Công nguyên là gì?
Công nguyên là thuật ngữ thường gặp thấy khi tìm hiểu các thông tin liên quan lịch sử - văn hóa. Vậy công nguyên là gì và được tính như thế nào?
Nguồn gốc và khái niệm
Để biết trước công nguyên bắt đầu từ năm nào, hãy bắt đầu bằng việc tìm hiểu về khái niệm “công nguyên”.
Theo Bách khoa toàn thư, Công nguyên (viết tắt là CN), có tên tiếng Anh “Common Era”, là thuật ngữ dùng để tính số năm trong lịch Julius và Gregorius. Cột mốc bắt đầu của kỷ công nguyên được tính từ năm Chúa Giêsu chào đời. Khái niệm công nguyên được đề cập lần đầu bởi tu sĩ Dionysius Exiguus vào khoảng thế kỉ 6, nhưng chỉ thật sự phổ biến sau những năm 800.
Cụ thể, “Công” là những gì thuộc về mọi người, “Nguyên” là kỷ nguyên hoặc một khoảng thời gian nào đó. Hiểu đơn giản hơn thì công nguyên là thời điểm bắt đầu sử dụng lịch chung cho tất cả các quốc gia trên thế giới. Một bộ lịch công nguyên được tính như sau:
- Một năm có 12 tháng và 365 ngày, riêng năm nhuận sẽ có 366 ngày.
- Một thiên niên kỷ là 1000 năm, một thế kỷ là 100 năm và một thập kỷ là 10 năm.
- Một ngày có 24 giờ, một giờ có 60 phút và một phút có 60 giây.
Một trong những hiểu lầm phổ biến nhất về công nguyên là cho rằng khái niệm này chỉ là thời điểm mà Chúa Giêsu ra đời, còn những năm sau đó sẽ là sau công nguyên. Vậy thế nào là trước công nguyên và sau công nguyên đúng nhất? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết hơn.
Thế nào là trước công nguyên và sau công nguyên?
Trước công nguyên có tên Latin là Ante Christum, tên tiếng Anh của là Before Christ hoặc Before Common Era, thường được viết tắt là BC hoặc BCE và đặt sau số năm.
Để biết trước công nguyên bắt đầu từ năm nào, người ta đếm ngược từ thời điểm Chúa Giêsu ra đời trở về trước, được hiểu là năm -1, -2,... Cách viết năm trước công nguyên là bỏ dấu (-) đi và thêm cụm “TCN” (từ viết tắt của trước công nguyên) phía sau, ví dụ: năm 1 TCN, 2 TCN,... Khi tìm hiểu trước công nguyên bắt đầu từ năm nào, bạn sẽ thấy một điều thú vị là số năm TCN được tính lùi. Nghĩa là những năm càng gần công nguyên sẽ càng nhỏ và ngược lại.
Về bản chất, không tồn tại khái niệm “sau công nguyên”. Vì tính từ thời điểm Chúa Giêsu ra đời đến nay, chúng ta vẫn đang sống trong kỷ công nguyên và chỉ dừng lại khi con người quyết định kết thúc nó. Điều này cũng khẳng định “sau công nguyên” là cách gọi không chính xác.
Cách tính lịch công nguyên
Khi mới được công bố, cách tính thời gian theo công nguyên chỉ được chấp nhận ở một số quốc gia châu Âu. Đến thế kỷ 14, khi Kinh thánh được phổ biến mạnh mẽ, hầu hết các nước phương Tây đều chấp nhận và coi đây là cách tính thời gian chính thống.
Có tổng bao nhiêu năm trước công nguyên?
Bên cạnh chủ đề trước công nguyên bắt đầu từ năm nào, thì có bao nhiêu năm trước công nguyên cũng là vấn đề gây nhiều tranh cãi. Nếu chọn năm Chúa ra đời là năm bắt đầu công nguyên, thì trước công nguyên là những năm từ khi Trái Đất hình thành đến khi Chúa ra đời. Tuy nhiên, các nhà khoa học cho rằng điều này rất khó xác định vì Trái Đất đã hình thành trước khi Chúa ra đời hàng tỉ năm.
Vào công nguyên 1 Việt Nam thuộc triều đại nào?
Sau khi bị xâm lược và trở thành thuộc địa của châu Âu, châu Á dần chịu ảnh hưởng của cách tính lịch công nguyên. Đáng tiếc là không có tài liệu chính thức nào thể hiện thời điểm nước ta sử dụng lịch trước công nguyên bắt đầu từ năm nào.
