Trước khi đọc
Câu hỏi: Kể tên một câu chuyện/ bộ phim có nhân vật chính là một vị thần. Theo em, điều gì làm sự nên sự hấp dẫn của tác phẩm đó? (trang 11 sách giáo khoa Ngữ văn 10 Tập 1).
Trả lời:
Truyện: Thần thoại Hy Lạp, Thần Núi Tản Viên, Nữ Oa Vá Trời, Sơn Tinh Thủy Tinh, Con Rồng Cháu Tiên, Thần Kim Quy, Thần Trụ Trời, ...
Phim: Đông Phương Thần Oa (Trung Quốc), Cuộc Chiến của Các Vị Thần (thần thoại Ấn Độ), Truyền Thuyết Thánh Gióng (Việt Nam),...
Sức hấp dẫn của những tác phẩm này đến từ các yếu tố kỳ ảo độc đáo, những nhân vật có siêu năng lực làm được những điều phi thường và nội dung kịch tính, cuốn hút.
Đọc văn bản
Trong quá trình đọc truyện về các vị thần sáng tạo thế giới, học sinh cần:
1. Chú ý chi tiết mở đầu:
- Trước khi có vũ trụ, muôn vật và con người.
- Thế giới trong hỗn loạn, bao phủ bởi bóng tối lạnh lẽo.
2. Chú ý vóc dáng và hành động của thần Trụ Trời:
- Vóc dáng: Ông thần to lớn, mỗi bước chân qua một thế giới, từ một đỉnh núi sang đỉnh núi khác.
- Hành động: Đứng dậy, dùng đầu để nâng trời lên và sau đó đào đất, biến đá thành cột để nắm giữ trời.
3. Ghi chú các vị thần được đề cập trong bài vè:
- Thần đếm cát, thần đào sông, thần trồng cây, thần tát biển, thần kể sao, thần xây rừng, thần trụ trời.
4. Lưu ý các chi tiết miêu tả công việc và tính cách của thần Sét:
- Công việc: Áp dụng pháp luật trên thế gian, sử dụng lưỡi búa để thi hành án tử.
- Tính cách: Nóng nảy, thích dùng vũ lực, có thể làm cho mọi thứ chết oan.
5. Chú ý vào hình dạng và hoạt động của thần Gió:
- Hình dạng: Kỳ quặc, không đầu, mang theo một quạt màu nhiệm.
- Hoạt động: Tạo ra gió nhẹ hay bão tố, tuân theo lệnh Ngọc Hoàng, thường hợp tác với thần Mưa và thần Sét.
6. Hiểu mục tiêu của việc tạo dựng nhân vật con thần Gió:
- Giải thích hiện tượng gió và sự xuất hiện của cây ngải tướng quân, do con thần Gió bị biến thành sau khi bị trừng phạt bởi Ngọc Hoàng.
Sau khi đọc
Sau khi đọc truyện về các vị thần sáng tạo thế giới những nội dung sau là quan trọng bạn cần nghiên cứu:
Nội dung chính
Văn bản "Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới" đã cho thấy sự hình thành của thế giới bắt đầu từ cõi hư vô, qua bàn tay của các vị thần, bầu trời được dựng lên, đất liền được tách biệt khỏi biển cả, sông ngòi, núi non được tạo thành và muôn loài sinh sôi nảy nở.
Mỗi vị thần mang một sức mạnh phi thường, đảm nhận nhiệm vụ riêng biệt: Thần Trụ Trời chống đỡ bầu trời, Thần Sét trị an trần gian, Thần Gió mang đến luồng sinh khí,...
Qua câu chuyện, ta thấy được niềm tin vào sức mạnh siêu nhiên, quan niệm về thế giới xung quanh của con người thời bấy giờ. Họ khao khát chinh phục tự nhiên, giải mã những bí ẩn của vũ trụ và gửi gắm những mong ước tốt đẹp vào hình ảnh các vị thần.
Các câu hỏi bài tập
Câu 1 (Trang 14 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Xác định các chi tiết về thời gian, không gian, nhân vật và các sự kiện chính trong truyện về các vị thần sáng tạo thế giới.
