Dàn ý phân tích bài thơ Mẹ và quả
Dưới đây là dàn ý phân tích bài thơ Mẹ và quả, các bạn học sinh có thể dựa vào đó và sáng tạo thêm để bài viết của mình trở nên sinh động và hấp dẫn hơn.
Mở bài:
- Giới thiệu ngắn gọn về tác giả, tác phẩm và nêu xuất xứ của bài thơ.
- Nêu vấn đề cần phân tích bài thơ Mẹ và quả của Nguyễn Khoa Điềm: Đây không chỉ đơn thuần là một bài thơ về tình mẫu tử mà còn chứa đựng những giá trị nhân văn sâu sắc về cuộc sống, về trách nhiệm của con người đối với quê hương, đất nước.
- Luận điểm chính: Bài thơ là một bức tranh sinh động về tình mẫu tử thiêng liêng, đồng thời là lời tự vấn sâu sắc của tác giả về trách nhiệm làm con.
Thân bài:
Hình ảnh người mẹ và công việc trồng trọt:
- Mẹ là người lao động cần cù, chịu khó:
- Hình ảnh người mẹ chăm sóc vườn cây, vun xới, tưới tắm cho từng cây, từng trái.
- Qua đó, tác giả thể hiện sự trân trọng đối với công lao của người mẹ, những giọt mồ hôi và sự hy sinh thầm lặng.
- Vườn cây là kết quả của sự chăm sóc tỉ mỉ của mẹ:
- Những mùa quả là thành quả lao động của mẹ, là niềm vui, niềm tự hào của gia đình.
- Hình ảnh những quả trái chín mọng gợi lên sự ấm áp, tình yêu thương.
Sự liên tưởng độc đáo giữa việc trồng cây và trồng người:
- Điểm tương đồng:
- Cả việc trồng cây và trồng người đều cần sự chăm sóc, vun trồng, tưới tắm.
- Cả cây và người đều cần thời gian để lớn lên, trưởng thành.
- Kết quả của cả hai quá trình đều mang lại niềm vui, hạnh phúc.
- Ý nghĩa sâu xa:
- Qua hình ảnh vườn cây, tác giả muốn gửi gắm thông điệp về sự quan trọng của việc giáo dục con cái.
- Người mẹ không chỉ sinh ra con mà còn có trách nhiệm nuôi dưỡng, giáo dục con cái trở thành người có ích cho xã hội.
Tình cảm của người con dành cho mẹ:
- Lòng biết ơn sâu sắc:
- Tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với công lao sinh thành, dưỡng dục của mẹ.
- Hình ảnh “bàn tay mẹ mỏi” gợi lên sự xót xa, trân trọng.
- Trách nhiệm của người con:
- Tác giả ý thức được trách nhiệm của mình đối với mẹ và gia đình.
- Sự lo lắng, trăn trở về việc làm sao để đền đáp công ơn của mẹ.
- Khát vọng được trở thành người con ngoan:
- Tác giả mong muốn mình sẽ trở thành một người con ngoan hiền, xứng đáng với tình yêu thương của mẹ.
Tư tưởng nhân văn được gửi gắm trong bài thơ:
- Ca ngợi tình cảm, sự gắn bó sâu sắc và đặc biệt giữa mẹ và con:
- Tình mẫu tử luôn là thứ tình cảm thiêng liêng, cao quý nhất.
- Mẹ là người phụ nữ Việt Nam truyền thống, giàu đức hi sinh.
- Khẳng định những giá trị cốt lõi của một gia đình:
- Gia đình là nơi nuôi dưỡng tình cảm, là nền tảng của xã hội.
- Nâng cao ý thức trách nhiệm của mỗi người đối với quê hương, đất nước:
- Mẹ không chỉ là người mẹ mà còn là biểu tượng của đất nước, quê hương.
- Con cái có trách nhiệm xây dựng và phát triển đất nước.
Kết bài:
- Khái quát lại giá trị nội dung cũng như nghệ thuật của bài thơ.
