Kinh doanh đa cấp là gì?
Muốn hiểu kinh doanh đa cấp là gì, chúng ta cần tìm hiểu rõ mô hình đa cấp hay tiếp thị đa cấp (MLM). Đây là một chiến lược kinh doanh hoạt động thông qua mạng lưới người tham gia gồm nhiều cấp, được phân nhánh nhằm phân phối sản phẩm hay dịch vụ.
Trong mô hình này, người tham gia không chỉ bán hàng trực tiếp cho khách hàng mà còn có thể tuyển dụng thêm người khác vào mạng lưới của mình để nhận hoa hồng từ doanh số bán hàng của họ.
Đặc điểm của kinh doanh đa cấp:
- Mạng lưới nhiều cấp: Người tham gia được sắp xếp thành nhiều cấp bậc khác nhau, dựa trên thời gian tham gia hoặc doanh số bán hàng.
- Hoa hồng từ tuyển dụng: Ngoài hoa hồng từ việc bán hàng trực tiếp, người tham gia còn nhận được hoa hồng từ doanh số bán hàng của những người trong mạng lưới của họ.
- Sản phẩm hoặc dịch vụ: Doanh nghiệp đa cấp thường cung cấp các sản phẩm hoặc dịch vụ độc quyền, khó tìm thấy trên thị trường thông thường.
- Chi phí tham gia: Người tham gia thường phải đóng một khoản phí để gia nhập mạng lưới và mua sản phẩm/dịch vụ.
Bán hàng đa cấp có hợp pháp không?
Bán hàng đa cấp là gì? Tại Việt Nam hình thức này hoàn toàn hợp pháp nếu doanh nghiệp và người tham gia tuân thủ các quy định của pháp luật.
Khung pháp lý điều chỉnh hoạt động bán hàng đa cấp tại Việt Nam bao gồm:
- Luật Doanh nghiệp 2020: Quy định chung về hoạt động kinh doanh, bao gồm cả bán hàng đa cấp.
- Nghị định 40/2018/NĐ-CP: Quy định chi tiết về hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp.
Theo quy định, doanh nghiệp bán hàng đa cấp phải đáp ứng các điều kiện sau:
- Được cấp giấy phép kinh doanh theo phương thức đa cấp do Bộ trưởng Bộ Công Thương cấp.
- Sản phẩm kinh doanh phải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác nhận chất lượng, an toàn.
- Kế hoạch kinh doanh phải được Bộ Công Thương thẩm định và phê duyệt.
- Có hệ thống quản lý người tham gia bán hàng đa cấp chặt chẽ, minh bạch.
Người tham gia bán hàng đa cấp cũng phải tuân thủ các quy định:
- Đủ 18 tuổi và có năng lực hành vi dân sự đầy đủ.
- Không tham gia vào các tổ chức, hoạt động bị cấm theo quy định của pháp luật.
- Hiểu rõ nội dung hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp và các quy định liên quan.
Một số hành vi bị cấm trong hoạt động bán hàng đa cấp:
- Yêu cầu người tham gia nộp tiền để được tham gia bán hàng đa cấp.
- Hứa hẹn lợi nhuận cao bất thường, không có căn cứ.
- Sử dụng thông tin sai lệch để quảng cáo sản phẩm, dịch vụ.
- Ép buộc người tham gia mua sản phẩm, dịch vụ.
Tiếp thị đa cấp có phải là mô hình kim tự tháp không?
Tiếp thị đa cấp (MLM) và mô hình kim tự tháp thường bị nhầm lẫn là một mô hình kinh doanh khi cả hai đều sử dụng mạng lưới người tham gia để bán sản phẩm hoặc dịch vụ. Tuy nhiên, nếu tìm hiểu kỹ kinh doanh đa cấp là gì, bạn sẽ thấy chúng không phải là một bởi:
- Mô hình kim tự tháp tập trung chủ yếu vào việc tuyển dụng người tham gia mới và thu phí từ họ. Sản phẩm hoặc dịch vụ chỉ đóng vai trò phụ hoặc thậm chí không tồn tại. Theo luật pháp Việt Nam, mô hình kim tự tháp bị cấm hoàn toàn vì tính chất lừa đảo.
- Tiếp thị đa cấp chân chính tập trung vào việc bán sản phẩm hoặc dịch vụ. Người tham gia kiếm tiền chủ yếu từ việc bán sản phẩm cho khách hàng, ngoài hoa hồng từ việc tuyển dụng thêm người mới. Tiếp thị đa cấp được phép hoạt động nhưng phải tuân thủ theo quy định của pháp luật Việt Nam.
Ưu điểm của mô hình bán hàng đa cấp là gì?
Mặc dù tiềm ẩn nhiều rủi ro nhưng bán hàng đa cấp vẫn là một mô hình kinh doanh hợp pháp với nhiều tiềm năng như:
Cơ hội thu nhập cao
Bán hàng đa cấp là gì, mô hình này mang lại cơ hội gia tăng thu nhập không giới hạn, bởi đây là mô hình kinh doanh sản phẩm/dịch vụ theo một hệ thống. Do đó, nếu người tham gia xây dựng được hệ thống vững mạnh, phát triển tốt thì lợi nhuận thu được là rất cao. Đây chính là ưu điểm nổi bật nhất của mô hình kinh doanh này.
