Tìm hiểu chung về tác phẩm Nắng mới
Việc nắm vững thông tin về tác giả và tác phẩm khi soạn bài Nắng mới giúp học sinh có cái nhìn toàn diện về nội dung, qua đó khám phá và hiểu sâu hơn những giá trị và ý nghĩa mà bài thơ mang lại.
Tác giả
Lưu Trọng Lư (19/6/1911 – 10/8/1991) là một nhà thơ, nhà văn và nhà soạn kịch tiêu biểu của Việt Nam, quê ở làng Cao Lao Hạ, xã Hạ Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình.
Ông xuất thân trong một gia đình quan lại với truyền thống nho học. Thuở nhỏ, Lưu Trọng Lư học tại trường tỉnh, sau đó tiếp tục học tại Huế (đến năm thứ ba tại trường Quốc học Huế) và Hà Nội. Tuy nhiên, ông đã bỏ học để theo đuổi con đường dạy tư, viết văn và làm báo mưu sinh.
Năm 1932, Lưu Trọng Lư là một trong những người khởi xướng và nhiệt tình ủng hộ phong trào Thơ mới, đóng góp quan trọng vào sự phát triển của nền thơ hiện đại Việt Nam.
Sau Cách mạng tháng Tám, ông tham gia Văn hóa cứu quốc tại Huế. Trong kháng chiến chống Pháp, Lưu Trọng Lư hoạt động trong lĩnh vực tuyên truyền và văn nghệ tại Bình Trị Thiên và Liên khu IV.
Sau năm 1954, ông tiếp tục cống hiến cho văn học nghệ thuật, trở thành hội viên Hội Nhà văn Việt Nam từ năm 1957 và từng giữ vai trò Tổng thư ký Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam.
Lưu Trọng Lư qua đời năm 1991 tại Hà Nội và được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật vào năm 2000.
Tác phẩm
Soạn bài Nắng mới không thể thiếu phần tác phẩm. Bài thơ Nắng mới nằm trong tập thơ Tiếng thu của Lưu Trọng Lư. Với việc sử dụng hình thức thơ bảy chữ truyền thống, bài thơ không chỉ mang đến nhịp điệu hài hòa mà còn giúp tác giả truyền tải sâu sắc những cảm xúc tinh tế. Phương thức biểu đạt trong Nắng mới chủ yếu là miêu tả và biểu cảm, làm nổi bật nỗi nhớ nhung và hoài niệm.
Khi soạn bài Nắng mới, chúng ta có thể có bố cục gồm 2 phần:
- Khổ thơ đầu: Khắc họa bức tranh thiên nhiên rực rỡ dưới ánh nắng mới.
- Khổ thơ thứ hai và ba: Bộc lộ sâu sắc nỗi nhớ nhung của nhân vật trữ tình.
Bài thơ Nắng mới mang giá trị nội dung sâu sắc khi khơi gợi những ký ức về người mẹ đầy cảm xúc, thể hiện sự biết ơn cùng tình yêu tha thiết mà nhân vật trữ tình dành cho đấng sinh thành. Không chỉ vậy, tác phẩm còn nổi bật với giá trị nghệ thuật đặc sắc. Lưu Trọng Lư đã khéo léo sử dụng thể thơ thất ngôn cùng với các biện pháp tu từ linh hoạt tạo nên một bài thơ vừa giàu nhạc điệu vừa sâu lắng. Giọng thơ nhẹ nhàng, tha thiết càng làm tăng thêm sức gợi cảm, chạm đến trái tim người đọc, khiến họ cùng chia sẻ nỗi niềm với nhân vật trữ tình trong bài thơ. Những giá trị nội dung và nghệ thuật đắt giá này sẽ được thể hiện rõ trong quá trình soạn bài Nắng mới.
Tóm tắt nội dung
Sau phần tác giả và tác phẩm, tiếp theo của cấu trúc soạn bài Nắng mới là tóm tắt nội dung.
Trong tiếng gà trưa xao xác, những ký ức xưa bỗng tràn về lấp đầy nỗi nhớ trong lòng tác giả. Nắng mới giống như sợi dây vô hình, gắn kết quá khứ với hiện tại. Trong mắt nhà thơ, nắng vừa là ánh sáng quen thuộc từ mặt trời, vừa là biểu tượng của sức mạnh chiếu rọi vào tận sâu trong tiềm thức. Ánh nắng ấy gợi về biết bao kỷ niệm của một thời tươi đẹp đã qua.
Cùng với ánh nắng là âm thanh của tiếng gà trưa, vừa quen thuộc vừa xa lạ khiến kỷ niệm ngày xưa hiện lên lung linh trong màu nắng mới. Thiên nhiên qua từng tia nắng dường như đang đánh thức trong tác giả cả một thời quá khứ tưởng chừng đã phai nhòa.