- Nhấn mạnh ý nghĩa sâu sắc của tình mẫu tử và trách nhiệm của con người đối với cuộc sống.
- Liên hệ ý nghĩa bài thơ với bản thân và rút ra bài học.
Sơ đồ tư duy phân tích Mẹ và quả
Sơ đồ tư duy phân tích bài thơ Mẹ và quả sẽ giúp người đọc có cái nhìn tổng quan và sâu sắc về tác phẩm. Sơ đồ này tập trung vào việc khai thác các yếu tố cấu trúc, ngôn ngữ, nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
Cụ thể, sơ đồ tư duy phân tích bài thơ Mẹ và quả bên dưới trình bày chi tiết về cách thức tác giả sử dụng các hình ảnh, biện pháp tu từ để thể hiện nội dung chủ đạo và giá trị nhân văn sâu sắc của bài thơ. Bên cạnh đó, đây còn là một công cụ trực quan, được xem là phương pháp hiệu quả giúp học sinh thâu tóm ý chính và phân tích bài thơ Mẹ và quả của Nguyễn Khoa Điềm sâu sắc hơn.
Gợi ý mẫu phân tích bài thơ Mẹ và quả hay
Với hình ảnh mùa quả, Nguyễn Khoa Điềm đã vẽ nên bức tranh sinh động về cuộc sống của người nông dân, nơi thời tiết khắc nghiệt chi phối từng mùa vụ. Bài thơ không chỉ là một lời ca ngợi công lao của người mẹ mà còn là một khúc hát về sự vất vả, hy sinh của những con người lao động. Dưới đây là một mẫu phân tích bài thơ Mẹ và quả hay được chúng tôi tuyển chọn và giới thiệu tới các bạn học sinh.
Mẫu tham khảo phân tích bài thơ Mẹ và quả:
Khác hẳn với sự vội vã, gấp gáp trong thơ Xuân Diệu, thơ Nguyễn Khoa Điềm mang một nét riêng vô cùng đặc biệt. Đó là sự sâu lắng, trầm tư với mạch cảm xúc được dồn nén, biểu lộ qua những câu từ nhẹ nhàng mà giàu ý nghĩa. "Mẹ và quả" chính là một minh chứng rõ nét cho điều đó. Bài thơ, ra đời vào năm 1982, là những lời tâm sự chân thành, thể hiện tình yêu sâu sắc của người con dành cho mẹ - hình ảnh tiêu biểu của người phụ nữ Việt Nam truyền thống.
Qua những câu thơ giản dị nhưng chứa đựng nhiều giá trị nhân văn: "Những mùa quả mẹ tôi hái được/ Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng...", tác giả đã gợi lên trong lòng người đọc những suy ngẫm sâu sắc về công lao sinh thành, dưỡng dục của mẹ. Đặc biệt, câu hỏi tu từ "Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi/ Mình vẫn còn một thứ quả non xanh" đã khơi gợi trong lòng người đọc nỗi lo sợ và trăn trở về việc chưa báo đáp hết công ơn của mẹ.
“Mẹ và quả” với những lời thơ dịu dàng, mộc mạc tạo nên điểm nhấn đặc biệt cho tác phẩm. Khiến cho người đọc không khỏi xúc động nghẹn ngào bởi ai cũng được lớn lên trong vòng tay yêu thương của mẹ. “Mẹ và quả” kể về công lao to lớn của mẹ, là hình ảnh điển hình của người phụ nữ Việt Nam truyền thống. Những trái cây chín ngọt ngào mà mẹ vun trồng qua năm tháng trong vườn cũng chính là hình ảnh ẩn dụ sinh động cho những giọt mồ hôi, công sức tận tụy chăm bẵm, nuôi dưỡng những đứa con mình trưởng thành. Nhan đề ngắn gọn “Mẹ và quả” nghe rất đơn giản thế nhưng ẩn sâu bên trong lại chứa đựng những ý nghĩa sâu sắc vô cùng lớn lao. Nó không chỉ nói đến công lao, sự hy sinh vô điều kiện của mẹ dành cho con mà còn khắc sâu vào tâm trí mỗi người đọc, gợi nhắc về tình yêu cao quý của mẹ. Từ đó trong mỗi người con luôn cần phải có trách nhiệm đối với tình yêu đó. Tác phẩm gợi ta nhắc đến câu tục ngữ “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, gợi truyền thống biết ơn sâu sắc và trân trọng đối với những người sinh thành ra chúng ta.