Dễ dàng tham gia
Mô hình bán hàng đa cấp hợp pháp không yêu cầu nhiều vốn đầu tư ban đầu, chỉ cần mua một số sản phẩm nhất định để trở thành thành viên. Nhờ đó các chị em nội trợ, sinh viên, hay dân văn phòng,… đều dễ dàng tham gia bán hàng đa cấp để kiếm thêm thu nhập.
Linh hoạt về thời gian và địa điểm làm việc
Dạo một vòng tìm kiếm công ty đa cấp là gì, bạn sẽ thấy họ thường cho phép người tham gia bán hàng đa cấp có thể làm việc tại bất kỳ đâu, bất kỳ lúc nào mà không bị ràng buộc về thời gian và môi trường làm việc. Hiện nay, với sự phát triển nhanh chóng của các thiết bị công nghệ, bạn chỉ cần ngồi tại nhà cũng có thể bán hàng đa cấp một cách vô cùng dễ dàng.
Phát triển kỹ năng và kiến thức
Tham gia vào mô hình bán hàng đa cấp giúp nhà phân phối có cơ hội phát triển các kỹ năng như giao tiếp, thuyết trình, lãnh đạo, quản lý,… Bán hàng đa cấp cũng là một hình thức kinh doanh, do đó người tham gia cần trau dồi kiến thức về marketing, quản lý tài chính, am hiểu về sản phẩm/thị trường và các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động này.
Xây dựng cộng đồng và mối quan hệ
Nếu từng tìm hiểu qua hàng đa cấp là gì hoặc có hứng thú với các sản phẩm, dịch vụ này, bạn sẽ thấy mô hình bán hàng đa cấp khuyến khích người tham gia giao tiếp, kết nối với nhiều người mới để giới thiệu sản phẩm và tìm kiếm nhà phân phối, từ đó mở rộng mạng lưới quan hệ cá nhân và chuyên nghiệp.
Góp phần phát triển kinh tế
Mô hình bán hàng đa cấp tạo ra nhiều việc làm cho người lao động, giúp kích thích tiêu dùng của người dân, qua đó góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế.
Những biến tướng của kinh doanh đa cấp tại Việt Nam
Mô hình kinh doanh đa cấp bắt đầu xuất hiện tại thị trường Việt Nam vào đầu những năm 2000. Dù còn nhiều hoài nghi về đa cấp là gì nhưng không thể phủ nhận kinh doanh đa cấp tại Việt Nam trong những năm gần đây đã có bước phát triển nhất định. Tuy nhiên thực tế, bên cạnh những hoạt động kinh doanh hợp pháp, vẫn còn tồn tại nhiều biến tướng gây ảnh hưởng tiêu cực đến xã hội như:
Lợi dụng mô hình MLM để huy động vốn trái phép
Dù hiểu rất rõ bản chất thực sự của kinh doanh đa cấp là gì nhưng một số tổ chức, cá nhân vẫn lợi dụng mô hình MLM để huy động vốn, tiền ảo trái phép. Hoạt động này thường được che đậy dưới hình thức "đầu tư", "gói tài chính", "kênh sinh lời",... thu hút người tham gia bằng những lời hứa hẹn hấp dẫn về lợi nhuận.
Chú trọng tuyển dụng thành viên mới hơn là bán sản phẩm/dịch vụ
Các tổ chức kinh doanh đa cấp biến tướng thường tập trung vào việc phát triển mạng lưới thành viên mới hơn là bán sản phẩm/dịch vụ. Sản phẩm/dịch vụ được sử dụng như công cụ để thu hút người tham gia và tạo vỏ bọc hợp pháp cho hoạt động huy động vốn.
Sử dụng thông tin sai lệch để lừa đảo
Các tổ chức kinh doanh đa cấp biến tướng thường vẽ ra viễn cảnh làm giàu nhanh chóng, thu nhập cao mà không cần bỏ nhiều công sức, khiến người tham gia hiểu sai lệch về mô hình kinh doanh đa cấp là gì. Họ sử dụng các hình ảnh, video, câu chuyện thành công mập mờ để thu hút người tham gia vào mạng lưới kinh doanh. Tuy nhiên, rất ít người tham gia mô hình này có thể thành công và thu được lợi nhuận như hứa hẹn.
Tạo áp lực tâm lý và ép buộc người tham gia
Các thành viên cũ thường xuyên gây áp lực, lôi kéo, thậm chí ép buộc người tham gia mới nộp tiền, mua sản phẩm/dịch vụ để phát triển mạng lưới. Họ sử dụng các biện pháp như cô lập, tẩy chay, đe dọa để buộc người tham gia tuân theo.