Hướng dẫn soạn bài Nắng mới ngắn gọn - Cánh Diều
Để giúp học sinh thấu hiểu một cách sâu sắc hơn về nội dung và ý nghĩa của tác phẩm, dưới đây là hướng dẫn chi tiết và đầy đủ nhất cho việc soạn bài Nắng mới sách Cánh Diều.
Phần chuẩn bị soạn bài Nắng mới
Câu hỏi (T42, SGK Ngữ văn 8): Ôn lại phần kiến thức Ngữ văn để áp dụng vào việc soạn bài Nắng mới và hiểu rõ hơn về văn bản này.
Khi đọc thơ bảy chữ (hoặc sáu chữ) để soạn văn Nắng mới, học sinh cần lưu ý:
- Bài thơ có được chia thành các khổ hay không? Vần trong thơ được gieo theo cách nào? Nhịp điệu của các câu thơ được ngắt ra sao?
- Bài thơ nói về ai, về điều gì? Ai là người đang bày tỏ cảm xúc và suy nghĩ trong bài? Cảm xúc của tác giả được thể hiện qua các phần của bài thơ như thế nào, và cảm hứng chủ đạo của bài thơ là gì?
- Những từ ngữ, hình ảnh và biện pháp nghệ thuật nào nổi bật trong bài thơ, và tác dụng của chúng là gì?
Trước khi soạn văn 8 Nắng mới, đọc bài thơ và tìm hiểu thêm về tác giả Lưu Trọng Lư.
Hãy tưởng tượng và chia sẻ cảm xúc, tâm trạng của mình khi đón nhận ánh nắng mới.
Gợi ý trả lời:
Bài thơ Nắng mới
- Bài thơ được cấu trúc thành các khổ, mỗi khổ gồm bốn câu với vần được gieo ở cuối câu (như "song - không" và "thời - phơi"). Các dòng thơ được ngắt nhịp linh hoạt và đa dạng phản ánh tâm trạng của nhân vật trữ tình với các nhịp 3/4, 4/3 và 2/5.
- Nội dung bài thơ xoay quanh hình ảnh người mẹ, bày tỏ nỗi buồn, sự nhớ nhung và tình cảm sâu sắc dành cho mẹ.
- Biện pháp tu từ được sử dụng như nhân hóa làm tăng tính gợi hình và cảm xúc của bài thơ, đồng thời nhấn mạnh niềm vui thơ trẻ khi còn có mẹ.
Tác giả Lưu Trọng Lư
- Lưu Trọng Lư (19/6/1911 – 10/8/1991) là nhà thơ, nhà văn và nhà soạn kịch nổi bật của Việt Nam, quê ở làng Cao Lao Hạ, xã Hạ Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, trong một gia đình quan lại với nền tảng nho học.
- Ông học đến năm thứ ba tại trường Quốc học Huế trước khi chuyển ra Hà Nội làm văn và làm báo.
- Sau Cách mạng tháng Tám, ông tham gia hoạt động văn hóa cứu quốc tại Huế. Sau năm 1954, ông tiếp tục cống hiến cho văn học và nghệ thuật, trở thành hội viên Hội Nhà văn Việt Nam.
Cảm xúc và tâm trạng khi đón nhận ánh nắng mới
Những tia nắng xuân cuối cùng trải đều trên những con đường, tỏa sáng một cách dịu dàng, thanh khiết và mơn mởn, khác hẳn với cái nắng hè oi ả và gay gắt. Ánh nắng mới mang đến một cảm giác bình yên và tươi mới, làm dịu mát tâm hồn và tạo nên một không khí dễ chịu.
Phần đọc hiểu soạn bài Nắng mới
Câu 1 (T43, SGK Ngữ văn 8): Khi soạn bài Nắng mới, chú ý các từ ngữ chỉ thời điểm, âm thanh, hình ảnh, tâm trạng.
Gợi ý trả lời:
- Thời điểm: Những khoảnh khắc như mỗi lần gặp gỡ, những ngày xa xưa, thời kỳ thơ ấu và khi mẹ vẫn còn sống.
- Hình ảnh: Hình ảnh người mẹ với “áo đỏ, đứng trước giậu phơi” và “nét cười đen nhánh ẩn sau tay áo”.
- Âm thanh: Tiếng gà trưa “gáy não nùng”.
- Tâm trạng: Cảm giác “nhớ nhung” và “chưa xóa mờ” những ký ức.
Câu 2 (T43, SGK Ngữ văn 8): Ở khổ thơ 2 và 3: Nhân vật “Tôi” nhớ về ai? Chú ý các từ ngữ, hành động, hình ảnh thể hiện màu sắc trong các khổ thơ khi soạn văn bản Nắng mới.