Mở đầu bài thơ, tác giả đề cập đến những thành công trong việc trồng trọt của người mẹ. Suốt bốn mùa, mẹ miệt mài vun trồng để cho ra những trái ngọt. Cuộc đời mẹ gắn liền với mảnh vườn nhỏ bé ấy, nơi ươm mầm bao nhiêu trái ngọt. Những mùa quả mẹ trồng chính là hình ảnh ẩn dụ sâu sắc về việc mẹ sinh thành, nuôi dưỡng và chăm sóc những đứa con không quản khó khăn, vất vả. Dù vậy, không một giây phút nào mẹ ngừng nghỉ, mẹ vẫn luôn cố gắng hết mình để dành những điều tốt đẹp nhất cho con. Hình ảnh so sánh “Những mùa quả lặn rồi lại mọc/ Như mặt trời, khi như mặt trăng” là một liên tưởng hết sức tinh tế, thể hiện tình yêu của mẹ dành cho con không bao giờ dứt. Tình yêu ấy tuần hoàn, liên tục như một quy luật tự nhiên của mặt trời và mặt trăng. Cũng giống như sự thay phiên nhau của mặt trời và mặt trăng trên bầu trời, mặt trời tượng trưng cho tình yêu ấm áp, soi sáng từng bước chân con trên đường đời. Mặt trăng lại mang đến sự dịu hiền, giống như vòng tay ấm áp của mẹ luôn dõi theo và che chở cho con. Bốn dòng thơ đầu đã thể hiện tài năng liên tưởng độc đáo của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, khơi gợi những cảm xúc sâu lắng trong lòng người đọc.
Thế nhưng, tình yêu của con dành cho mẹ không phải lúc nào cũng dễ dàng bày tỏ:
"
Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên
Còn những bí và bầu thì lớn xuống
Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn
Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi.
Và chúng tôi, một thứ quả trên đời
Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái
Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh?
"
Tình mẫu tử, một thứ tình cảm thiêng liêng, cao đẹp, là tình yêu vô điều kiện mà mẹ dành cho con. Ai trong chúng ta cũng lớn lên từ vòng tay ấm áp của mẹ. Như những trái cây được mẹ vun trồng, mẹ chẳng mong gì hơn ngoài việc thấy con khỏe mạnh, lớn khôn. Hai từ "lớn xuống" là hình ảnh ẩn dụ thật đẹp, nói lên nỗi nhọc nhằn, vất vả của mẹ ngày một tăng theo năm tháng. Con lớn lên, một thứ "trái ngọt" mà mẹ đã dành trọn cả đời để vun trồng. Hình ảnh "bàn tay mẹ mỏi" gợi lên sự già đi của mẹ, một sự thật mà con không thể nào tránh khỏi. Nhà thơ bày tỏ nỗi lo sợ khi nghĩ đến ngày phải rời xa vòng tay mẹ, phải đương đầu với những khó khăn của cuộc sống. Sợ mình còn quá "non xanh", chưa đủ trưởng thành để hiểu hết mọi chuyện. Bởi chẳng có nơi nào bình yên bằng vòng tay mẹ. Giọt mồ hôi lăn trên má mẹ là minh chứng rõ nhất cho tình yêu thương vô bờ bến mà mẹ dành cho con. Đó là những giọt mồ hôi của sự hy sinh, của những tháng ngày nuôi dưỡng con khôn lớn.
Tác phẩm được viết theo thể thơ tự do, với những hình ảnh quen thuộc và biện pháp nghệ thuật độc đáo, đã mang đến cho người đọc cảm giác gần gũi, thân thương. Bài thơ không chỉ ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng mà còn nhắc nhở thế hệ trẻ về đạo hiếu, về trách nhiệm phải đền đáp công ơn sinh thành của cha mẹ.