Trả lời:
|
Đặc điểm |
Thần Trụ Trời |
Thần Sét |
Thần Gió |
|
Thời gian |
Trước khi vũ trụ hình thành, trước khi có sự hiện diện của muôn vật và loài người |
||
|
Không gian |
Trời đất chỉ là một dải hỗn độn tối tăm và lạnh lẽo |
||
|
Nhân vật |
Một ông thần thân thể to lớn, không rõ số lượng, đặc điểm nổi bật là có khả năng nâng trời và xây dựng một cột lớn để chống trời |
Có danh hiệu là Thiên Lôi hay còn gọi là ông Sấm |
Hình dạng kỳ quặc, không có đầu |
|
Sự kiện chính |
Sau thời gian lâu dài sống trong hỗn độn, thần đứng dậy, sử dụng đầu để nâng trời lên và sau đó xây dựng một cột lớn để giữ trời |
Bị bắt nằm im một nơi, không thể di chuyển, bị con gà của Ngọc Hoàng mổ một cách đau đớn nhưng vô ích |
Có đứa con nghịch ngợm, khiến cho mùa đói trên hạ giới kéo dài, gây ra sự vụ làm người chồng bị con thần quạt tứ tung bát gạo xuống ao, khiến cuộc sống trở nên khó khăn hơn |
Câu 2 (Trang 14 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Hãy chỉ ra một số đặc điểm giúp người đọc có thể nhận biết ba truyện kể trên thuộc nhóm thần thoại suy nguyên.
Nhân vật chính: Thần Trụ Trời, Thần Sét, Thần Gió - tất cả đều là những vị thần sáng tạo thế giới.
Nội dung: Giải thích về quá trình hình thành của bầu trời, mặt đất, cũng như về sự ra đời của sấm sét và gió, thông qua sức mạnh của các vị thần sáng tạo thế giới.
Câu 3 (Trang 14 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Dưới góc nhìn của con người thời cổ đại, thần Trụ Trời, thần Gió và thần Sét có hình dạng và tính khí ra sao? Sự tưởng tượng về các vị thần đó được hình thành dựa trên cơ sở nào?
Trả lời:
Thần Trụ Trời, Thần Gió, Thần Sét đều có ngoại hình kỳ lạ, khác thường và tính khí mạnh mẽ, nóng nảy, nghịch ngợm.
Sự tưởng tượng về các vị thần được xây dựng dựa trên những đặc điểm của các hiện tượng tự nhiên mà con người cần lý giải, ví dụ:
- Bầu trời rộng lớn nên Thần Trụ Trời được miêu tả có thân thể to lớn.
- Sấm sét thường đi kèm với những tia sét nhỏ và âm thanh lớn, vì thế Thần Sét được hình dung với mặt mũi nanh ác và tiếng quát tháo rất dữ dội.
- Gió không có hình thù rõ ràng, do đó Thần Gió có hình dạng kì quặc, không có đầu.
Câu 4 (Trang 14 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Công việc chính của 3 vị thần: thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió trong truyện về các vị thần sáng tạo thế giới là gì? Chúng đã được miêu tả thế nào và nhằm mục đích gì?
|
Công việc |
Dẫn chứng |
Mục đích |
|
|
Thần Trụ Trời |
Chống trời và phân chia trời đất làm hai |
"Một hôm Thần đứng dậy, dùng đầu đội trời lên rồi đào đất, lấy đá đắp thành một cái cột to cao để có thể chống trời”; “Thần một mình xây cột đá, cột đá càng cao càng đẩy trời lên mãi”. |
Trời và đất được tách làm hai |
|
Thần Sét |
Thi hành luật pháp ở trần gian |
Thần sở hữu một lưỡi búa đá để xử kẻ nào, dù là người, là vật hoặc cây cỏ thì thần đều tự mình nhảy xuống tận nơi trỏ ngọn cờ vào đầu tội nhân rồi dùng lưỡi búa bổ xuống đầu tên đó. |
Trừng trị kẻ ác ở trần gian |
|
Thần Gió |
Tạo gió theo lệnh của Ngọc Hoàng |
Bảo bối của thần là một loại quạt nhiệm màu. Thần sẽ tạo ra gió, ra bão lâu hay mau tùy theo lệnh của Ngọc Hoàng. Thần thường phối hợp với Thần Mưa, có khi cả thần Sét |
Tạo gió hoặc bão trần gian |
Câu 5 (Trang 14 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Hình tượng của thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió phản ánh những quan niệm và nhận thức của người cổ đại về tự nhiên? Những khát vọng nào đã được họ gửi gắm trong truyện về các vị thần sáng tạo thế giới?
Con người thấy thế giới tự nhiên như một bí ẩn không tưởng, nơi mà những hiện tượng kỳ lạ không thể giải thích. Vì thế, họ sáng tạo ra các hình tượng về các vị thần, để làm rõ mọi điều kỳ bí xung quanh và khao khát khám phá, lý giải, chinh phục tự nhiên.
Câu 6 (Trang 14 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Chỉ ra đặc trưng trong cách xây dựng nhân vật trong các câu chuyện. Từ đó nhận xét về thái độ của người nguyên thủy với thiên nhiên.