Gợi ý trả lời:
Ở các khổ thơ 2 và 3: Nhân vật “tôi” hồi tưởng về người mẹ. Trong trí nhớ của “tôi”, hình ảnh người mẹ hiện lên với vẻ đẹp của thời thơ ấu: chiếc áo đỏ phơi bên giậu và nét cười đen nhánh ẩn sau tay áo.
Các từ ngữ và hình ảnh thể hiện màu sắc và hành động trong các khổ thơ:
- Chiếc áo đỏ và nét cười “đen nhánh”.
- Những cảm xúc “nhớ nhung” và “mường tượng”.
Câu 3 (T43, SGK Ngữ văn 8): Bài thơ được viết theo thể thơ nào? Chỉ ra nhịp và vần của bài thơ.
Gợi ý trả lời:
- Bài thơ được viết theo thể thơ bảy chữ.
- Vần trong bài thơ được gieo ở cuối câu, với các cặp vần như “song - không” và “thời - phơi”.
- Nhịp thơ có sự đa dạng, bao gồm các kiểu nhịp như 3/4, 4/3 và 2/5.
Phần câu hỏi cuối bài
Câu 1 (T44, SGK Ngữ văn 8): Bài thơ Nắng mới là lời của ai và bộc lộ cảm xúc về ai?
Gợi ý trả lời:
Bài thơ Nắng mới là tiếng nói của nhân vật trữ tình “tôi”, diễn tả những cảm xúc và tâm tư sâu lắng về người mẹ của mình.
Câu 2 (T44, SGK Ngữ văn 8): Nhan đề của bài thơ Nắng mới được đặt theo cách nào?
A. Một hình ảnh đã gợi cảm hứng sáng tác cho tác giả.
B. Một sự kiện đã để lại ấn tượng sâu sắc trong tâm trí tác giả.
C. Một chủ đề chính bao quát nội dung toàn bài thơ.
D. Một âm thanh đặc biệt đã được tác giả cảm nhận một cách sâu sắc.
Gợi ý trả lời:
Đáp án A. Một hình ảnh đã gợi cảm hứng sáng tác cho tác giả.
Câu 3 (T44, SGK Ngữ văn 8): Bài thơ Nắng mới thể hiện tâm trạng gì của tác giả? Chỉ ra các từ láy xuất hiện trong bài thơ và tác dụng của từ láy trong việc thể hiện tâm trạng ấy.
Gợi ý trả lời:
- Bài thơ diễn tả nỗi nhớ và ký ức của tác giả về người mẹ yêu quý, gắn bó sâu sắc với lòng biết ơn và tình yêu thương chân thành.
- Các từ láy như "xao xác", "não nùng", "chập chờn" và "mường tượng" được sử dụng để diễn tả tâm trạng và cảm xúc của tác giả. Những từ ngữ này giúp bộc lộ rõ ràng nỗi nhớ nhung và tình cảm sâu sắc của tác giả đối với người mẹ, tạo nên một cảm xúc da diết và chân thành.
Câu 4 (T44, SGK Ngữ văn 8): Trong bài thơ, hãy tìm ba hình ảnh có mối liên hệ chặt chẽ với nhau mà tác giả sử dụng để khắc họa về người mẹ. Hình ảnh người mẹ hiện lên như thế nào trong nỗi nhớ của tác giả?
Gợi ý trả lời:
Hình ảnh trong bài thơ được kết nối chặt chẽ, tạo nên một bức chân dung sâu sắc về người mẹ:
- Bài thơ mở đầu với hình ảnh “nắng mới” và tiếng gà trưa xao xác gợi lại những ký ức dạt dào trong nỗi nhớ. Trong cái nhìn tinh tế của Lưu Trọng Lư, ánh nắng không chỉ đơn thuần là hình ảnh quen thuộc mà còn là nguồn ánh sáng chiếu vào sâu thẳm tiềm thức, làm sống dậy những kỷ niệm xa xưa về một thời tươi đẹp.
- Hình ảnh người mẹ hiện về trong quá khứ với chi tiết "áo đỏ". Tuy hình ảnh của mẹ chưa xuất hiện trực tiếp mà chỉ lấp lánh, mờ ảo sau chiếc áo đỏ và sau lưng giậu nhưng nó vẫn để lại ấn tượng mạnh mẽ và sâu sắc trong lòng người đọc.
- Kết thúc bài thơ là hình ảnh “nét cười đen nhánh” ẩn sau tay áo như một nốt lặng cuối cùng của bản nhạc, tạo dư âm và cảm xúc lan tỏa lâu dài trong lòng người đọc.
=> Hình ảnh người mẹ trong thơ của Lưu Trọng Lư được phác họa qua 3 chi tiết tinh tế: “nắng mới”, “áo đỏ” và “nét cười”. Qua những khoảnh khắc xuất thần, những hình ảnh này đã để lại ấn tượng sâu sắc về người mẹ tần tảo, hiền hậu và âm thầm hy sinh suốt cuộc đời.
