặc có lời nhắn Ai ơi…
Gợi ý trả lời:
Câu ca dao "Ai ơi, đứng lại mà trông" thể hiện sự khẩn thiết, tha thiết của tác giả dân gian khi muốn kêu gọi mọi người dừng lại, nhìn ngắm và suy ngẫm về một điều quan trọng.
Cụm từ "Ai ơi" là một lời nhắn gửi đầy tình cảm, mang tính cộng đồng, mời gọi tất cả mọi người, không phân biệt ai, cùng chia sẻ, đồng cảm với nỗi niềm mà tác giả muốn truyền tải. Điều này cho thấy tác giả dân gian rất trân trọng và yêu quý những giá trị văn hóa, cảnh sắc thiên nhiên hay những bài học cuộc sống mà họ muốn nhắc nhở thế hệ sau.
Một số câu ca dao khác cũng sử dụng từ "ai" hoặc lời nhắn "Ai ơi" như:
- "Ai ơi bưng bát cơm đầy, dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần."
- "Ai ơi chớ bỏ ruộng hoang, bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu."
Câu 6: (Trang 92 SGK Ngữ Văn lớp 6 tập 1 bộ Kết nối tri thức)
Bài ca dao 3 đã sử dụng những từ ngữ, hình ảnh nào để miêu tả thiên nhiên xứ Huế? Những từ ngữ, hình ảnh đó giúp em hình dung như thế nào về cảnh sông nước nơi đây?
Gợi ý trả lời:
Bài ca dao 3 sử dụng các từ ngữ và hình ảnh như "Sông Hương," "núi Ngự," "mặt gương Tây Hồ," để miêu tả thiên nhiên xứ Huế. Các hình ảnh này tạo ra một bức tranh thiên nhiên thanh bình, đẹp đẽ và trữ tình.
Sông Hương được ví như một dòng sông thơ mộng, nước trong xanh chảy êm đềm giữa đôi bờ cỏ cây, núi Ngự như một tấm màn che hùng vĩ, bao quanh cảnh vật, còn mặt gương Tây Hồ là hình ảnh ẩn dụ về vẻ đẹp tĩnh lặng, trong sáng của mặt nước, phản chiếu bầu trời và cảnh sắc thiên nhiên.
Những từ ngữ và hình ảnh này giúp em hình dung ra một không gian thiên nhiên xứ Huế thật thơ mộng, trong lành và đầy sức hút khi soạn bài Chùm ca dao về quê hương đất nước, nơi mà sông nước, núi non hòa quyện với nhau tạo nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp.
Câu 7: (Trang 92 SGK Ngữ Văn lớp 6 tập 1 bộ Kết nối tri thức)
Các bài ca dao trữ tình thường bộc lộ trực tiếp tình cảm, cảm xúc của con người. Qua chùm ca dao trên, em cảm nhận được gì về tình cảm của tác giả dân gian đối với quê hương đất nước?
Gợi ý trả lời:
Qua chùm ca dao về quê hương đất nước, em cảm nhận được tình cảm sâu nặng, tha thiết của tác giả dân gian đối với quê hương. Các bài ca dao này không chỉ miêu tả cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp, bình yên mà còn thể hiện lòng tự hào, yêu mến và gắn bó với quê hương. Tình cảm này được thể hiện qua những hình ảnh gần gũi, thân thuộc như sông, núi, cánh đồng, dòng sông...
Tác giả dân gian đã gửi gắm trong những bài ca dao này một lòng biết ơn sâu sắc đối với quê hương, nơi đã nuôi dưỡng và gắn bó suốt cuộc đời họ. Qua đó, họ cũng muốn nhắn nhủ thế hệ sau biết trân trọng và giữ gìn những giá trị văn hóa, cảnh sắc thiên nhiên quê hương.
Soạn bài Chùm ca dao về quê hương đất nước chi tiết: Viết kết nối với đọc
Yêu cầu: Viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) nêu cảm nghĩ của em về một danh lam thắng cảnh của quê hương đất nước.
Gợi ý trả lời:
Một trong những danh lam thắng cảnh mà em yêu thích nhất là Vịnh Hạ Long - một tuyệt tác thiên nhiên của Việt Nam. Vịnh Hạ Long nổi bật với hàng nghìn hòn đảo lớn nhỏ nhấp nhô giữa biển xanh, tạo nên một bức tranh sơn thủy hữu tình. Mỗi lần chiêm ngưỡng cảnh sắc nơi đây, em luôn cảm thấy lòng mình tràn đầy tự hào về vẻ đẹp thiên nhiên kỳ diệu của quê hương. Những dãy núi đá vôi trùng điệp, hang động kỳ bí và mặt nước lấp lánh dưới ánh nắng tạo nên một không gian yên bình, tĩnh lặng, khiến tâm hồn như được hòa mình vào thiên nhiên. Vịnh Hạ Long không chỉ là niềm tự hào của người dân Quảng Ninh mà còn là biểu tượng về sự hùng vĩ, nên thơ của đất nước Việt Nam.
Việc soạn bài Chùm ca dao về quê hương đất nước chi tiết không chỉ giúp học sinh hiểu sâu sắc về vẻ đẹp thiên nhiên và văn hóa dân tộc mà còn khơi dậy tình yêu quê hương trong lòng mỗi người. Những câu ca dao mộc mạc, giàu cảm xúc là kho tàng quý giá, góp phần nuôi dưỡng tinh thần yêu nước và lòng tự hào dân tộc.