Hoạt động trá hình dưới hình thức bán hàng online hoặc đào tạo
Thay vì chia sẻ cách hiểu đúng kinh doanh đa cấp là gì, đào tạo kiến thức về sản phẩm hay kỹ năng bán hàng thực tế, các khóa đào tạo do tổ chức kinh doanh đa cấp biến tướng thường tập trung vào kỹ năng tuyển dụng và thuyết phục người khác tham gia vào mạng lưới.
Quy định pháp luật về hoạt động kinh doanh đa cấp tại Việt Nam
Hoạt động kinh doanh đa cấp tại Việt Nam được quy định bởi hệ thống văn bản pháp luật với những nội dung chính như sau:
- Doanh nghiệp kinh doanh đa cấp phải được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp do Bộ trưởng Bộ Công Thương cấp.
- Doanh nghiệp kinh doanh đa cấp phải đảm bảo tối thiểu 20% doanh thu từ bán hàng hóa, dịch vụ cho khách hàng không phải là người tham gia bán hàng đa cấp.
- Cá nhân tham gia kinh doanh đa cấp phải đủ 18 tuổi, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ và không thuộc diện bị cấm tham gia kinh doanh đa cấp.
- Doanh nghiệp kinh doanh đa cấp và cá nhân tham gia kinh doanh đa cấp phải thực hiện các quy định về quảng cáo, thông tin sản phẩm, dịch vụ, bán hàng hóa, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
- Nhà nước thực hiện quản lý đối với hoạt động kinh doanh đa cấp thông qua việc cấp phép, kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm.
Kinh nghiệm tham gia mô hình kinh doanh đa cấp hiệu quả và an toàn
Mô hình kinh doanh đa cấp (MLM) có thể mang lại cơ hội thu nhập hấp dẫn nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không hiểu đúng đa cấp là gì để tham gia một cách hiệu quả và an toàn. Dưới đây là một số kinh nghiệm để bạn tham khảo:
- Nên chọn doanh nghiệp uy tín, có giấy phép hoạt động kinh doanh đa cấp hợp pháp.
- Cẩn thận với những lời hứa hẹn về thu nhập cao chỉ trong thời gian ngắn.
- Nên bắt đầu với số vốn nhỏ và không nên đầu tư tất cả số tiền của bạn vào một công ty đa cấp.
- Nên tìm hiểu kỹ thông tin về sản phẩm, dịch vụ trước khi bán.
- Cẩn thận với những hành vi gian dối, lừa đảo trong hoạt động kinh doanh đa cấp.
Những ví dụ về mô hình đa cấp thành công
Bạn cần lưu ý rằng, danh sách dưới đây chỉ mang tính chất tham khảo và không nhằm mục đích quảng cáo cho bất kỳ công ty đa cấp nào. Việc góp mặt vào bất kỳ công ty đa cấp nào cũng tiềm ẩn rủi ro, do đó bạn nên tìm hiểu kỹ lưỡng đa cấp là gì trước khi quyết định tham gia.
Dưới đây là một số ví dụ về mô hình đa cấp thành công tại Việt Nam:
- Amway: Là một trong những công ty đa cấp lâu đời và lớn nhất thế giới, Amway hoạt động tại Việt Nam từ năm 1998. Công ty cung cấp đa dạng các sản phẩm tiêu dùng như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, đồ gia dụng,... Amway được đánh giá cao về chất lượng sản phẩm và chính sách kinh doanh rõ ràng.
- Herbalife: Nổi tiếng với các sản phẩm dinh dưỡng và giảm cân, Herbalife gia nhập thị trường Việt Nam vào năm 1996. Công ty thu hút nhiều người tham gia bởi tiềm năng thu nhập cao và cơ hội phát triển bản thân.
- Oriflame: Chuyên cung cấp các sản phẩm chăm sóc sức khỏe và sắc đẹp, Oriflame có mặt tại Việt Nam từ năm 2003. Công ty được biết đến với mô hình kinh doanh linh hoạt và chính sách hỗ trợ hấp dẫn cho các nhà phân phối.
- Tiens: Công ty cung cấp các sản phẩm chăm sóc sức khỏe, thực phẩm chức năng và mỹ phẩm. Tiens hoạt động tại Việt Nam từ năm 1996 và là một trong những công ty đa cấp lớn nhất Việt Nam.
- Tupperware: Hoạt động từ năm 1946, Tupperware nổi tiếng với các sản phẩm hộp nhựa chất lượng cao. Tupperware tập trung vào việc xây dựng đội ngũ bán hàng chuyên nghiệp và mang đến trải nghiệm mua sắm tốt cho khách hàng.
Bài viết đã cung cấp những thông tin đa chiều giúp bạn hiểu rõ bản chất của mô hình kinh doanh đa cấp là gì cũng như cách nhận biết mô hình kinh doanh đa cấp biến tướng. Hình thức kinh doanh đa cấp có thể mang lại nhiều lợi ích nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Do đó, trước khi tham gia bạn cần tìm hiểu kỹ về doanh nghiệp, sản phẩm hoặc dịch vụ và cân nhắc kỹ lưỡng để tránh bị lừa đảo.