Câu 5 (T44, SGK Ngữ văn 8): Có thể hoán đổi vị trí của hai động từ (hắt, reo) dùng để miêu tả hình ảnh “nắng mới” trong khổ thơ thứ nhất và thứ hai được không? Vì sao?
Gợi ý trả lời:
Hai động từ "hắt" và "reo" không thể hoán đổi vị trí vì chúng mang những ý nghĩa khác nhau và được sử dụng trong các ngữ cảnh riêng biệt.
- Động từ “hắt” trong câu thơ “Mỗi lần nắng mới hắt bên song” chỉ sự chiếu rọi của ánh sáng qua song cửa. Hình ảnh này gợi mở và đánh thức những tâm tư, ký ức của tác giả, tạo điều kiện cho những hồi ức về người mẹ trở về khi bài thơ bắt đầu.
- Động từ “reo” trong câu thơ “Mỗi lần nắng mới reo ngoài nội” thể hiện sự sống động và gần gũi của ánh nắng, tạo nên không gian thân thiện và sinh động. Qua hình ảnh này, cảm xúc gắn bó và nỗi nhớ sâu sắc của tác giả về người mẹ được thể hiện rõ nét.
Câu 6 (T44, SGK Ngữ văn 8): Trong kí ức tuổi thơ của nhân vật “tôi” ở soạn bài Nắng mới, người mẹ hiện lên với những hình ảnh được lựa chọn và để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng tác giả. Với em, chi tiết, hình ảnh nào về người mẹ của mình mà em thấy yêu thương nhất? Hãy chia sẻ cảm nghĩ bằng một đoạn văn (khoảng 8 - 10 dòng).
Gợi ý trả lời:
Soạn bài Nắng mới của Lưu Trọng Lư đã chạm đến những cảm xúc sâu lắng về tình mẫu tử, đặc biệt qua hình ảnh mẹ và nét cười quen thuộc. Đối với em, hình ảnh đầu tiên hiện lên trong tâm trí mỗi khi nhớ về mẹ là đôi bàn tay gầy guộc đầy vết chai sạn nhưng luôn miệt mài làm việc. Đôi tay ấy ngày ngày khám bệnh cho bệnh nhân, tối về chăm sóc gia đình và nấu những bữa cơm nóng hổi. Khi đêm về, dưới ánh trăng, đôi tay ấy vẫn không ngừng vỗ về, quạt mát để ru em vào giấc ngủ. Mặc dù công việc vất vả, mẹ chưa bao giờ than vãn. Đối với em, mẹ như làn mây che chắn cho em khỏi mưa nắng, là ngọn lửa cháy bừng, tiếp thêm sức mạnh cho em vững bước trên con đường đời. Dù mai sau có thế nào, mẹ sẽ mãi ở trong trái tim em.
Bài tập liên hệ
Muốn bài Nắng mới soạn hay và thu hút không thể thiếu phần bài tập liên hệ. Đây sẽ là phần mở rộng nhằm giúp học sinh vận dụng các kiến thức thông qua soạn bài Nắng mới ở trên.
Câu hỏi: Hãy cho biết cảm hứng chủ đạo của bài thơ là gì? Cảm hứng này thể hiện giá trị đạo đức truyền thống nào của người Việt Nam?
Gợi ý trả lời:
Cảm hứng chủ đạo xuyên suốt tác phẩm Nắng mới chính là nỗi nhớ về người mẹ khắc sâu trong ký ức tuổi thơ của tác giả. Từ những hình ảnh giản dị nhưng đầy ý nghĩa như ánh nắng mới, tiếng gà trưa, cho đến những chi tiết cụ thể về người mẹ như chiếc áo đỏ và nét cười đen nhánh, tất cả đều gợi nhớ về tình cảm ấm áp và sự hy sinh của mẹ. Cảm xúc này không chỉ là sự hồi tưởng cá nhân mà còn phản ánh giá trị đạo đức truyền thống của người Việt Nam, đó là lòng yêu thương và sự gắn bó sâu sắc với gia đình. Tình cảm ấy là một phần không thể thiếu trong bản sắc văn hóa, thể hiện sự tôn vinh và tri ân đối với những người đã gắn bó và chăm sóc mình đồng thời nhấn mạnh sự quan trọng của tình mẫu tử trong đời sống tinh thần và đạo đức của mỗi người.
Việc soạn bài Nắng mới sẽ giúp học sinh tự tin hơn trong việc hiểu sâu sắc nội dung tác phẩm và đáp ứng các câu hỏi, bài tập liên quan. Lưu Trọng Lư đã thành công trong việc vẽ nên một bức tranh thiên nhiên tươi mới với hình ảnh ánh nắng mùa đầu, thể hiện nỗi nhớ sâu lắng của tác giả đối với người mẹ.