Các nhà sử học tin rằng, người Việt cổ đã biết đến quy chuẩn thời gian này khi tiếp xúc với những giáo sĩ Thiên Chúa giáo mà các tỉnh phía Đông miền Nam là nơi đầu tiên áp dụng. Vậy vào năm Công nguyên 1, triều đại nào đang tồn tại ở Việt Nam? Chúng ta hãy thử cùng quay ngược về quá khứ để suy luận.
Vào năm 111 TCN, Hán Vũ Đế xâm chiếm Nam Việt và bắt đầu chế độ Bắc thuộc lần thứ nhất. Đến năm 40 CN, Hai Bà Trưng phất cờ khởi nghĩa bị đàn áp sau 3 năm. Trong khi đó, lịch sử Trung Quốc cổ đại ghi lại rằng, vào năm 1 CN, Hán Bình Đế Lưu Khán đăng cơ khi chỉ mới 9 tuổi, sắc phong Vương Mãng làm Đại tư mã phò trợ. Với hai tư liệu trên, có thể nhận định vào năm công nguyên 1, Việt Nam đang trong thời kỳ Bắc thuộc lần thứ nhất, còn Trung Quốc đang là thời Tây Hán.
Trước công nguyên bắt đầu từ năm nào và những thông tin cần biết
Ngoài giải đáp câu hỏi “Trước công nguyên bắt đầu từ năm nào?”, mời bạn đọc cùng VNtre tìm hiểu những thông tin thú vị khác liên quan đến cách tính thời gian này.
Chúa Giêsu sinh ra vào năm công nguyên nào?
Hiện nay, mặc dù quan điểm Chúa Giêsu được sinh ra vào năm thứ nhất công nguyên được thế giới công nhận nhưng vẫn vấp phải sự phản đối của nhiều học giả. Theo đó, các giả thuyết dựa trên câu chuyện Kinh thánh của Herod Đại đế đã khiến một bộ phận người tin rằng Chúa Giêsu đã được sinh ra trước đó, vào khoảng giữa năm 6 TCN và 4 TCN.
Một số sự kiện nổi bật của giai đoạn trước công nguyên
Trong khi tìm hiểu trước công nguyên bắt đầu từ năm nào, hãy cùng điểm qua một số sự kiện nổi bật diễn ra trước công nguyên - giai đoạn hình thành nền văn minh đầu tiên của nhân loại, nền văn minh Sumer.
- Khoảng năm 3000 TCN: Sự ra đời của văn hóa Ai Cập cổ đại và đạt được nhiều thành tựu về kiến trúc, văn hóa và khoa học.
- Khoảng năm 2500 TCN: Quá trình xây dựng Kim tự tháp và các công trình biểu tượng khác của Ai Cập cổ đại.
- Khoảng năm 2000 TCN: Văn hóa Indus phát triển với sự xuất hiện của các thành phố lớn và khu định cư.
- Khoảng năm 1500 TCN: Thời kỳ thành lập của đế chế Hittite ở Anatolia - vùng đất của Thổ Nhĩ Kỳ hiện nay.
- Khoảng năm 1200 TCN: Sự suy tàn của các đế chế cổ đại lớn trên thế giới, bao gồm Ai Cập và Hittite.
- Khoảng năm 753 TCN: Thành phố Rome ra đời, đánh dấu bước khởi đầu cho thời kỳ Cộng hòa La Mã.
- Khoảng 551 TCN: Khổng Tử - Người sáng lập ra Nho giáo và có vị trí quan trọng trong văn hóa Trung Hoa ra đời.
- Khoảng năm 336 TCN: Alexander Đại đế lên ngôi vua tại Macedonia, đánh dấu sự hình thành và phát triển rực rỡ của đế quốc Hy Lạp.
- Khoảng năm 221 TCN: Đế chế Trung Hoa đầu tiên được thành lập dưới triều đại Hoàng đế Tần Thủy Hoàng.
- Khoảng năm 44 TCN: Julius Caesar mở ra chế độ độc tài của La Mã, chấm dứt thời kỳ cộng hòa.
Xác định được trước công nguyên bắt đầu từ năm nào cũng như những sự kiện diễn ra trong thời kỳ này sẽ ảnh hưởng lớn đến những nghiên cứu về sự phát triển lịch sử của nhân loại. Điều này gián tiếp tác động đến văn hóa, kinh tế, chính trị và xã hội của các nền văn minh trên toàn thế giới.
Trước khi công nguyên trở thành cách tính thời gian được sử dụng rộng rãi, mỗi nền văn hóa trên thế giới đều có một “hệ thống tính toán thời gian” riêng, ví dụ như lịch La Mã, lịch Ai Cập, hay lịch Babylon. Dù vậy, việc chưa xác định chính xác trước công nguyên bắt đầu từ năm nào dẫn đến các tư liệu lịch sử có thể sai sót và chỉ mang tính tham khảo.