Bí quyết viết phân tích bài thơ Mẹ và quả hay
Để viết phân tích bài thơ Mẹ và quả sâu sắc và ấn tượng, học sinh cần nắm chắc kiến thức trọng tâm của tác phẩm và kết hợp các kỹ năng văn học một cách nhuần nhuyễn. Dưới đây là một số gợi ý:
- Đọc kỹ và hiểu bài thơ: Đọc đi đọc lại nhiều lần để nắm vững nội dung, hình ảnh, ngôn ngữ và cảm xúc mà tác giả muốn gửi gắm. Hãy chú ý đến các từ ngữ, câu thơ đặc biệt, các biện pháp tu từ và cách sử dụng vần điệu.
- Phân tích cấu trúc bài thơ: Xác định rõ bố cục, số câu, số đoạn, vần điệu, nhịp điệu. Phân tích cách thức tác giả xây dựng hình ảnh, diễn tả cảm xúc và phát triển ý tưởng qua từng đoạn thơ.
- Phân tích hình ảnh: Đọc kỹ các hình ảnh trung tâm của bài thơ, đặc biệt là hình ảnh người mẹ và quả. Tìm hiểu ý nghĩa sâu xa ẩn chứa trong từng hình ảnh, cách tác giả sử dụng hình ảnh để gợi tả tình cảm, suy nghĩ.
- Phân tích ngôn ngữ: Chú ý đến việc sử dụng từ ngữ, cách xây dựng câu, các biện pháp tu từ như so sánh, nhân hóa, ẩn dụ... Phân tích tác dụng của các biện pháp tu từ trong việc tạo nên vẻ đẹp và sức gợi cảm của bài thơ.
- Phân tích cảm xúc: Cảm nhận sâu sắc về cảm xúc của người mẹ và của nhân vật trữ tình. Tìm hiểu cách tác giả thể hiện tình cảm đó qua ngôn ngữ, hình ảnh.
- Liên hệ và so sánh: Liên hệ bài thơ với những bài thơ khác có cùng chủ đề hoặc với những tác phẩm văn học khác mà bạn đã đọc. So sánh cách thức các tác giả thể hiện tình mẫu tử, những điểm giống và khác nhau.
- Đưa ra ý kiến cá nhân: Sau khi phân tích, bạn hãy đưa ra những nhận xét, đánh giá của riêng mình về bài thơ. Bạn có thể đồng tình hoặc không đồng tình với quan điểm của tác giả nhưng cần đưa ra những lý lẽ thuyết phục để bảo vệ ý kiến của mình.
- Kết cấu bài viết: Bài viết nên có bố cục rõ ràng, gồm có phần mở bài, thân bài và kết bài. Phần mở bài giới thiệu tác giả, tác phẩm, vấn đề cần phân tích. Thân bài trình bày chi tiết các ý phân tích. Kết bài tổng kết lại những ý chính và đưa ra nhận xét đánh giá chung.
Lưu ý: Khi viết bài phân tích, bạn cần đảm bảo tính mạch lạc, chặt chẽ, sử dụng ngôn ngữ văn học chính xác và giàu hình ảnh. Các bài phân tích bài thơ Mẹ và quả hay và đạt điểm cao thương thể hiện sự sáng tạo và độc đáo trong cách nhìn nhận và đánh giá bài thơ.
Dưới ngòi bút của Nguyễn Khoa Điềm, mùa quả không chỉ là chu kỳ của tự nhiên mà còn là biểu tượng cho cuộc đời vất vả của người mẹ. Phân tích bài thơ Mẹ và quả chúng ta sẽ thấy tác giả đã khắc họa sâu sắc những khó khăn mà người mẹ phải đối mặt khi đối diện với những biến đổi khắc nghiệt của thời tiết, từ đó tôn vinh giá trị của tình mẫu tử.