Trả lời:
Trong cách xây dựng nhân vật của các câu chuyện, chúng ta thường thấy nhân vật chính được mô tả rõ ràng và chi tiết, thường là con người, được miêu tả bằng các kỹ thuật nghệ thuật. Trong ba câu chuyện này, nhân vật chính thường là các vị thần, với hình dạng lớn và sức mạnh siêu nhiên.
Chức năng của nhân vật là giải thích các hiện tượng tự nhiên trong cuộc sống hàng ngày thông qua việc sử dụng trí tưởng tượng và kỹ thuật nghệ thuật.
Tính cách và tình cảm của người xưa đối với thế giới tự nhiên thường thể hiện qua sự tôn kính, ngưỡng mộ và niềm tin sâu sắc.
Câu 7: Trong những điều làm nên vẻ đẹp của thể loại thần thoại, có niềm tin thiêng liêng về một thế giới mà ở đó mọi vật có linh hồn. Theo em, niềm tin ấy có còn hấp dẫn với con người hiện đại như trong truyện về các vị thần sáng tạo thế giới không?
Gợi ý trả lời:
Trong xã hội hiện đại, niềm tin vào tín ngưỡng vẫn đóng một vai trò không thể phủ nhận trong cuộc sống tinh thần của con người. Đặc biệt khi đối mặt với khó khăn và thách thức của cuộc sống, con người thường tìm đến những giá trị tâm linh để tìm kiếm sự an ủi và ý nghĩa. Việc này giúp họ thấu hiểu và đánh giá lại giá trị cuộc sống, từ đó tìm được sự thanh thản và hạnh phúc trong tâm tư.
Do đó, niềm tin vào thế giới tâm linh vẫn giữ được sức hấp dẫn mạnh mẽ với con người hiện đại, vì nó là một phần không thể thiếu trong việc tìm kiếm ý nghĩa và niềm vui trong cuộc sống.
Kết nối đọc – viết
Hãy viết một đoạn văn (khoảng 150 từ) phân tích một yếu tố ảo diệu trong một câu chuyện thần thoại đã được học hoặc đọc thêm ngoài truyện về các vị thần sáng tạo thế giới.
Gợi ý:
Nữ Oa, vị thần nhân hậu, người đã sinh ra loài người, luôn dõi theo dõi và che chở cho con cháu của mình. Thế nhưng, một ngày kia, tai họa ập đến khi Thủy Thần Cung Công và Hỏa Thần Chúc Dung hung hăng giao tranh, khiến cây cột chống trời gãy gập, làm một góc trời sụp lở, gieo rắc thảm họa cho nhân gian.
Nhìn thấy con cháu chìm trong cảnh tối tăm, khổ ải, lòng Nữ Oa đau như cắt. Không thể khoanh tay đứng nhìn, bà quyết tâm cứu vãn thế giới. Bất chấp khó khăn, vất vả, ngày đêm một mình hì hục khuôn đất, đội đá từ khắp nơi về. Bà chọn những loại đá ngũ sắc rực rỡ nhất, chất cao thành núi, rồi đốt lửa luyện đá thành keo nung nóng. Với sức mạnh phi thường và lòng dũng cảm không gì sánh bằng, Nữ Oa lần lượt vá lại những vết thủng trên vòm trời.
Nhờ sự hy sinh cao cả của Nữ Oa, bầu trời trong xanh trở lại, điểm xuyết những đám mây ngũ sắc lộng lẫy. Con người được giải thoát khỏi cảnh tối tăm, lo âu, không còn phải sống trong sợ hãi trước nguy cơ trời sập, lũ lụt hay ác thú.
Sơ đồ tư duy truyện về các vị thần sáng tạo thế giới
Để dễ dàng đọc hiểu và phân tích truyện về các vị thần sáng tạo thế giới bạn có thể dựa vào sơ đồ tư duy sau:
Tiêu chí xếp truyện về các vị thần sáng tạo thế giới vào nhóm truyện thần thoại
Tiêu chí xếp "Thần Trụ Trời" vào nhóm truyện thần thoại phải kể đến như:
- Không gian: Vũ trụ bao la, không địa điểm cụ thể (trời, đất).
- Thời gian: Truyện sử dụng từ "Thuở ấy" - một mốc thời gian xa xưa, mơ hồ.
- Cốt truyện: Thần Trụ Trời tạo lập trời đất.
- Nhân vật: Thần Trụ Trời có vóc dáng khổng lồ, sức mạnh phi thường.
Nhìn chung, truyện về các vị thần sáng tạo thế giới là một tác phẩm văn học dân gian có giá trị cao về mặt nghệ thuật và tư tưởng. Truyện giúp ta hiểu thêm về niềm tin và nhận thức của con người thời cổ, đồng thời khơi gợi trí tưởng tượng và niềm say mê khám phá thế giới xung quanh.